Zijn de dagen van de Turkse president Recip Erdoğan geteld?

23 maart 2025. Door Andrea Widburg

Vorige week arresteerde Recep Tayyip Erdoğan, de islamistische president van Turkije, een politieke rivaal. Dat leidde tot een aantal dagen van protest en vandaag lijkt het hoogtepunt te zijn bereikt met een inval van demonstranten in het presidentiële paleis. De grote vraag is of dit eindigt met een brute reactie of het einde van Erdogans bewind. Ik heb natuurlijk geen antwoord op die vraag, maar ik kan wel een kleine, zeer oppervlakkige achtergrond geven om te helpen begrijpen wat er vandaag in Turkije gebeurt.

Het huidige Turkije is het overblijfsel van het ooit formidabele Ottomaanse Rijk, dat op zijn hoogtepunt in 1683, voordat het werd teruggeslagen bij de poorten van Wenen, honderden jaren lang grote delen van Midden-Europa en het Midden-Oosten beheerste:

Tegen 1914 was het Ottomaanse Rijk een zwakke schaduw van de vroegere grootsheid. Het tekende haar doodvonnis toen het de kant van de Duitsers koos aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. Aan het einde van de oorlog verdeelden de winnende partijen de voormalige Ottomaanse gebieden en creëerden grenzen zonder rekening te houden met de loyaliteit van de stammen, waardoor veel van de problemen ontstonden die we vandaag de dag zien in het moderne Midden-Oosten.

In 1923 werd Mustafa Kemal Atatürk president van de nieuwe Turkse Republiek, nadat hij de machten uit de Eerste Wereldoorlog had verslagen die de volledige controle wilden over de rest van het Ottomaanse Rijk. Eenmaal aan de macht begon hij aan een seculariseringsprogramma. Onder het regime van Atatürk was Turkije een conservatief land met moslims, maar het was geen moslimland.

Dat veranderde allemaal toen Erdoğan eenmaal aan de macht was.

De 71-jarige Erdogan is al bijna vijftig jaar betrokken bij de Turkse politiek, te beginnen toen hij in 1976 lid werd van een anticommunistische studentengroepering. Hij sloot zich aan bij de Islamistische Nationale Heilspartij, die stand hield tot een militaire staatsgreep in 1980 in Turkije alle belangrijke politieke partijen opdoekte.

Toen de partijen in 1983 weer werden opgericht, ging Erdoğan zich weer bezighouden met islamitisch nationalisme, dat wil zeggen met de terugkeer van Turkije naar zijn moslimwortels. Hij was politiek succesvol en klom op van ambt naar ambt, terwijl hij zich altijd bleef inzetten voor moslimnationalisme. Zijn basis bestond uit conservatieve moslims die graag de klok wilden terugdraaien voor seculariserende hervormingen.

Van 1994 tot 1997 was Erdoğan burgemeester van Istanbul. Die periode eindigde toen hij werd veroordeeld omdat hij had geprobeerd de islam terug te smokkelen in de Turkse politiek. Zoals zoveel revolutionairen hield dat Erdoğan niet tegen. Hij zette zich weer in voor moslimnationalisme en werd uiteindelijk partijleider. In 2002 won Erdoğans partij de meerderheid van de zetels in het parlement, waardoor hij premier werd. In 2014 werd Erdoğan president en sindsdien bekleedt hij dat ambt.

In de loop der jaren is het bewind van Erdoğan steeds autoritairder geworden (van relatief liberaal in zijn eerste premierschap naar tiranniek toen hij de macht consolideerde) en is hij een doorn in het oog van zowel Amerika als Israël. Toen hij nog burgemeester was, zei Erdoğan beroemd: “Democratie is als een trein: als we onze bestemming bereiken, stappen we uit.”

Erdoğan stapte vorige week hard en snel uit die trein toen de rechterlijke macht, die hij controleert, de arrestatie beval van zijn toptegenstander in de komende presidentsverkiezingen. Dit is natuurlijk een bekende totalitaire praktijk. We hebben het onlangs gezien in Brazilië en Roemenië, en als de Democraten hun zin hadden gekregen, hadden we het in Amerika ook gezien.

Het Turkse volk barstte uit in massale straatdemonstraties, die werden beantwoord met honderden arrestaties. De menigten zijn indrukwekkend:

Vandaag kan de situatie weer geëscaleerd zijn, want er zijn onbevestigde berichten dat demonstranten het presidentiële paleis zijn binnengedrongen:

Als dat bericht waar is, is dat een signaal dat Erdogans greep op de macht uiterst zwak is. Het valt nog te bezien in hoeverre het leger en de politie hem zullen steunen. Het is op dit moment ook niet duidelijk of hij voet bij stuk zal houden, een beetje zal terugkrabbelen, of er gewoon vandoor zal gaan.

En hoe zit het met Ekrem Imamoglu, die een enorme aanhang lijkt te hebben en Erdogans presidentschap zou kunnen afnemen als Erdogan zich zou terugtrekken en echte verkiezingen zou toestaan? Hij is blijkbaar populair en charmant. Mensen in Istanbul mogen hem omdat hij de Gouden Hoorn heeft schoongemaakt, melk heeft gegeven aan kinderen, studiebeurzen heeft verstrekt en de vervallen infrastructuur van de stad heeft verbeterd. Hij heeft ook kritiek geuit op zowel Hamas als Israël, wat een zeldzame gelijkmoedigheid is van een moslimleider.

Eerlijk gezegd heb ik geen idee of Imamoglu beter voor Amerika zou zijn dan Erdoğan. Het is heel goed mogelijk dat hij ook niet slechter zal zijn.

En dat is mijn supersnelle, ongelooflijk oppervlakkige overzicht van een zeer complexe man die leeft in een gecompliceerde regio die zich nu, net als eeuwenlang, in het centrum van de kloof tussen Oost en West, Noord en Zuid bevindt.

Bron: Are Turkish President Recip Erdoğan's days numbered? - American Thinker