Verbond en vriendelijkheid

Door: Shira Schechter 20 augustus 2024

De Torah portie Eikev (Deuteronomium 7:12-11:25) opent met een significante en ongebruikelijke zin:

וְהָיָה עֵקֶב תִּשְׁמְעוּן אֵת הַמִּשְׁפָּטִים הָאֵלֶּה וּשְׁמַרְתֶּם וַעֲשִׂיתֶם אֹתָם וְשָׁמַר יְהֹוָה אֱלֹהֶיךָ לְךָ אֶת-הַבְּרִית וְאֶת-הַחֶסֶד אֲשֶׁר נִשְׁבַּע לַאֲבֹתֶיךָ׃
En als u zich aan deze regels houdt en ze zorgvuldig in acht neemt, zal Hashem, uw God, het verbond dat Hij onder ede met uw vaderen sloot, trouw voor u onderhouden:
Deuteronomium 7:12

De Hebreeuwse zin “et ha'brit ve'et ha'chessed” wordt vaak eenvoudig vertaald als “het verbond”, zoals hier, maar deze vertaling ziet een cruciaal aspect van het originele Hebreeuws over het hoofd. De woorden “brit” en “chessed” hebben verschillende betekenissen, zoals blijkt uit de volgende vertaling van het vers: “Als je op deze wetten let en ze zorgvuldig naleeft, dan zal de Heer, je God, de brit en de chessed met je houden, zoals Hij aan je voorouders gezworen heeft.”

Om de diepte van deze zin te begrijpen, moeten we uitpakken wat brit en chessed eigenlijk betekenen. Brit verwijst naar een verbond, een wederzijdse overeenkomst of contract tussen twee partijen. In een brit is elke partij gebonden aan zijn deel van de overeenkomst, en als een van de partijen zijn verplichtingen niet nakomt, kan de overeenkomst als nietig worden beschouwd. Een brit is inherent voorwaardelijk-het voortbestaan ervan hangt af van de vervulling van de voorwaarden door beide partijen.

Chessed daarentegen betekent vriendelijkheid of liefdevolle vriendelijkheid. In tegenstelling tot brit gaat chessed niet over wederzijdse verplichtingen. Het vertegenwoordigt een daad van vrijgevigheid of medeleven zonder enige verwachting van wederkerigheid. Chessed is onvoorwaardelijk en het wordt zelfs gegeven als de ontvanger het niet verdient. Zoals Maimonides schreef in de Gids voor de Perplexe, wordt chessed op twee manieren gemanifesteerd: ten eerste, door vriendelijkheid te tonen aan degenen aan wie we niets verschuldigd zijn, en ten tweede, door vriendelijkheid te tonen aan degenen die het verdienen, maar in een grotere mate dan wat verschuldigd is. In beide gevallen vertegenwoordigt chessed een uit vrije wil gegeven daad van genade.

Dus, wat is de diepere boodschap achter deze ongebruikelijke zin, “et ha'brit ve'et ha'chessed”? Waarom koos Mozes ervoor om beide termen op te nemen wanneer hij verwijst naar het verbond dat God sloot met de kinderen van Israël?

Rabbi Sacks wijst erop dat deze zin ook op andere belangrijke momenten in de Joodse geschiedenis voorkomt. Het staat in het gebed van koning Salomo bij de inwijding van de Tempel in Jeruzalem:

וַיֹּאמַר יְהֹוָה אֱלֹהֵי יִשְׂרָאֵל אֵין-כָּמוֹךָ אֱלֹהִים בַּשָּׁמַיִם מִמַּעַל וְעַל-הָאָרֶץ מִתָּחַת שֹׁמֵר הַבְּרִית וְהַחֶסֶד לַעֲבָדֶיךָ הַהֹלְכִים לְפָנֶיךָ בְּכָל-לִבָּם׃
en zei: “O God van Jisraël, in de hemelen boven en op de aarde beneden is er geen god zoals U, die Uw genadig verbond met Uw dienaren bewaart wanneer zij in oprechte toewijding voor Uw aangezicht wandelen;
Koningen 8:23

en opnieuw toen het Joodse volk hun verbond met God vernieuwde in de tijd van Ezra en Nehemia, na de Babylonische ballingschap:

וְעַתָּה אֱלֹהֵינוּ הָאֵל הַגָּדוֹל הַגִּבּוֹר וְהַנּוֹרָא שׁוֹמֵר הַבְּרִית וְהַחֶסֶד אַל-יִמְעַט לְפָנֶיךָ אֵת כָּל-הַתְּלָאָה אֲשֶׁר-מְצָאַתְנוּ לִמְלָכֵינוּ לְשָׂרֵינוּ וּלְכֹהֲנֵינוּ וְלִנְבִיאֵנוּ וְלַאֲבֹתֵינוּ וּלְכָל-עַמֶּךָ מִימֵי מַלְכֵי אַשּׁוּר עַד הַיּוֹם הַזֶּה׃
“En nu, onze God, grote, machtige en ontzagwekkende Hashem, die trouw blijft aan Zijn verbond, behandel niet lichtvaardig al het lijden dat ons heeft overvallen - onze koningen, onze officieren, onze Kohaniem, onze Neviim, onze vaders en heel Uw volk - vanaf de tijd van de Assyrische koningen tot op deze dag.
II - Ezra - Nehemia 9:32

Op deze cruciale momenten - toen Mozes het verbond met de Israëlieten vernieuwde aan de oevers van de Jordaan, toen Salomo de Tempel wijdde en toen het volk in de tijd van Ezra en Nehemia zich opnieuw aan God wijdde - benadrukten de leiders zowel brit als chessed. Deze dubbele nadruk suggereert dat beide elementen essentieel zijn om de relatie tussen God en het Joodse volk te begrijpen.

Een verbond is van nature wederkerig. Het omvat verplichtingen van beide kanten, met dien verstande dat elke partij zijn verplichtingen zal nakomen. Dit creëert een “als-dan” relatie: als de ene partij de overeenkomst nakomt, zal de andere partij hetzelfde doen. Maar, zoals Rabbi Sacks opmerkt, elk verbond is inherent kwetsbaar, omdat het afhankelijk is van het wederzijds nakomen van verplichtingen. Als het verbond tussen God en Israël alleen gebaseerd zou zijn op briet, zou het voorwaardelijk en daarom kwetsbaar zijn. Het zou onderhevig zijn aan mislukking als een van beide partijen hun deel van de overeenkomst niet zou nakomen.

Dit is waar chessed essentieel wordt. De opname van chessed naast brit in het verbond geeft aan dat Gods toewijding aan Israël niet voorwaardelijk is op dezelfde manier als menselijke overeenkomsten dat zijn. Zelfs als het volk Israël hun kant van het verbond niet nakomt, blijft Gods toewijding bestaan vanwege Zijn chessed. Chessed staat voor de onvoorwaardelijke liefde die God voor Zijn volk heeft, net als de liefde van een ouder voor een kind - of het kind het nu verdient of niet, de liefde blijft standvastig. Dit element van chessed zorgt ervoor dat het verbond nooit verbroken zal worden, zelfs niet als het volk wankelt.

Dit idee werd krachtig gedemonstreerd toen het Joodse volk na 2000 jaar ballingschap terugkeerde naar het land Israël. Ondanks de eeuwen van scheiding, lijden en afstand van hun thuisland, bleef het verbond tussen God en Israël intact. De terugkeer van het Joodse volk naar Israël is niet alleen een historische gebeurtenis, maar een levend bewijs van de blijvende kracht van Gods schaaked. Het laat zien dat, ondanks menselijk falen en de schijnbare ineenstorting van het verbond, Gods toewijding, gedreven door chessed, nooit wankelde. Het overleven en de terugkeer van het Joodse volk naar het land van hun voorouders is een diepe herinnering dat Gods liefde en toewijding tijd en omstandigheden overstijgen.

Net zoals God chessed aan ons geeft, zijn wij geroepen om chessed aan anderen te geven. Dit is niet alleen een religieuze verplichting, maar een morele verplichting die bepaalt hoe we met de wereld om ons heen moeten omgaan. chessed doen betekent verder gaan dan wat verwacht wordt, vriendelijkheid en mededogen tonen, zelfs als dat niet nodig is. Het gaat erom de menselijkheid in anderen te herkennen en vrijgevig te reageren, niet om wat we er misschien voor terugkrijgen, maar omdat het het juiste is om te doen. In een wereld die vaak gedreven wordt door transacties en voorwaardelijke relaties, herinnert chessed ons aan het belang van onvoorwaardelijke vriendelijkheid en de diepgaande impact die het kan hebben op onze gemeenschappen en onze wereld.

Door zowel brit als chessed in ons leven te belichamen, weerspiegelen we de aard van onze relatie met God. We eren de verplichtingen die we zijn aangegaan - aan God, aan anderen of aan onszelf - terwijl we ook de genade en vriendelijkheid omarmen die verder gaan dan verplichtingen. Deze balans stelt ons in staat om sterkere, meer compassievolle gemeenschappen op te bouwen, geworteld in het begrip dat, hoewel overeenkomsten belangrijk zijn, het de chessed is, de vriendelijkheid die verder gaat, die ons werkelijk ondersteunt.

Shira Schechter is de inhoudsredacteur voor TheIsraelBible.com en Israel365 Publications. Ze behaalde master's in zowel Joods Onderwijs als Bijbel aan de Yeshiva Universiteit. Ze gaf acht jaar les in de Hebreeuwse Bijbel op een middelbare school in New Jersey voordat ze in 2013 met haar gezin Aliyah maakte. Shira kwam kort na haar verhuizing naar Israël bij de staf van Israel365 en heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling en publicatie van The Israel Bible.

Bron: Covenant and Kindness – The Israel Bible