Meelkracht: de oorsprong van bijbels bakken

Door Sara Lamm 17 november 2024

De geur van versgebakken brood is een van de eenvoudigste maar diepste geneugten van het leven. Het is een geur die culturen overstijgt en herinneringen oproept aan familiebijeenkomsten, vakantievieringen of gewoon gezellige weekendochtenden. In de Joodse traditie krijgt deze universele ervaring van brood bakken een extra laag van betekenis door een praktijk die bekend staat als “het scheiden van challah.”

Stel je voor dat je in een keuken staat, waar de warmte van de oven zich vermengt met de gistgeur van het rijzende deeg. Net voordat het brood vorm krijgt, wordt een klein deel van het deeg afgeknepen en opzij gelegd. Dit eenvoudige gebaar, geworteld in een oud bijbels gebod, verandert het hele bakproces in iets meer.

Maar waarom zou je dit doen? Welke betekenis kan het hebben om een beetje deeg opzij te leggen dat niet wordt opgegeten? Laten we deze traditie eens onderzoeken en bedenken hoe eeuwenoude wijsheid ons moderne leven op onverwachte manieren kan verrijken.

Het gebod om challah te scheiden vindt zijn oorsprong in het boek Numeri. Toen de Israëlieten op de drempel van het Beloofde Land stonden, gaf God een instructie die door de eeuwen heen zou weerklinken:

וְהָיָה בַּאֲכָלְכֶם מִלֶּחֶם הָאָרֶץ תָּרִימוּ תְרוּמָה לַיהֹוָה׃
ha-YA ba-a-khol-KHEM mi-LE-khem ha-A-retz ta-REE-mu te-ru-MAH la-do-NAI
als je eet van het brood van het land, zul je een deel apart zetten als een gift aan Hasjem:
Numeri 15:19

רֵאשִׁית עֲרִסֹתֵכֶם חַלָּה תָּרִימוּ תְרוּמָה כִּתְרוּמַת גֹּרֶן כֵּן תָּרִימוּ אֹתָהּ׃
RE-shit a-ri-SO-te-KHEM kha-LAH ta-REE-mu te-ru-MAH kit-ru-MAT go-REN ken ta-REE-mu o-TAH
als eerste opbrengst van jullie baksel zullen jullie een brood apart leggen als gift; jullie zullen het apart leggen als gift, zoals de gift van de dorsvloer.
Numeri 15:20

Dit eenvoudige gebod is verweven in het weefsel van het Joodse leven en slaat een brug tussen de oude bijbelse tijden en onze moderne wereld.

In bijbelse tijden werd deze challah gegeven aan de priesters, de Kohaniem, die in de Tempel dienden. Het was een manier om hen te ondersteunen die zich toelegden op spirituele dienst en God erkenden als de ultieme bron van levensonderhoud. De profeet Ezechiël benadrukte later het belang ervan, door te verklaren dat dit offer zegeningen zou brengen over iemand’s huis:

וְרֵאשִׁית כָּל-בִּכּוּרֵי כֹל וְכָל-תְּרוּמַת כֹּל מִכֹּל תְּרוּמוֹתֵיכֶם לַכֹּהֲנִים יִהְיֶה וְרֵאשִׁית עֲרִסוֹתֵיכֶם תִּתְּנוּ לַכֹּהֵן לְהָנִיחַ בְּרָכָה אֶל-בֵּיתֶךָ׃
v’-re-SHEET kol-bi-KU-rei kol v’-kol-te-ru-MAT kol mi-KOL te-ru-MO-tei-KHEM la-ko-ha-NEEM yi-he-YEH v’ -re-SHEET a-ri-so-tei-KHEM ti-t’-NU la-ko-HEYN l’-ha-NEE-akh b’-ra-KHA el-bay-TE-kha
Alle uitverkoren vruchten van alle soorten, en alle giften van alle soorten van al jullie bijdragen - zullen gaan naar de Kohaniem. Verder zul je de eerste van de opbrengst van je baksel geven aan de Kohen opdat er een zegen moge rusten op jullie huis.
Ezechiël 44:30

Maar waarom scheiden we, duizenden jaren later, nog steeds challah terwijl er geen Tempel en geen priesterklasse is om het te ontvangen? Het antwoord ligt in de diepe spirituele betekenis die het oorspronkelijke praktische doel overstijgt.

Vandaag de dag, wanneer we challah scheiden, reciteren we een zegening: “ Gelukzalig bent U, Heer onze God, Koning van het universum, die ons heeft geheiligd met zijn geboden en ons heeft opgedragen challah te scheiden.” Deze woorden, gesproken in de tegenwoordige tijd, bevestigen een voortdurende relatie met God en Zijn geboden. Ze veranderen een eenvoudige handeling van het bakken in een heilige taak, een moment van verbinding met het goddelijke.

De voortzetting van dit gebod dient als een levende link naar onze voorouders en hun gebruiken. Het is een tastbare manier om onze geschiedenis aan te raken, om de echo te voelen van degenen die deze handeling duizenden jaren geleden al uitvoerden. Maar het gaat niet alleen om het bewaren van traditie. De handeling van het scheiden van challah doordrenkt ons moderne leven met diepgaande betekenis en waardevolle lessen.

In onze wereld van overvloed en vaak gedachteloze consumptie, moedigt de gewoonte om een deel van ons voedsel opzij te zetten aandacht te geven. Het zet ons aan om stil te staan bij de bron van ons levensonderhoud en cultiveert een houding van dankbaarheid die maar al te zeldzaam kan zijn in ons snelle leven. Deze eenvoudige handeling herinnert ons eraan dat we zelfs midden in onze drukke, vaak seculiere wereld momenten van heiligheid en verbondenheid kunnen vinden.

Het oorspronkelijke doel van het ondersteunen van de priesterklasse is geëvolueerd naar een bredere les over verantwoordelijkheid voor de gemeenschap. Hoewel we deze portie misschien niet meer aan de Kohaniem geven, kan de handeling ons herinneren aan onze plicht om mensen in nood binnen onze gemeenschap te ondersteunen. Het is een aansporing om na te denken over hoe we een deel van wat we hebben opzij kunnen zetten voor het welzijn van anderen.

Of we nu thuis brood bakken of het kopen bij een bakkerij die het deeg voor ons scheidt, we’nemen deel aan een ritueel dat duizenden jaren oud is. We’bevestigen onze plaats in een lange keten van tradities en vinden tegelijkertijd relevante betekenis voor ons leven van vandaag. Het kleine stukje deeg dat we scheiden wordt een krachtig symbool – van onze geschiedenis, onze dankbaarheid, onze gemeenschapsverantwoordelijkheid en onze voortdurende relatie met het goddelijke.

In essentie is het gebod van het scheiden van challah een prachtig voorbeeld van hoe bijbelse geboden levendig relevant kunnen blijven in de moderne tijd. Het laat ons zien hoe de alledaagse handeling van brood bakken verheven kan worden tot een spiritueel niveau, en hoe oude wijsheid ons kan leiden bij het omgaan met hedendaagse uitdagingen. Dus de volgende keer dat je brood bakt, neem dan even de tijd om na te denken over de challah die gescheiden werd. In die kleine handeling ligt een wereld van betekenis – een brug tussen verleden en heden, een moment van mindfulness in een hectische wereld, een erkenning van ontvangen zegeningen en een herinnering aan ons vermogen om het alledaagse te heiligen. Dit is de blijvende kracht van het gebod van het scheiden van challah een tijdloze praktijk die het Bijbelse leven en de spiritualiteit in elke generatie blijft verrijken.

Sara Lamm is inhoudsredacteur voor TheIsraelBible.com en Israel365 Publications. Ze komt oorspronkelijk uit Virginia en verhuisde in 2021 met haar man en kinderen naar Israël. Sara heeft een Masters Degree in Education van Bankstreet college en gaf bijna tien jaar les in kleuterklassen voordat ze Aliyah maakte naar Israël. Sara is gepassioneerd over het verbinden van Bijbelstudie met het 'echte leven' en werkt momenteel aan een bijbelserie voor kinderen.