Verloren gegaan in de vertaling

Door: Sara Lamm - 13 Juni 2024

Het belangrijkste moment in de Joodse geschiedenis is ongetwijfeld het moment waarop de Israëlieten aan de voet van de berg Sinaï stonden en de Tora ontvingen. De levendige beschrijvingen van dat moment zijn rijk aan details: het volk vastte om rituele zuiverheid te bereiken en een enorm natuurverschijnsel van donder en bliksem vulde de hemel boven hen. Dit alles diende als een dramatische achtergrond voor het geven van de Tien Geboden, misschien wel de belangrijkste richtlijnen in de Tora.

Maar het is schokkend dat één van deze geboden tot op de dag van vandaag verkeerd is vertaald in moderne Bijbelteksten, wat leidt tot significante misinterpretaties. Benieuwd naar welk gebod ik verwijs?

Het gebod in kwestie is het verbod op het nemen van een leven, vaak aangehaald als "Gij zult niet moorden". Veel christelijke bijbels, waaronder de invloedrijke King James Bible, vertalen dit echter als "Gij zult niet doden", een bredere en minder precieze weergave.

De originele Hebreeuwse tekst van Exodus luidt: "לֹ֖א תִּרְצָֽח" (lo tirtzach).

לֹא תִּרְצָח׃ לֹא תִּנְאָף׃ לֹא תִּגְנֹב׃ לֹא-תַעֲנֶה בְרֵעֲךָ עֵד שָׁקֶר׃.
Je zult niet moorden. Je zult geen overspel plegen. Je zult niet stelen. Je zult geen valse getuigenis afleggen tegen je naaste.
Exodus 20:13

Het woord "תִּרְצָֽח" (tirtzach) betekent specifiek "moord," verwijzend naar het onwettig, met voorbedachten rade doden van een mens door een ander. Dit is te onderscheiden van "doden", dat gerechtvaardigde daden zoals zelfverdediging, oorlogshandelingen en gerechtelijke executies kan omvatten. In recentere vertalingen, zoals de Chabad.org Bijbel, staat nauwkeurig: "Gij zult niet moorden", wat overeenkomt met het originele Hebreeuws en dit cruciale onderscheid handhaaft.

Het lezen van de Bijbel in het originele Hebreeuws is van vitaal belang om de nuance en specificiteit van de taal te behouden. Exodus biedt bijvoorbeeld een context waarin doden wordt geboden als reactie op bepaalde overtredingen, wat illustreert dat de Torah onderscheid maakt tussen verschillende vormen van het nemen van leven.

אִם-זָרְחָה הַשֶּׁמֶשׁ עָלָיו דָּמִים לוֹ שַׁלֵּם יְשַׁלֵּם אִם-אֵין לוֹ וְנִמְכַּר בִּגְנֵבָתוֹ׃
Als de zon op hem is opgegaan, dan is er bloedschuld in dat geval. Hij moet het teruggeven; als het hem aan middelen ontbreekt, zal hij voor zijn diefstal verkocht worden.
Exodus 22:2

Een nauwkeurige vertaling zorgt ervoor dat dit onderscheid gehandhaafd blijft, wat een dieper begrip van de tekst bevordert.

Het belang van een nauwkeurige bijbelse interpretatie strekt zich ook uit tot hedendaagse kwesties. In de afgelopen acht maanden is er op onverantwoorde wijze met termen als "genocide" gegooid door slecht geïnformeerde "social justice warriors". Toch zijn de acties die de IDF in Gaza heeft ondernomen niets minder dan dat. Het gericht doden van Hamas-terroristen in Gaza wordt vaak ten onrechte bestempeld als genocide, waarbij voorbij wordt gegaan aan het feit dat deze acties gericht zijn op terroristen die een directe bedreiging vormen, niet op burgers. Alle onschuldige burgerslachtoffers zijn onbedoeld en zeer betreurenswaardig.

Daarentegen heeft Hamas brutale aanvallen uitgevoerd op Israëlische burgers sinds ze aan de macht zijn, het meest recentelijk op 7 oktober. Hun intentie? Moorden zonder onderscheid. Het begrijpen van de ware betekenis van "Gij zult niet moorden" benadrukt het verschil tussen dergelijke daden van voorbedacht geweld en de defensieve maatregelen die genomen worden om verder verlies van onschuldige levens te voorkomen. De Bijbel geeft duidelijke ethische en morele richtlijnen, veroordeelt moord en erkent tegelijkertijd de noodzaak van zelfverdediging.

De Tien Geboden, ontvangen op Shavuot, zijn fundamenteel voor zowel de Joodse als de Christelijke traditie. Ze bieden een moreel kompas dat menselijk gedrag al duizenden jaren stuurt. Het verkeerd interpreteren van deze geboden kan leiden tot grote ethische onduidelijkheden. Stel je eens voor wat de gevolgen zouden zijn als een ander gebod, zoals "Gij zult niet echtbreken", zo'n grove vertaalfout zou maken. De gevolgen zouden ernstig en verstrekkend zijn.

Shavuot viert het geven van de Tora en de ongelooflijke richtlijnen die daarin te vinden zijn. Deze moreel duidelijke grenzen helpen ons ons dagelijks leven te leiden en we zouden er dankbaar voor moeten zijn. Het vierde gebod, "Eer uw Vader en uw Moeder", herinnert ons eraan dat we onze ouders moeten koesteren en respecteren. Notitie voor mezelf: Bel vader en moeder.

In de wereld van vandaag, waar termen als "genocide" en "moord" vaak verkeerd worden gebruikt en toegeschreven, verschaft een terugkeer naar de originele Hebreeuwse tekst duidelijkheid en versterkt het de blijvende relevantie van de leer van de Tora. De constante ethische berekeningen van de IDF, die teruggaan tot de oorlogswetten in Bijbelse tijden, dienen als een hedendaags voorbeeld van deze principes in actie.

Door de ware betekenis van de geboden te begrijpen en ze toe te passen op moderne uitdagingen, kunnen we de tijdloze wijsheid van de Tora hoog houden en een rechtvaardigere en ethischere samenleving opbouwen.

Sara Lamm is inhoudsredacteur voor TheIsraelBible.com en Israel365 Publications. Ze komt oorspronkelijk uit Virginia, maar verhuisde in 2021 met haar man en kinderen naar Israël. Sara heeft een Masters Degree in Education van Bankstreet college en gaf bijna tien jaar les in kleuterklassen voordat ze Aliyah maakte naar Israël. Sara is gepassioneerd over het verbinden van Bijbelstudie met het 'echte leven' en werkt momenteel aan een bijbelserie voor kinderen.

Bron: Lost in Translation – The Israel Bible