VS, Arabische landen maken plan voor naoorlogs Gaza, tijdlijn voor Palestijnse staat

Een aanvankelijk staakt-het-vuren voor de vrijlating van gijzelaars wordt gezien als de sleutel om ruimte te bieden voor een nieuw vredesakkoord.

Door Karen DeYoung, Susannah George en Loveday Morris, WaPo 14 februari 2024

De regering Biden en een kleine groep partners in het Midden-Oosten haasten zich om een gedetailleerd, veelomvattend plan af te ronden voor vrede op lange termijn tussen Israël en de Palestijnen, inclusief een vast tijdschema voor de oprichting van een Palestijnse staat, dat al in de komende weken zou kunnen worden aangekondigd.

De urgentie van de inspanningen houdt rechtstreeks verband met een voorgestelde pauze in de gevechten en de vrijlating van gijzelaars die in Gaza worden vastgehouden door Hamas en waarover wordt onderhandeld door de Verenigde Staten, Qatar en Egypte.

Een eerste staakt-het-vuren, naar verwachting minstens zes weken, zou volgens Amerikaanse en Arabische functionarissen tijd bieden om het plan openbaar te maken, extra steun te werven om de eerste stappen te zetten voor de uitvoering ervan, waaronder de vorming van een Palestijnse interim-regering. De planners hopen dat er een gijzelingsovereenkomst kan worden bereikt voor het begin van de Ramadan, de vastenmaand voor moslims die op 10 maart begint.

"De sleutel is een gijzelingsovereenkomst," zei een Amerikaanse functionaris onder verschillende Amerikaanse en Arabische diplomaten die het onderwerp bespraken op voorwaarde van anonimiteit om te voorkomen dat het plan ontspoort voordat het is voltooid.

Maar zelfs terwijl de deelnemers aan de planning - waaronder Egypte, Jordanië, Qatar, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Palestijnse vertegenwoordigers, naast de Verenigde Staten - werken om onderling overeenstemming te bereiken, is er nieuwe angst dat een dreigende Israëlische aanval op Rafah de crisis in Gaza in een stroomversnelling zal brengen en zowel de gijzelingsovereenkomst als de vredesinspanningen op lange termijn ten grave zal dragen.

De olifant in de planningskamer is Israël en de vraag of haar regering zal instemmen met veel van wat er wordt besproken: de terugtrekking van veel, zo niet alle, kolonistengemeenschappen op de Westelijke Jordaanoever; een Palestijnse hoofdstad in Oost-Jeruzalem; de wederopbouw van Gaza; en veiligheids- en bestuursregelingen voor een gecombineerde Westelijke Jordaanoever en Gaza. De hoop is dat Israël ook specifieke veiligheidsgaranties en normalisatie met Saoedi-Arabië en andere Arabische staten aangeboden krijgt die moeilijk te weigeren zijn.

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft geen enkele aanwijzing gegeven dat hij bereid is toe te geven aan Hamas-eisen voor een gijzelingsakkoord of aan zijn verzet tegen een Palestijnse staat.

"Iedereen die het heeft over een tweestatenoplossing - nou, ik vraag, wat bedoel je daarmee?" zei Netanyahu zondag op ABC News's "This Week." "Moeten de Palestijnen een leger hebben? ... Moeten ze hun kinderen blijven opleiden voor terrorisme en vernietiging? Natuurlijk niet, zeg ik."

"De belangrijkste macht die in handen van Israël moet blijven," zei hij, "is de allesoverheersende veiligheidscontrole in het gebied ten westen van de Jordaan".

Recente reizen van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken naar Arabische hoofdsteden en bezoeken aan Washington van de premier van Qatar en de Jordaanse koning Abdullah II hebben zich gericht op wat Blinken, tijdens een stop vorige week in Doha, "de inhoud en de volgorde van alle stappen" noemde die nodig zijn om "een praktisch, tijdgebonden, onomkeerbaar pad uit te stippelen naar een Palestijnse staat die zij aan zij leeft in vrede met Israël".

"Het komt steeds duidelijker in beeld," zei Blinken.

De kring van steun voor een vastomlijnd plan reikt verder dan de kleine groep die er direct aan werkt. De Britse minister van Buitenlandse Zaken David Cameron heeft publiekelijk belangstelling getoond voor een snelle erkenning van een Palestijnse staat.

De Europese Unie "reikt ons de hand ... om te zien hoe we kunnen samenwerken aan een groter plan dat zich daadwerkelijk richt op het beëindigen van het conflict", aldus Sven Koopmans, de speciale vertegenwoordiger van de EU voor het vredesproces in het Midden-Oosten. "Dat is een echt vredesproces dat wil komen tot een onafhankelijke, volledig erkende Palestijnse staat en een veilige staat Israël die volledig geïntegreerd is in de regio. Is dat haalbaar? Het is extreem moeilijk, maar bij gebrek aan een ander plan zijn we geïnteresseerd om dit na te streven."

Nu de regering Biden voor verkiezingen staat, zei Koopmans, "kan het nuttig zijn voor anderen om de verantwoordelijkheid te delen om te helpen het conflict te beëindigen".

De betrokken landen hopen hun plannen te bespreken met leiders uit Europa en daarbuiten op de jaarlijkse Veiligheidsconferentie in München die vrijdag begint.

Amerikaanse functionarissen zeiden dat het menu van overwogen acties een vroege Amerikaanse erkenning van een Palestijnse staat omvat - zelfs als elementen van politieke hervormingen, veiligheidsgaranties voor zowel Israël als de Palestijnen, normalisatie en wederopbouw worden geïmplementeerd.

"We willen het momentum van dit moment niet verliezen door dit in stukjes en beetjes te doen", aldus een Amerikaanse functionaris die op de hoogte is van de gesprekken. Er is een verlangen, zei de ambtenaar, om te weten "hoe dit er vanaf dag één uitziet".

Maar door decennia van mislukte pogingen om een tweestatenoplossing te bewerkstelligen, zetten sommigen vraagtekens bij de Amerikaanse betrokkenheid, vooral in een verkiezingsjaar waarin de oorlog tussen Israël en Gaza en de steun voor Israël belangrijke politieke kwesties zijn geworden.

"De taal van een 'vredesproces' was bij ons gedurende 10 jaar in de jaren '90 en leverde niets op," zei Amr Moussa, die van 1991 tot 2001 minister van Buitenlandse Zaken van Egypte was en van 2001 tot 2011 secretaris-generaal van de Arabische Liga. "Dat was gewoon een truc.

"Als we het probleem willen oplossen, dan is dat vandaag en concreet ... er moet een tijdschema zijn," zei hij.

"Mijn eigen mening is dat niets van dit alles er toe zal doen," zei Khaled Elgindy, directeur van het programma voor Palestina en Palestijns-Israëlische zaken aan het Midden-Oosten Instituut. "Praten over een eigen staat is een afleiding. ... Het is allemaal rook en spiegels. Tenzij ze praten over het beëindigen van Israëls bezetting" van de Westelijke Jordaanoever, "doet het er niet toe".

In de tussentijd, zei Elgindy, heeft de regering Biden weinig bereidheid getoond om op te staan tegen Israël, in plaats van "alleen maar handenwringend" te zeggen: "We zouden willen dat je meer hulp toestaat en minder burgers doodt. Het is Groundhog Day."

Velen geloven dat alleen de erkenning door de VS van een Palestijnse staat aan het begin van het proces, zelfs één waarvan de definitieve grenzen en instellingen nog niet vastliggen, de Arabische wereld ervan kan overtuigen dat het deze keer anders zal zijn. Hoewel Amerikaanse functionarissen zeggen dat erkenning in een of andere vorm op een lijst van mogelijkheden staat, zien sceptici dit niet snel gebeuren.

"Ik zou stomverbaasd zijn als ze de jure of de facto erkenning zouden geven aan de staat Palestina als een vroeg onderdeel van een day-after plan, zei Aaron David Miller, een voormalig adviseur en coördinator van het State Department voor Arabisch-Israëlische onderhandelingen en een senior fellow bij de Carnegie Endowment for International Peace.

Miller was het ermee eens dat elke toezegging van een Palestijnse staat nutteloos zou zijn zonder concrete stappen volgens een vast tijdschema. Maar hij betwijfelde of het huidige leiderschap van Israël of de Palestijnen in staat of geïnteresseerd is in een "transformatieve oplossing".

"Op dit moment gaat dit over management," zei Miller. "Dit gaat niet over transformeren. Ze hebben niet de leiders om de kar te trekken." Zowel Netanyahu als de president van de Palestijnse Autoriteit Mahmoud Abbas "zijn meer geïnteresseerd in het behouden van hun zetels," zei hij.

Vertegenwoordigers van landen in de planning groep zeggen dat ze de moeilijkheden erkennen om tot een overeenkomst te komen aan beide kanten en hebben het werk verdeeld, waarbij de Verenigde Staten onderhandelen met Israël en de Arabieren met de Palestijnen.

De Verenigde Staten onderhandelen met Israël en de Arabieren met de Palestijnen. "[De Amerikanen] denken dat ze hier met ons kunnen komen spelen alsof ze Lego aan het bouwen zijn," zei Tawfiq Al-Tirawi, lid van het Centraal Comité van Fatah, de grootste factie in de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, die op haar beurt de basis vormt van de Palestijnse Autoriteit die op de Westelijke Jordaanoever regeert. "Als we ons leiderschap willen vernieuwen," zei hij, "dan is dat puur onze beslissing."

Arabische functionarissen benadrukken dat ze optimistisch zijn over het samenbrengen van Palestijnse groepen om een regering van technocraten, in plaats van politici, te vormen die zich zou richten op het revitaliseren van de Palestijnse economie, het verbeteren van het eigenaarschap over de veiligheid en de wederopbouw van Gaza, gevolgd door verkiezingen. Abbas heeft in principe ingestemd, zeiden verschillende Arabische functionarissen, en zou misschien zijn positie als staatshoofd kunnen behouden in een rol die vergelijkbaar is met die van de Israëlische president Isaac Herzog.

Deelnemers aan de gesprekken stellen hun eigen favoriete kandidaten voor andere topfuncties in de regering voor en discussiëren over de vraag of de politieke leiding van Hamas een rol zou kunnen spelen in een naoorlogs Gaza.

Een Arabische functionaris zei dat de politieke vleugel van Hamas bij de besprekingen moet worden betrokken, zo niet in de toekomstige regering. "We hebben daar iemand nodig die hen vertegenwoordigt om er zeker van te zijn dat ze meedoen," zei de functionaris.

"Zo niet, en ze zijn er niet blij mee, dan krijgen we Fatah en Hamas helemaal opnieuw," zei de ambtenaar, verwijzend naar eerdere confrontaties tussen de twee Palestijnse groeperingen die uiteindelijk leidden tot de verkiezing van Hamas tot de regerende macht in Gaza. Maar als ze twee jaar van stabiliteit en welvaart kunnen bereiken onder een gerevitaliseerde regering, zei de ambtenaar, "zal niemand Hamas kiezen" bij de stembusgang.

Claire Parker heeft bijgedragen aan dit verslag.

Bron: U.S., Arab nations plan for postwar Gaza, timeline for Palestinian state – ISRAPUNDIT