De Moslimbroederschap en haar uitlopers zijn een bedreiging voor het Westen

De gebeurtenissen in Syrië, in het bijzonder de rol van de rebellenmilities gesteund door Turkije, hebben het regionale kamp van de Moslimbroederschap opnieuw versterkt. Dit is een bron van zorg voor Egypte en Jordanië, evenals voor Israëls partners in de Abraham Akkoorden.

Kolonel (res.) Dr. Eran Lerman op 2 januari 2025

De gebeurtenissen in Syrië, in het bijzonder de rol van de rebellen milities gesteund door Turkije, hebben het regionale kamp van de Moslim Broederschap (MB), dat in 2013 terrein verloor toen president Muhammad Mursi in Egypte ten val werd gebracht, opnieuw versterkt. Hoewel Hay'at Tahrir al-Sham geen directe afsplitsing is van de MB, benadrukt de rol die Turkije en Qatar spelen - de hardnekkige aanhangers van de Ikhwan (Arabisch voor Broederschap) en hun streven naar regionale macht - de kwestie van de westerse houding ten opzichte van de MB in het algemeen, en zijn potentiële opkomst in regionale aangelegenheden. Dit is een punt van zorg voor Egypte en Jordanië, evenals voor Israëls partners in de Abraham Akkoorden. Een krachtig standpunt - inclusief wetgeving - waarin de MB wordt aangemerkt als een bedreiging, mogelijk geassocieerd met terreur en als een subversief element binnen de moslimgemeenschappen in de VS en Europa, zou de invloed van de MB kunnen inperken. Dergelijke maatregelen zouden een duidelijke boodschap sturen naar Qatar en Turkije en hen waarschuwen niet te hard van stapel te lopen. Met name een Turkse invasie in Noord-Syrië en Qatarese inmenging in interne aangelegenheden in de regio en daarbuiten moeten worden ingedamd en ontmoedigd, zolang hun ideologische standpunten geassocieerd blijven met de MB en zijn wereldbeeld.

De Moslim Broederschap: Een totalitaire beweging

Sommigen in het Westen zijn ten prooi gevallen aan een misvatting die wordt verspreid door organisaties zoals de Council on American-Islamic Relations (CAIR) in de Verenigde Staten, die optreden als pleitbezorgers van de Moslim Broederschap. Gezien de bereidheid van de Broederschapbeweging en haar filialen om deel te nemen aan concurrerende verkiezingen - zoals Hamas in 2006 en de “moederbeweging” van de Moslimbroederschap in Egypte in 2012 - zijn analisten en journalisten hen en de door hen opgerichte “frontpartijen” gaan beschouwen als legitieme politieke krachten die deelnemen aan een democratisch proces. Democraten zijn het echter niet. Voor de Moslim Broederschap was en is politieke participatie een middel, geen doel. Het credo van de MB is duidelijk geworteld in aspecten van islamitische tradities, maar het is ook bewust gemodelleerd naar de Europese totalitaire regimes en partijen van de 20e eeuw. Zo ook de term al-Murshid al-'Am, de Algemene Gids (letterlijk Fuhrer) die gebruikt wordt om de leider van het MB aan te duiden.

Dit artikel is geen verkorte geschiedenis van al-Ikhwan al-Muslimun of een uiteenzetting van zijn ideologie. Het volstaat te zeggen dat de Broederschap historisch gezien een hybride product is van de crisis van de islam een eeuw geleden, na de afschaffing van het kalifaat door Mustafa Kemal Atatürk in 1924, wat samenviel met de opkomst van totalitaire politieke modellen - het bolsjewisme in de Sovjet-Unie, het fascisme in Italië en Spanje en het nazisme in Duitsland. De oprichter van de Broederschap, Hasan al-Banna, incorporeerde de concepten van een samenleving verenigd onder één leiderschap, georganiseerd voor politieke verandering, zij het in de naam van de Islamitische Ummah (gemeenschap van gelovigen) in plaats van klasse, natie of ras. De afnemende aantrekkingskracht van het Egyptische parlementaire systeem voedde het momentum van de Broederschap. Tegen 1949, toen al-Banna werd vermoord, was de MB waarschijnlijk de sterkste politieke kracht in Egypte.

Uiteindelijk werd de macht van het MB in Egypte pas gebroken door de militaire machtsovernames - in 1952 (gevolgd door de onderdrukking van de MB in 1954) en opnieuw in juli 2013 (gevolgd door de brute aanval op het MB-kampement op het Rabi'ah al-'Adawiyyah-plein in augustus van dat jaar). De invloed van het MB heeft zich in de decennia na haar oprichting echter regionaal en wereldwijd verspreid. Vandaag de dag heeft een directe afsplitsing van het Broederschap de macht in het westelijke deel van Libië (als dominant onderdeel van de GNA-regering in Tripoli), terwijl Hamas, een andere zelfbenoemde MB-filiaal, een voet aan de grond houdt in Gaza, ook al is de militaire capaciteit grotendeels uitgeschakeld in de gevechten sinds oktober 2023. De situatie in Syrië is complexer: de MB-elementen die een prominente rol speelden in de vroege stadia van de opstand zijn al lang geleden op een zijspoor gezet door radicalere elementen die banden hebben met Al Qaida en ISIL, maar ze maken nog steeds deel uit van de winnende coalitie van krachten en worden nog steeds gesteund door de AKP-regering van Recep Tayyip Erdogan en door de Qatarese regeringsfamilie, die jarenlang gezamenlijk hebben opgetreden als beschermheren van MB en bewegingen die ermee verbonden zijn in de hele regio.

Opmerkelijk en significant is dat leden van de MB ook prominent aanwezig zijn onder de representatieve organisaties van moslimgemeenschappen in het Westen - inclusief de Verenigde Staten, zoals eerder opgemerkt. De leer van sjeik Yusuf al-Qaradawi, de aan de MB gelieerde islamist uit Egypte die zijn toevlucht zocht in Qatar (waar hij in 2022 overleed, 96 jaar oud) omvat een verzameling religieuze wetten voor de beoefening van de islam in minderheidsgemeenschappen in het Westen - bekend als Fiqh al-Aqaliyyat. Deze leer is zeer invloedrijk geweest onder moslims in Europa en Amerika.

De noodzaak van een stevig Westers standpunt

In de eerste jaren van de zogenaamde “Arabische Lente” - eigenlijk een rampzalige politieke omwenteling die de regionale stabiliteit verbrijzelde en leidde tot uitgebreid geweld in verschillende landen - hadden velen in het Westen (maar niet de Helleense buren van Israël, Griekenland en Cyprus, die redenen hadden om elke door Turkije gesteunde macht te verdenken...) de neiging om een goedaardige houding aan te nemen tegenover de Broederschap. De regering-Obama zag in de Broederschap blijkbaar een nuttig tegengif voor extremistische elementen zoals Da'esh (ISIL) en probeerde bruggen te slaan naar de regering van president Muhammad Mursi in Egypte en naar Erdogan. Sommige belangrijke Europese spelers waren dezelfde mening toegedaan en reageerden ontzet toen Mursi in juli 2013 ten val werd gebracht. Bovendien heeft de bovengenoemde rol van de MB of activisten die ermee geassocieerd worden of het gedachtegoed ervan uitdragen in organisaties van moslimgemeenschappen in de VS en Europa niet verhinderd dat dergelijke groepen door de overheid erkend werden als legitieme gesprekspartners.

Dit alles moet veranderen om de pro-westerse landen in de regio - vooral Egypte en Jordanië - gerust te stellen over hun vooruitzichten op lange termijn in een onstabiele strategische omgeving. De samenloop van gebeurtenissen in de regio - in het bijzonder de bezorgdheid over de ideologische oriëntatie van de nieuwe machthebbers in Damascus, het gewelddadige optreden van islamisten op campussen en op straat, en politieke veranderingen in het Westen - creëert een kans om een verschuiving te bewerkstelligen van tolerantie tegenover het MB en waar het voor staat.

Deze verschuiving zou tot uiting moeten komen in steun voor diegenen in de regio - en onder moslims in de diaspora - die een werkelijk liberale (of op zijn minst een niet-totalitaire) interpretatie van de islam aanhangen. De standpunten en activiteiten van groepen en organisaties die gelieerd zijn aan de MB moeten grondig onderzocht worden en er moeten wettelijke barrières opgeworpen worden om te voorkomen dat dergelijke groepen gelegitimeerd worden en erkend worden als vertegenwoordigers van hun gemeenschap. Waar nodig - zoals we gezien hebben in Duitsland en verschillende andere Europese landen - moeten juridische stappen ondernomen worden tegen diegenen die haat zaaien, inclusief, indien nodig, deportatie. Bovendien moeten alternatieve visies op de Islam aangemoedigd worden, in nauwe samenwerking met tolerante regionale regimes zoals de VAE.

Boodschap aan Turkije en Qatar

Naast de directe voordelen van dergelijk beleid, kan het ook een waarschuwing zijn voor het Turkije van Erdogan en voor Qatar. Israël staat voor een complexe uitdaging, net als anderen in de regio die zich zorgen maken over de opkomst van door Turkije en Qatar gesteunde krachten. Turkije zal niet verdwijnen als een belangrijke regionale speler, noch kan haar invloed worden gebroken op een manier die vergelijkbaar is met wat werd gedaan tegen Iran. Ankara heeft de op één na grootste militaire macht in de NAVO, de grootste economie in de regio en een belangrijke strategische positie: het zal in de nabije toekomst een macht blijven waarmee rekening moet worden gehouden. Qatar, dat zichzelf heeft gepositioneerd als de onmisbare bemiddelaar in de cruciale kwestie van de gijzelaars in Gaza, heeft voor zichzelf (letterlijk) een strategische positie kunnen kopen. Qatar herbergt de grootste Amerikaanse luchtmachtbasis in de regio, evenals culturele en intellectuele invloed - “soft power” - op universiteitscampussen in Amerika en elders. Het vermogen van Israël om beide landen rechtstreeks te confronteren is beperkt.

Toch moeten er indirecte manieren worden gevonden om hun keuzes te beïnvloeden. Het vermogen van Turkije en Qatar om de huidige omstandigheden uit te buiten om de regio naar eigen inzicht vorm te geven, moet aan banden worden gelegd. Een Turkse militaire actie tegen de door de VS gesteunde Koerdische strijdkrachten in Syrië zou een gevaarlijk signaal zijn, net als de voortzetting van de Qatarese subversie in de regio, zoals blijkt uit de inhoud van de Arabische uitzendingen van Al Jazeera (in tegenstelling tot de Engelstalige inhoud). Beide landen moeten worden gewaarschuwd dat toekomstige samenwerking met het Westen - vooral met de onvoorspelbare Trump-regering - afhankelijk zal zijn van de wijziging van hun beleid en van hun ideologische impact. In deze context zou een ondubbelzinnig standpunt tegen de Moslimbroederschap en zijn uitlopers - met inbegrip van een gecoördineerde inspanning van Israël, een door de VS geleide multinationale groep en relevante regionale spelers om het Hamasbestuur in Gaza te vervangen door een levensvatbaar overgangsbestuur - de huidige angsten in Egypte, Jordanië en de Golf helpen wegnemen. Dit zou ook een signaal zijn aan Turkije en Qatar dat ze hun gedrag moeten aanpassen, hun ideologische associaties moeten heroverwegen en hun regionale ambities moeten terugschroeven om de steun en tolerantie van de VS en het Westen te behouden - waarvan hun economieën en dus hun politieke stabiliteit uiteindelijk afhangen.

JISS Policy Papers worden gepubliceerd dankzij de vrijgevigheid van de Greg Rosshandler Family.

Bron: The Muslim Brotherhood and its Offshoots are a Threat to the West - JISS