HET MYSTERIE VAN JEZUS VAN GENESIS TOT OPENBARING - DEEL 33: Paulus: zijn achtergrond, bekering en bediening
17 januari 2023 - door SkyWatch Editor
Deel 1 -Deel 3 -Deel 4 -Deel 5 -Deel 6 -Deel 7 -Deel 8 -Deel 9 -Deel 10 -Deel 11 -Deel 12 -Deel 13 -Deel 14 -Deel 15 -Deel 16 -Deel 17 -Deel 18 -Deel 19 -Deel 20 -Deel 21 -Deel 22 -Deel 23 -Deel 24 -Deel 25 -Deel 26 -Deel 27 -Deel 28 -Deel 29 -Deel 30 -Deel 31 -Deel 32 -Deel 33 -Deel 34 -Deel 34 -Deel 35 -Deel 36 -Deel 37 -Deel 38 -Deel 39 -Deel 40 -Deel 41 -Deel 42 -Deel 43 -Deel 44 -Deel 45 -Deel 46 -Deel 47 -Deel 48 -Deel 49
Eén man werd aanvankelijk gehaat door de eerste christenen en hij vermeed hen als de pest. Maar later zou hij gehaat worden door de Joden toen de verrezen Jezus opnieuw persoonlijk aan hem verscheen. Dit was de man die de schrijver zou worden van dertien (mogelijk veertien) boeken in het Nieuwe Testament!
Zijn Griekse naam was Paulus, maar zijn Joodse naam was Saul, mogelijk naar koning Saul, Israëls eerste koning. Saul was de zoon van een Farizeeër (Handelingen 23:6), wat waarschijnlijk heeft bijgedragen aan zijn duidelijk legalisme in het begin van zijn bijbelse rol. Hij kwam uit de stam van Benjamin (Filippenzen 3:5), wat betekende dat hij geboren was in een stam die in de geschiedenis van Israël bekend stond als grote krijgers. Toen Saul jong was, had hij een vakmanschap ontwikkeld. Net als Jezus, die timmerman was, was Saul tentenmaker. Hoewel we kunnen aannemen dat deze specifieke vaardigheid weinig deel uitmaakte van zijn leven tijdens zijn jaren als Joodse wijsgeer van de Wet, direct werkend onder Gamaliël (Handelingen 22:3), en terwijl hij zich vestigde als een groot en ijverig leider van de Joden (Galaten 1:13), zou hij later zijn tentenmakerij gebruiken om zijn bediening te financieren (Handelingen 18:3). Een andere belangrijke vaardigheid die Saul ontwikkelde toen hij jong was, was dat hij vloeiend Grieks, Hebreeuws en Aramees sprak (alle drie waren gangbare talen in zijn tijd en in zijn gebied van de wereld. Deze meertaligheid zou hem een expert maken in communicatie, wat van vitaal belang zou zijn voor wat God hem later zou laten doen). Zijn vertrouwdheid met de Griekse cultuur, gewoonten, godsdiensten en oude spreuken en geschriften (Handelingen 17:28; Titus 1:12) maakte hem niet alleen in staat om te communiceren, maar ook om degenen aan wie hij dienst zou doen te begrijpen. Bovenop dit alles was Saulus wettelijk een Romeins staatsburger (Handelingen 22:28), wat hem meer invloed gaf bij Rome dan de niet-burgers, en slechts weinigen van zijn religieuze medewerkers konden aanspraak maken op zo'n afwijkende achtergrond. (Toen hij en Silas in Handelingen 16 gevangen werden gezet, kregen zij niet hetzelfde eerlijke proces dat een Romeins burger kon verwachten. Ze werden geslagen en ter plekke gevangen gezet, en toen Saul zijn staatsburgerschap ter sprake bracht, was dat tot grote schrik en ontzetting van degenen die de straf hadden uitgevaardigd op grond van het feit dat hij een gewone Jood bleek te zijn, zodat ze zich inspanden om hem het gevoel te geven dat hij gerespecteerd werd [16:37-39]. En opnieuw, in Handelingen 25:11-12, deed Saul een beroep op Caesar voor de hoogste gerechtigheid - een recht dat alleen een Romeins burger heeft. Het is dus geen wonder dat Saul werd uitgekozen voor het werk dat hem werd gegeven in het Goddelijke plan van onze Heer. Het is duidelijk dat God vanaf het begin Zijn hand op Zijn dienaar had)! Omdat zijn karakter in het Nieuwe Testament bijna altijd met zijn Griekse naam wordt aangeduid, zullen we hem hierna "Paulus" noemen.
ZAL HET BLOED VAN DE ANTICHRIST DE MENSEN HIERVAN "REDDEN"?
De fysieke verschijning van Paulus wordt opgemerkt in de Handelingen van Paulus uit het midden van de tweede eeuw. Verre van de lange, slungelige, intimiderende man met een peinzend gezicht en een wenkbrauw van oordeel, zwevend over zijn ganzenveer zoals we die op klassieke schilderijen zien, was Paulus in werkelijkheid kort, kaal, mogelijk met slappe benen van het paardrijden, en had hij een knik in zijn neusbrug. Een man genaamd Onesiphorus, een inwoner van Iconium, ontmoette Paulus op weg naar de stad en het is dan dat Paulus wordt beschreven als "een kleine man van gestalte, met een kaal hoofd en kromme benen... met samenkomende wenkbrauwen en een enigszins gehoekte neus, vol vriendelijkheid."[i]
Paulus verschijnt voor het eerst in Handelingen als een voorstander van de steniging van Stefanus, die "een man van... de Heilige Geest" was, "vervuld van geloof en kracht" en "grote wonderen deed onder het volk" (Handelingen 6:5, 8). De synagoge waar Stefanus de Joden boos maakte wordt niet specifiek genoemd. Maar de beschrijving van "de synagoge van de Libertijnen, en Cyreneeën, en Alexandriërs, en van hen uit Cilicië en Azië" (6:9) geeft ons enig houvast. Paulus, "een Hebreeër geboren uit de Hebreeërs" (Filippenzen 3:5), kan ervoor gekozen hebben een bedehuis bij te wonen waar de diensten geheel in zijn moedertaal, het Hebreeuws, werden gehouden. Maar in Handelingen 22:3 spreekt Paulus over zichzelf: "Ik ben een Jood, geboren in Tarsus, een stad in Cilicië." De vermelding van Cilicië in zowel Handelingen 6:9 als 22:3 wijst er mogelijk op dat Paulus (en dus zijn directe Joodse mentor, Gamaliël) regelmatig aanwezig waren in de synagoge waar Stefanus in de problemen kwam.[ii]
Stefanus stond, net als Petrus en Johannes, voor het Sanhedrin terecht omdat hij les gaf over het Koninkrijk van Christus, of, zoals de religieuze leiders beschuldigden, "godslasterlijke woorden sprak tegen Mozes en tegen God" (6:11). En, net als Christus, kon Stefanus niet schuldig worden bevonden aan iets wat hij daadwerkelijk had gedaan, dus stelde het Sanhedrin (opnieuw) "valse getuigen" aan om tegen hem te getuigen (6:13). Op dat moment werd Stefanus' gezicht als dat van een "engel". Dit is in eerste instantie een dubbelzinnige beschrijving, maar geleerden hebben de terminologie hier ontleed en vergeleken met soortgelijke formuleringen in andere Schriftteksten (2 Samuël 14:17; 2 Samuël 19:27; Genesis 33:10; Exodus 34:29-30; 2 Korintiërs 3:7, 13; Openbaring 1:16; Matteüs 17:2). Uit de consensus blijkt dat het gezicht van Stefanus waarschijnlijk zowel een letterlijke gloed had als een plechtig, kalm gelaat van geloof. Ook Paulus had op een bepaald moment deze blik, als het verslag van Onesiphorus van Iconium in de Handelingen van Paulus juist is: "En hij zag Paulus naderen... want nu verscheen hij als een mens, en nu had hij het gezicht van een engel."[iii]
HOE OBAMA, HITLER EN DE TROON VAN SATAN VERBONDEN ZIJN MET "HET MYSTERIE VAN JEZUS VAN GENESIS TOT OPENBARING".
Stefanus' zelfverdediging voor het concilie gaat terug op de geschiedenis van Israël en haar falen om Mozes te volgen (een goede verdediging gezien het feit dat hij beschuldigd werd van het spreken van godslastering tegen diezelfde man). Hij illustreert hoe de Joodse natie altijd schuldig is geweest aan het verwerpen van de voorvaderen en de Geest die hen leidde (7:2-53). Terwijl de raad zijn woorden afkeurde, keek Stefanus naar de hemel en zag Christus: "Zie, ik zie de hemel geopend, en de Zoon des mensen staande aan de rechterhand van God!" (7:56). Dit was een directe verwijzing naar zowel Psalm 110:1 ("de Heer zei tot mijn Heer: 'Zit aan mijn rechterhand'") als naar Daniël 7:13 over de "Mensenzoon" die op de wolken van de hemel komt. Maar geleerden verbinden dit visioen van Stefanus ook met dat van Ezechiël:
Het geschiedde in het dertigste jaar, in de vierde maand, op de vijfde dag van de maand, toen ik onder de gevangenen was bij de rivier de Chebar, dat de hemelen werden geopend, en ik zag visioenen van God.... En boven het uitspansel dat boven hun hoofden was, was de gelijkenis van een troon, als de gelijkenis van een saffiersteen; en op de gelijkenis van de troon was de gelijkenis als de gelijkenis van een mens daarboven.... Dit was de gelijkenis van de heerlijkheid des Heren. En toen ik het zag, viel ik op mijn aangezicht. (Ezechiël 1:1, 26, 28)
Blijkbaar was het de Mensenzoon, deze Jezus, die Ezechiël zoveel jaren geleden had gezien...
Wat een prachtige vervulling! (Maar de Joden waren niet zo opgewonden als wij om Stefanus over deze dingen te horen spreken. Het maakte de overpriesters van het Sanhedrin zo boos dat Stefanus ter plekke werd gestenigd. Hier komt Paulus in het verhaal:
Toen riepen zij met luide stem en hielden hun oren op, en renden eendrachtig op hem af, en wierpen hem de stad uit, en stenigden hem; en de getuigen legden hun kleren neer aan de voeten van een jongeman, die Saul heette. [Bij een formele executie trekken de getuigen hun bovenkleding uit en leggen die aan de voeten van de begeleider van de daad. Dit is Paulus, wat er sterk op wijst dat hij de belangrijkste leider was bij de dood van Stefanus.] En zij stenigden Stefanus, terwijl hij God aanriep en zei: "Heer Jezus, ontvang mijn geest." En hij knielde neer en riep met luide stem: "Heer, leg hun deze zonde niet ten laste." [Dit lijkt sterk op Jezus' laatste woorden aan het kruis: "Vader, in uw handen leg ik mijn geest" (Lucas 23:46) en "Vader, vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen" (Lucas 23:34). En toen hij dit gezegd had, viel hij in slaap.
En Saul stemde in met zijn dood.
En in die tijd was er een grote vervolging tegen de gemeente, die te Jeruzalem was; en zij waren allen verstrooid in de gebieden van Judea en Samaria, behalve de apostelen. En vrome mannen droegen Stefanus naar zijn begrafenis en klaagden over hem.
Wat Saul betreft, hij maakte een ravage van de gemeente, ging elk huis binnen, en greep mannen en vrouwen en zette hen gevangen. (Handelingen 7:57-8:3)
GOD BRAK DE MACHT VAN "DE KERSTMAGIËRS"? MAAR KEERT ZO'N "MAGI-CALISME" NU TERUG VOOR DE OPKOMST VAN EEN ANDER "CHRISTUSKIND"?
Toen mannen en vrouwen werden gearresteerd voor het prediken in de naam van Christus, was hun de straf de dood. Daarom was Paulus direct verantwoordelijk voor een groot aantal martelaren. Hij brak persoonlijk door de deuren van nederige huizen van vroege christenen en liet hen afvoeren naar de gevangenis, waar ze zouden worden berecht, veroordeeld en geëxecuteerd voor hun werk in het Koninkrijk van Jezus. En dit waren niet zomaar "een paar christenen hier en daar in de omgeving van Jeruzalem". Later zou Paulus schrijven dat zijn woede tegen de christenen zo buitengewoon groot was dat hij hen achtervolgde tot ver buiten de traditionele grenzen van Israël en tot in "vreemde steden" (26:11). Geleerden geloven dat Paulus' ijver gelijk was aan die van de Makkabeërs.[iv]
Maar in Handelingen 9:1-2 zien we dat Paulus "dreigementen en slachtpartijen uitsprak tegen de discipelen van de Heer" wanneer hij naar de hogepriester ging en vroeg om officiële documenten die zijn vervolging toestonden van hen die van Jeruzalem naar Damascus waren gevlucht, zodat hij hen terug kon brengen naar het Sanhedrin voor berechting. De hogepriester willigde zijn verzoek in, en Paulus vertrok meteen om zijn eigen boodschap te verspreiden: Je kunt niet vluchten, je kunt je niet verbergen, en als je gemarkeerd bent als iemand die het Evangelie volgt, zul je de dood tegemoet gaan.
OMVAT "HET MYSTERIE VAN JEZUS" DE WERELD DIE ZICH VOORBEREIDT OP DE ANTICHRIST?
Onderweg omringde een groot licht uit de hemel hem, en een gezaghebbende stem sprak, zeggende: "Saul, Saul, waarom vervolgt gij Mij?" (9:4). Opnieuw merken geleerden op: "Er zijn verwantschappen tussen de bekeringservaring van [Paulus] en het inaugurele visioen van Ezechiël."[v] Paulus vroeg wie de Spreker was, en Jezus antwoordde: "Ik ben Jezus, die gij vervolgt; het valt u zwaar tegen de prikkels te schoppen" (9:5). Deze verwijzing naar "schoppen tegen de prikken" (of "roeden") was een oud Grieks spreekwoord. Een "goad" was een stok met een scherp, ijzeren uitsteeksel die tijdens het ploegen aan de ossen werd vastgemaakt om ze voort te stuwen. Als een koppige os er uit protest tegen trapte, zou dat de os alleen maar verwonden, maar het zou de voorwaartse beweging van het ploegen niet stoppen. Christus' woorden hier lieten Paulus weten dat verzet tegen de Evangeliebeweging zinloos was, en dat de enige die hij kwetste door hen te vervolgen die bereid waren te sterven ter wille van Jezus, hijzelf was.
Paulus vroeg de Spreker wat hij moest doen, en hij werd naar Damascus gestuurd om verdere instructies af te wachten. Toen hij opstond en zijn ogen opende, was hij blind, maar zij die met hem reisden, die ook de stem hoorden, leidden hem de stad in (9:6-8).
Toen Paulus aankwam, gingen er drie dagen voorbij terwijl hij blind bleef in het huis van een man genaamd Judas. Jezus kwam toen bij een gelovige genaamd Ananias en vertelde hem waar hij Paulus kon vinden. Christus droeg Ananias op om Paulus te dienen, ondanks Ananias' bedenkingen bij het noemen van de naam van deze vervolger, en zei: "Ga uw weg, want hij is voor Mij een uitverkorene, om mijn naam te dragen voor de heidenen en de koningen en de kinderen Israëls: Want ik zal hem laten zien hoe groot de dingen zijn die hij moet lijden omwille van mijn naam" (9:15-16). Ananias gehoorzaamde, en toen hij Paulus de handen oplegde, vielen er "schubben" van zijn ogen (9:18). (Over de "schubben" is veel discussie geweest. Echter, in het apocriefe boek Tobit [3:17; 11:13], lijkt een soortgelijk verslag uit te leggen dat dit een filmachtige substantie was die viel - een verdrijving van de "grijze waas" die vaak de ogen van blinden bedekt). Paulus stond op, liet zich dopen en begon onmiddellijk het Evangelie te prediken in de plaatselijke synagogen, tot verbazing van allen die deze radicaal geredde bekeerling hoorden (9:18-22).
ZIE VERBORGEN MYSTERIES DIE DE "OPENENDE GEEST" VAN HET OUDE TESTAMENT VERBINDEN MET DE BOEKROL "VERZEGELD MET ZEVEN ZEGELS"
Bedenk dat er drie (twee direct genoemde en één impliciete) kwalificaties waren voor iemand om apostel genoemd te worden. Hij moet: persoonlijk door Christus geroepen zijn (zoals Paulus zojuist was geweest); door Christus onderwezen zijn (zoals Paulus toen zou zijn tijdens zijn tijd van afzondering [Galaten 1:1-19]); en een getuige zijn van de Herrezen Messias (zoals Paulus was geweest op de weg naar Damascus). Daarom, vers met de kracht van Christus en de Heilige Geest doordrongen in zijn wezen, werd Paulus gemachtigd voor wat een van de grootste bedieningen in de wereldgeschiedenis zou worden... het ambt van de dertiende apostel, die het grootste deel van het Nieuwe Testament schreef!
Er was echter een duidelijk verschil tussen Paulus en de andere apostelen. Paulus zou 's werelds eerste en grootste voorbeeld-zendeling worden. Zijn meertalige, multiculturele achtergrond kwalificeerde hem om zowel Joden als niet-Joden te bereiken ("om mijn naam te dragen voor de niet-Joden ... en de kinderen van Israël" [Handelingen 9:15]) op een manier die veel alleen-Joodse of alleen-Gentiliaanse predikanten nooit zouden kunnen.
Donna Howell kwam in haar vroegere studietijd oog in oog te staan met een moderne Paulus (hoewel deze nederige man zichzelf nauwelijks zo zou beschrijven!). Zijn naam was Otto Kaiser, en hoewel hij in zijn slaap op 25 mei 2021 vredig naar de Heer ging, was hij vóór die dag zijn hele volwassen leven een dienaar van onze Heiland over de hele wereld, hoewel hij de meeste tijd hier in de Verenigde Staten doorbracht. Zijn "tentwerk" manifesteerde zich als professor in bijbelse en theologische studies, en hij correspondeerde met gelovigen wereldwijd via zijn internationale netwerken.
Ergens medio 2017 was Howell's werk beoordeeld door professor Otto Kaiser in een klas over islamitische religie (ze hadden elkaar dus nooit persoonlijk ontmoet).
Howell had een vraag over de opmerkingen die hij had achtergelaten in de marge van een van haar werkstukken. Toen ze hem per e-mail om opheldering vroeg, verwachtte ze het standaard korte antwoord binnen een paar werkdagen. Toen er een week was verstreken zonder antwoord, nam Howell aan dat hij het te druk had om haar terug te bellen, en omdat haar vraag niet van cruciaal belang was, besloot ze het te laten rusten. Stel je haar verbazing voor toen ze de volgende dag haar brievenbus controleerde en een handgeschreven brief van zeven pagina's van de professor aantrof waarin hij zijn logica achter elk van zijn opmerkingen aan haar uiteenzette! Zo'n gebaar was overweldigend. Howell bekeek die brief enkele dagen, tot op het bot geroerd dat deze drukke man zoveel tijd besteedde aan haar eenvoudige behoeften. Het was meer dan vernederend, dit voorbeeld dat hij had gesteld, en de tijd die hij besteedde om ervoor te zorgen dat zij precies alles wist wat zij moest weten over de historische verspreiding van de islam in landen waar de moslims overheersen. (Dit herinnert ons eraan hoeveel tijd Paulus ook besteedde aan het met de hand schrijven van brieven in antwoord op veel vroeg-kerkelijke kwesties).
Later die week bezochten Howell en haar man, James, haar college om nog een aantal exemplaren van Redeemed Unredeemable af te geven (een boek dat ze in 2014 samen met Thomas Horn schreef en dat de verhalen vertelt van de bekeringsverhalen van zeven beruchte moordenaars na hun gevangenschap die de afdeling prison ministries van het college had uitgedeeld aan de studenten die hun bijbelstudie in de gevangenis waren begonnen). Tijdens een toevallige ontmoeting liep Howell professor Otto tegen het lijf onderaan de lift. Terwijl ze wachtten tot de deur openging, glimlachte Otto - in plaats van in een ongemakkelijke stilte te blijven staan - breeduit en stak zijn hand uit om haar te ontmoeten. Na een korte introductie, waarin Howell erkende dat zij zijn meest recente studente was, lichtten zijn ogen op en vroeg hij haar naar zijn kantoor te komen. Toen ze aankwamen, merkte Howell dat de planken van zijn kantoor vol stonden met een onvoorstelbare hoeveelheid zendingsmateriaal, waaronder deskundige analyses van bijna elke wereldgodsdienst, met name de islam (en deze boeken zouden na zijn dood worden geschonken aan de bibliotheek van Global Initiative en het Asia Pacific Theological Seminary in Bagio, Filippijnen).
Deze toevallige ontmoeting leidde tot een lunch bij een buffet in de stad, waar Donna, James, Otto en zijn vrouw Edith samen brood braken en spraken over het zendingsveld, waarna Otto en Edith Donna en James op de parkeerplaats de handen oplegden om te bidden voor hun toekomst in de bediening. Het was een ontmoeting die de Howells nooit zullen vergeten. Tot op de dag van vandaag wordt er vaak over gesproken, en dit zendingsechtpaar wordt herinnerd als de meest hoffelijke gastheren van een ongeplande lunch die ze per se wilden betalen!
Op weg naar huis dachten Donna en James na over deze vriendelijke mensen en verwonderden zich over hun toewijding. Donna zag onmiddellijk de overeenkomsten tussen Otto en Paulus - een zendeling die, door de kracht van de Geest van God, opperste toewijding aan de dag legde om niet alleen zijn studenten te onderwijzen over de leerstellingen van Christus en hoe deze verschillen van de dominante lokale religies, maar ook aan discipelschap naar aanleiding van deze lessen. Otto weigerde, net als Paulus, zijn studenten te begeleiden met een snel en duidelijk antwoord. In plaats daarvan maakte deze professor gebruik van de tijd die hij op aarde had, om zich met hart en ziel in te zetten voor degenen die zijn raad zochten zodat hun ervaring eeuwig zou zijn, badend in groei en christelijke volwassenheid.
WOW! BEKIJK WAT DR. THOMAS HORN EN DONNA HOWELL INTRODUCEREN IN "HET MYSTERIE VAN JEZUS VAN GENESIS TOT OPENBARING!"
Jaren voordat Otto trouwde, had hij gebeden dat de Heer hem een zendingsvrouw zou sturen om zijn leven van goddelijke dienstbaarheid mee te delen, en God bracht hem Edith. Hun kind kreeg de naam Paul. Dit is slechts een zeer recente update van de levens die zijn aangeraakt (door het voortdurende werk van Edith) sinds zijn overlijden: In juli en augustus van 2021 hield Edith op afstand contact met 886 mensen van over de hele wereld. Van dat aantal gaven 539 mensen hun hart en leven aan de Heer, en dat in slechts twee maanden! Edith schrijft in haar nieuwsbrief "General Prayer Letter # 139" van september 2021 via het college: "[God] geeft mij liederen van vreugde voor ieder met wie ik correspondeer... Ik houd een register bij van allen met wie ik correspondeer en bid over hen dat God een leger voor de Heer zal oprichten in deze laatste dagen." Deze bron meldt verder: "...de responders vertellen ons dat we het Evangelie aan 45 miljoen mensen in 242 landen en gebieden hebben gepresenteerd. In de afgelopen dagen heb ik gecorrespondeerd met mensen uit Marokko, Liberia, Zuid-Afrika, Nigeria, Ghana, Kameroen, Filippijnen, Oeganda, Oekraïne, Zimbabwe, Pakistan, Bangladesh, Papoea-Nieuw-Guinea, Kenia en Nepal." Dat is nogal een lijst van slechts een paar dagen! En dat is nog lang niet alles wat Edith te melden heeft over het werk waar zij en Otto zich voor inzetten. Tijdens de pandemische lockdown in India plantten studenten die verbonden waren aan het werk van dit echtpaar gemiddeld drie kerken per dag! Bescheiden schrijft Edith dat dit alleen mogelijk is door de gebeden van degenen die deze prachtige bediening steunen.
Paulus zette zeker de standaard, nietwaar? Zijn bediening werd gekenmerkt door uiterste liefde voor alle mensen (Romeinen 9:1-4; 2 Korintiërs 11:28-29; Philemon 12-19). Ondanks zijn legalistische verleden werd hij, nadat hij was geraakt door zijn ontmoeting met de verrezen Christus, gezegend met een ongeëvenaard dienarenhart (Handelingen 21:17-26; 1 Korintiërs 9:19-23; 2 Korintiërs 6:3-10), en hij "liep zijn race" (diende de Heer op het gebied waar hij geroepen was) met onvergelijkbare ijver (1 Korintiërs 9:24-27; 2 Korintiërs 11:23-33; Filippenzen 3:13-14).
Het is tot zijn geschriften dat wij ons nu zullen wenden, evenals tot die andere vroege kerkelijke brieven die door zijn tijdgenoten zijn geschreven. Nog enkele details van Paulus' zendingsreizen zullen in deze studies aan de orde komen.
Deel 34: De brieven
Eindnoten:
[i] Acts of Paul 3.3; cf. W. M. Ramsay, The Church in the Roman Empire (London, 1893), 31–32, as quoted in: Bruce, F. F., The Book of the Acts, 273.
[ii] Bruce, F. F., The Book of the Acts , 124–125.
[iii] Acts of Paul 3.3; cf. W. M. Ramsay, The Church in the Roman Empire , 31–32, as quoted in: Bruce, F. F., The Book of the Acts, 271.
[iv] Bruce, F. F., The Book of the Acts , 180.
[v] Ibid., 183.