Syrië en het Midden-Oosten zijn niet veiliger geworden na de val van Assad

Terwijl Iran is verzwakt en Libanon zich misschien nog zal bevrijden van Hezbollah, is Turkije in opmars en is de Assad-dynastie vervangen door dictators met een islamistische agenda en weinig tolerantie voor afwijkende meningen van welke aard dan ook.

Door Professor Efraim Inbar op 17 december 2024

De snelle ineenstorting van het Assad-regime in Syrië heeft iedereen verrast. De snelle desintegratie van het Syrische leger liet Syrië's bondgenoten, Iran en Rusland, onvoldoende tijd om effectief in hun plaats in te grijpen. De dramatische wending in Damascus betekende een zware klap voor de regionale invloed van Iran, dat decennialang een bondgenoot van de Assad-dynastie was geweest.

Het verlies van Syrië heeft Iran op verschillende manieren negatief beïnvloed. Het heeft Teheran de territoriale aaneengeslotenheid met Libanon afgesneden, dat wordt gecontroleerd door zijn belangrijkste proxy Hezbollah, een sjiitische terroristische organisatie. Zonder een landbrug door Syrië worden de inspanningen van Iran om de militaire formaties van Hezbollah, die een pak slaag kregen van Israël, weer op te bouwen ernstig bemoeilijkt. Iran verloor ook een van zijn mogelijkheden om Jordanië, dat aan Syrië grenst, te ondermijnen. Aangezien Rusland en Iran, leden van de anti-Westerse groepering, de directe verliezers zijn in de zich ontwikkelende situatie, zijn de ontwikkelingen in het land een welkome uitkomst voor de Verenigde Staten.

Israël heeft opnieuw laten zien dat het een waardevolle bondgenoot is. Haar luchtmacht heeft het Iraanse luchtruim weerloos gemaakt. Het heeft Hamas bijna uitgeroeid en Hezbollah, beide Iraanse proxies, platgebloed. Deze acties hebben onbedoeld geleid tot revolutionaire veranderingen in Syrië en vervolgens tot de neergang van het door Iran geleide blok. Dit is goed nieuws voor het Westen en gelijkgestemde staten in het Midden-Oosten.

Israël zou het Westen nog een dienst kunnen bewijzen door in te spelen op de ontwikkelingen en de nucleaire infrastructuur van Iran aan te vallen. Voorkomen dat Iran nucleair wordt, is nu urgenter dan voor de val van Syrië, omdat Teheran volgens een recent IAEA-rapport “de verrijking van uranium drastisch heeft versneld”. Iran kan besluiten om de nucleaire inspanningen te versnellen om zo haar huidige zwakte te compenseren en hun afschrikkingskracht te vergroten nu zijn proxies minder relevant zijn geworden. De optimale periode voor actie is het interregnum totdat Trump het Witte Huis betreedt. Op het spel staat de nuclearisering van het Midden-Oosten en de mogelijke ineenstorting van het internationale NPT-regime als Iran nucleair gaat.

Libanon kan zich nu misschien bevrijden van het juk van Hezbollah, hoewel zijn politieke leiders in het verleden niet veel moed hebben getoond. Het politieke systeem van het land gaat gebukt onder een langdurige verlamming die het land naar een economische afgrond en wijdverspreide vernietiging heeft geleid.

Toch zal de ondergang van het Assad-regime Syrië, of het Midden-Oosten als geheel, niet verbeteren. De radicale islamistische groeperingen die Damascus hebben overgenomen hebben weinig interesse in democratie en mensenrechten. In Damascus is de tirannie van de Assad-dynastie vervangen door dictators met een islamistische agenda en weinig tolerantie voor afwijkende meningen. Zij zijn de erfgenamen van de fanatieke organisatie ISIS. Er zijn dan ook ernstige zorgen over de toekomst van minderheden in Syrië zoals de Koerden, Druzen, Alawieten en Christenen. De hoop op een politieke evolutie naar een vriendelijker politiek systeem in Syrië is nauwelijks gefundeerd.

De slechtste uitkomst voor het Syrische volk is de chaos die zou kunnen ontstaan na het vertrek van Assad. Het vermogen van de rebellen om een gecentraliseerde staat op te bouwen in plaats van een gefragmenteerde staat geregeerd door verschillende milities is niet vanzelfsprekend. De politieke cultuur van de Arabieren in Irak, Jemen, Soedan en Libië wijst in de richting van een triest politiek traject.

De gebeurtenissen in Syrië kondigen de opkomst van Turkije in de regio aan. Erdogans Turkije heeft de aanwezigheid van soennitische extremisten in Syrië gesteund. Het bezet ook een lange strook land langs en ten zuiden van de Turks-Syrische grens. In deze gebieden opereren Turkse banken en postkantoren, vergelijkbaar met het noordelijk bezette Cyprus. Erdogan, een soennitische islamist - Turkse stijl - droomt van Ottomaanse keizerlijke grandeur. Hoewel Turkije formeel deel uitmaakt van de westerse veiligheidsarchitectuur, voert het een buitenlands beleid dat vaak haaks staat op de westerse voorkeuren. Turkije heeft het lidmaatschap aangevraagd van BRICS, een antiwesters blok. Erdogan heeft Iran geholpen om westerse economische sancties te omzeilen. Hij is bevriend met Qatar, de belangrijkste beschermheer van de Moslimbroeders, en steunt ook Hamas, dat door het Westen als terroristische organisatie wordt aangemerkt. Turkse generaals die dicht bij Erdogan staan, hebben de visie van een islamitisch leger dat Israël aanvalt, verwoord. De mogelijkheid van een door Turkije gesteunde islamitische staat aan de noordelijke grens is geen aanlokkelijke optie voor Jeruzalem.

De verzwakking van Iran, een historische rivaal van de Ottomanen, voedt onvermijdelijk de Turkse ambities en het Turkse avonturisme. Er zijn al Turkse troepen ingezet in Irak, Syrië, Qatar, Djibouti en Libië. In tegenstelling tot de meeste NAVO-leden heeft Turkije onder Erdogan een honger naar groeiende invloed en is het klaar om te vechten.

Vijftien maanden na 7 oktober 2023 bevindt Israël zich in een veel betere positie. De nederlaag van hun vijanden is duidelijk en het onbedoelde gevolg van hun acties - de val van Assad - verandert het regionale machtsevenwicht. Israël ziet er weer sterk uit. Deze perceptie wordt versterkt door een aankomende vriendelijke Amerikaanse regering. Zowel vrienden als vijanden zullen Israël dienovereenkomstig behandelen.

Het beleid van Israël moet zoveel mogelijk worden afgestemd met de huidige en komende Amerikaanse regering. De interim-periode tot 21 januari geeft Israël meer vrijheid van handelen. Israël verbetert inderdaad haar defensieve houding in Syrië. Militaire acties moeten gepaard gaan met het versterken van de relaties met lokale actoren zoals de Koerden en Druzen in Syrië. Misschien kunnen zelfs de Alawieten partners worden. Ook de etnische politiek in Libanon biedt mogelijkheden voor verandering. In elk geval moet politieke manipulatie buiten de grenzen van Israël met grote omzichtigheid worden nagestreefd.

De recente ontwikkelingen bieden ook een kans om de Abraham Akkoorden te versterken en uit te breiden. De regering Trump zal dit meer dan welkom vinden; een sterk Israël, angsten over Iran en een ondersteunend Amerika waren de elementen die tot de akkoorden leidden.

Helaas heeft Israël deze positie pas verworven na het doorstaan van een kostbaar initiatief van Hamas. Dit is de prijs die de Joodse Staat periodiek moet betalen om te overleven in een moeilijke buurt.

Dit artikel was oorspronkelijk gepubliceerd door The Jerusalem Post

JISS Policy Papers worden gepubliceerd dankzij de vrijgevigheid van de Greg Rosshandler Family.

Foto: IMAGO / ABACAPRESS

Bron: Syria and the Middle East Are No Safer After the Fall of Assad - JISS