Wat is een zegen?

Door: Rabbi Pesach Wolicki 24 augustus 2024

De Bijbelportie van deze week bevat het gebod om God te zegenen na het eten.

וְאָכַלְתָּ וְשָׂבָעְתָּ וּבֵרַכְתָּ אֶת-יְהֹוָה אֱלֹהֶיךָ עַל-הָאָרֶץ הַטֹּבָה אֲשֶׁר נָתַן-לָךְ׃
Wanneer u gegeten hebt, dank dan Hashem, uw God, voor het goede land dat Hij u gegeven heeft.
Deuteronomium 8:10

Deze zegening van God, liturgisch bekend als Birkat Hamazon - Genade na de maaltijd, is een van de weinige bijbels voorgeschreven gebeden. Bijna alle Joodse liturgie is eerder rabbijns dan Bijbels. Maar hier, in een expliciet vers in de Bijbel, wordt ons opgedragen God te zegenen nadat we gegeten hebben.

Hoe moeten we deze verplichting begrijpen? De tekst draagt ons expliciet op om God te “zegenen” nadat we hebben gegeten. Dat is het werkwoord dat wordt gebruikt. Maar wat betekent het precies om God te “zegenen”? Als we zeggen dat iemand “gezegend” is, bedoelen we meestal dat de persoon in kwestie iets goeds is geschonken. Voorbeelden die in me opkomen zijn iemand die “gezegend” is met rijkdom of met een bepaald talent. Begrijpen we dat wanneer we God zegenen, we Hem iets schenken? De implicatie dat er iets goeds is dat we God zouden kunnen geven is onzinnig. Dat God compleet en perfect is, is essentieel voor Zijn definitie. Zeggen dat we Hem iets zouden kunnen schenken impliceert dat er een manier is waarop Hij verbeterd zou kunnen worden. Bovendien kunnen wij, als Gods schepping, onmogelijk iets aan God geven dat niet van Hem afkomstig is. De onontkoombare conclusie is dat wanneer we spreken over het zegenen van God, we naar iets anders moeten verwijzen dan het conventionele gebruik van de term.

Sommigen suggereren misschien dat we God onze dank en waardering geven als we Hem zegenen. Ik zei al dat genade na de maaltijd bijbels verplicht is door het vers dat hierboven geciteerd wordt. Het probleem met deze eenvoudige uitleg is dat er een woord voor dank bestaat in het Bijbels Hebreeuws, maar dit vers gebruikt het niet. Als het de bedoeling van de Bijbel was om ons op te dragen God te danken voor het eten, dan zou er een ander werkwoord gebruikt zijn. De tekst vertelt ons duidelijk om God te “zegenen”. Bovendien zien we, binnen het Joodse traditionele begrip van het vers dat tweeduizend jaar teruggaat, dat deze verplichting om God te “zegenen” na het eten niet werd opgevat als het simpelweg danken van Hem.

In de Talmoed is de rabbijnse eis om een zegening van God te reciteren voor het eten afgeleid van het Bijbelse gebod om Hem na het eten te zegenen.

De wijzen onderwezen: Wat is de Bijbelse bron voor Genade na de Maaltijd? [In de Bijbel staat: 'U zult eten, u zult verzadigd zijn en u zult de Heer, uw God, zegenen voor het goede land dat Hij u gegeven heeft. (Deuteronomium 8:10)' ... Dit leert ons alleen [dat we moeten zegenen] na het eten. Vanwaar weten we [dat we moeten zegenen] vóór het eten? Het is logisch. Als men moet zegenen wanneer men voldaan is [d.w.z. na het eten], hoeveel te meer dan [moet hij zegenen] wanneer men honger heeft? (Talmoed Bavli. Berachot 48b).

Hier legt de Talmoed uit dat het zinvoller is om God te zegenen wanneer men honger heeft dan wanneer men voldaan is. Daarom, als de Bijbel een zegening vereist na het eten, is het logisch dat een zegening vereist is vóór het eten. Uit deze Talmoedische passage blijkt dat het primaire doel van het zegenen van God niet een uiting van dank is. Als dat wel zo was, zou de logica van de Talmoed niet logisch zijn. Waarom zou het logischer zijn om God te danken wanneer je honger hebt dan wanneer je voldaan bent?

Rashi's (11e eeuw Frankrijk) commentaar in de Talmoed is als volgt:

Wanneer hij honger heeft en hij op het punt staat zijn honger te stillen met de schepping van de Heilige, Gezegend is Hij, hoeveel te meer is hij dan verplicht om God nog meer te zegenen? (Rashi, Talmoed Berachot)

Het is duidelijk dat een hongerig persoon die op het punt staat om te eten, van plan is om zijn honger te stillen met “Gods schepping”. Wat zou hij anders kunnen eten? Waar zinspeelt Rashi op met deze woordkeuze?

Het Hebreeuwse woord voor “zegenen” is beracha. Dit woord - of de werkwoordstam ervan - komt voor het eerst voor in de Bijbel op de vijfde scheppingsdag.

Hij zegende hen [de vissen] en zei: 'Weest vruchtbaar en vermenigvuldigt u en vult het water in de zeeën' (Genesis 1:22). (Genesis 1:22).

Rashi geeft als commentaar:

EN HIJ zegende ze - Omdat de mensen hun aantal verminderden, door op ze te jagen en ze op te eten, hadden ze een zegen nodig (zie Genesis Rabbah 11:2); het is waar dat de beesten ook een zegen nodig hadden, maar vanwege de slang die in de toekomst vervloekt zou worden, zegende Hij ze niet, opdat het niet in de zegening zou worden opgenomen. (Rashi, Genesis. 1:22).

God vertelde de vissen dat er veel van hen zouden zijn. In Bijbels Hebreeuws impliceert het woord beracha - zegenen - “overvloed”. God zegende de vissen door te zeggen: “Mogen er velen van jullie zijn.” Zegenen is de realisatie van potentiële overvloed. Twee vissen of twee mensen kunnen de potentie hebben om zich voort te planten. Dit potentieel op zichzelf is, technisch gesproken, geen “zegen”. De “zegen” is het realiseren van dit potentieel wanneer er een kind wordt geproduceerd. Wanneer we een vriend zegenen, wensen we hem de realisatie van potentiële overvloed in zijn leven toe.

Wanneer we God “zegenen”, schenken we God niets. We proberen het verborgen potentieel van de wereld voor overvloedige Goddelijkheid te realiseren en te actualiseren. Wanneer we zeggen: “Gezegend bent U, onze Heer...” zeggen we tegen God: “Laat er meer van U zijn in de geopenbaarde werkelijkheid van deze wereld.”

Laten we samenvatten wat we hebben gezegd. Alles wat God geschapen heeft kan gebruikt worden om Hem te openbaren. Elk van Gods scheppingen bevat latente Goddelijkheid. Deze Goddelijkheid bestaat in potentiële vorm. Wanneer we wat we in de wereld ervaren met God verbinden, gebruiken we Zijn schepping voor haar ware doel. We gebruiken Zijn schepping om Zijn aanwezigheid in de wereld te manifesteren. Bijvoorbeeld, als ik een appel neem en opeet zonder de Goddelijkheid erin te herkennen - dat het een van Gods scheppingen is - dan heb ik de potentiële Goddelijkheid in die appel niet geopenbaard. Als gevolg daarvan is er minder bewustzijn van God in de wereld. Aan de andere kant, wanneer ik eerst een zegening reciteer en zo mijn erkenning verklaar dat deze appel een externe manifestatie van God is, slechts een klein voorbeeld van Gods schepping, heb ik het potentieel van deze appel geactualiseerd om een voertuig te zijn voor de openbaring van God in de wereld. Nu, als ik eet de appel, ik niet langer gewoon genieten van de smaak en voedingsstoffen. Ik ervaar God. Doordat ik God zegen, wordt er meer God in de wereld geopenbaard.

Wanneer zegeningen gereciteerd worden, is er meer perceptie van God in de wereld. Daarom zijn er zegeningen te zeggen over zoveel natuurlijke ervaringen. Er kan een zegening worden uitgesproken wanneer men onweer hoort, wanneer men bloesem ziet in de lente, wanneer een Bijbelgebod wordt uitgevoerd en zelfs nadat men naar het toilet is geweest. Elke ervaring in het leven is een ervaring van een bepaald aspect van Gods wereld. Wanneer we zegeningen zeggen over een van de ervaringen in het leven - hoe groot of klein ook - actualiseren we de latente potentiële Goddelijkheid in die specifieke ervaring. We verwelkomen Gods aanwezigheid in de wereld. In een geopenbaarde zin is er meer van Hem. Wanneer we zeggen: “Gezegend bent U, Heer,” zeggen we: “Lieve God, we willen dat Uw aanwezigheid zich in overvloed openbaart.”

Een beroemde chassidische anekdote drukt dit punt uit. De leerlingen van Reb Mendel van Kotzk vroegen hem: “Rabbi, waar is God?” Reb Mendel antwoordde: “Waar je Hem ook binnenlaat.”

Rabbijn Pesach Wolicki is de uitvoerend directeur van Israel365 Action en de auteur van Verzen voor Zion en Beker van verlossing: Een krachtige reis door de lofpsalmen van koning David. Rabbi Wolicki is de gastheer van Eyes on Israel op Real America's Voice Network. Hij levert regelmatig bijdragen aan Israel365news.com en The Jerusalem Post.

Bron: What is a Blessing? – The Israel Bible