www.wimjongman.nl
Kruitvat: hoe moderne omstandigheden de maatschappij klaarstomen om het beestensysteem te omarmen, recht onder de neus van een slapende kerk...artikel 7, de sci-fi waarin we leven - deel 1
18 januari 2024 door SkyWatch Editor
We leven momenteel het sciencefictionverhaal waar onze grootouders bang voor waren...
Inleiding - Deel 1 - Deel 2 - Deel 3 - Deel 4 - Deel 5 - Deel 6
Na het begin van deze serie met een harde blik op de tekortkomingen van de hedendaagse kerk, had je misschien verwacht dat we verder zouden gaan met het schetsen van hoe het religieuze instituut zichzelf zou moeten vernieuwen om beter te weerspiegelen wat God van zijn kerken verlangt. Maak je geen zorgen - daar komen we wel, maar zoals in de inleiding al werd gezegd, gaat dit project over meer dan alleen het westerse christendom. Dit is een belangrijk punt, want de moderne cultuur bestaat uit meer dan alleen degenen die Jezus volgen. In feite is een grote meerderheid van onze huidige samenleving niet gered. Dus als we alleen tot de kerk spreken, "preken we voor het koor". Omdat veel christenen het de afgelopen jaren moeilijk hebben gevonden om relevant te blijven voor de seculiere cultuur, slaagt alles wat het religieuze instituut als onderwerp isoleert er bovendien niet in om de culturele en communicatieve kloof te overbruggen als het gaat om de wereld buiten de kerk. Hoewel we geloven dat Gods transformerende kracht de middelen heeft om de wereld te veranderen als mensen naar Hem kijken voor richting, begrijpen we ook dat God de mensheid heeft toegestaan om een vrije wil te hebben. Als we dus binnen de vier muren van de kerk naar antwoorden zoeken die van toepassing zijn op de problemen die de wereld daarbuiten te bestrijden, raken we vaak ontkoppeld. De transformerende kracht van God gaat samen met een gewillig hart en de samenleving is gevuld met mensen die niet bereid zijn om zich over te geven. Vanwege dit ene element zijn onze bijbelse oplossingen beperkt tot buiten de kerk of het christelijke huis. Als we willen dat de kerk weer relevant wordt voor de cultuur, moeten we begrijpen waar mensen zijn en waar ze vandaan komen.
In de tussentijd kunnen we een vrij nauwkeurige weerspiegeling zien van waar onze samenleving naar toe gaat als we de media bestuderen. Films, boeken, televisieprogramma's en andere manieren om verhalen te vertellen, schetsen waar de samenleving zich eerder bevond en hoe het ons tijdens die reis vergaan is. Wanneer fictieschrijvers een goed verhaal schrijven, stellen ze zich vaak voor waar de verdorvenheid van de mensheid en de technologische vooruitgang ons in de toekomst zullen brengen. Vervolgens benaderen ze op basis van hun verbeelding een verhaal waarvan ze denken dat het spannend, eng of boeiend zal zijn. Op het moment dat ze geschreven worden, lijken veel van deze speculaties onmogelijk; toch worden de mogelijkheden realistischer naarmate de jaren verstrijken. In dit artikel laten we slechts enkele van de vele manieren zien waarop we op dit moment de sciencefictionfilms beleven waar onze grootouders bang voor waren. Op dezelfde manier laten we zien hoe gevaarlijk dichtbij we zijn om in de niet zo verre toekomst het schijnbaar onmogelijke entertainment te beleven dat kijkers vandaag de dag tot zich nemen.
Als we zouden zeggen dat we in een horror- of sciencefictionfilm leven, zouden de meeste mensen waarschijnlijk zeggen: "Echt niet." Dergelijke producties grijpen immers naar het fantastische, terwijl ze onbereikbare technologie combineren met een geëscaleerd en zelfs ontmenselijkt niveau van menselijke verdorvenheid. De mix van zulke dingen, op het gebied van entertainment, is wat een geweldig boek of film maakt. In feite is de perfecte balans van deze elementen vaak wat een werk onderscheidt als echt aangrijpend of zelfs ronduit eng. Maar als een medium zich eenmaal volledig begeeft op het terrein van wat kijkers als het onmogelijke beschouwen, wordt het niet langer als "eng" beschouwd, maar als "fantasie".
Een crimineel in een Superman-film kan bijvoorbeeld veel mensen doden en een stad terroriseren, maar kijkers - waaronder veel kinderen - ervaren nooit echt angst. Sterker nog, veel bioscoopbezoekers verlaten de bioscoop met een glimlach en een schaterlach; ze hebben nooit geloofd dat ze echt gevaar liepen. Aan de andere kant kijken mensen die een film over een berekende seriemoordenaar bekijken vaak met intense gelaatsuitdrukkingen, ze zitten op het puntje van hun stoel en springen zelfs bij plotselinge, onverwachte ontmoetingen met de antagonist. Als deze mensen de bioscoop verlaten, kijken ze vaak met grote ogen en bespreken ze onvoorziene plotwendingen of de angstaanjagende verdorvenheid van de moordenaar. Bovendien wedden we dat er geen kleine kinderen uit die film komen, ook al vallen er veel minder doden in de film over de seriemoordenaar dan in de superheldenfilm.
Wat is dan het verschil tussen deze twee soorten films? Het is de notie van fantasie versus realiteit: het mogelijke versus het onmogelijke. Iedereen die naar een Superman-film kijkt, voelt zich veilig in de wetenschap dat hij nooit een dag zal meemaken waarop een jongen van een andere planeet met speciale krachten, waaronder het vermogen om te vliegen, op aarde zal landen en wereldwijde terroristen zal bestrijden. Ze kunnen hun kinderen uitleggen dat de personages slechts een product van een verzinsel zijn. Aan de andere kant bestaan seriemoordenaars wel en hebben ze al eerder bevolkingen geterroriseerd. Deze individuen zijn echte mensen, wiens onaangepaste geesten de plekken zijn waar echte nachtmerries worden gemaakt - en er zijn maar weinig ouders die hun kinderen aan zo'n wrede realiteit zouden blootstellen (zelfs op het witte doek). Er is niets om te doen alsof. Het is een volledig mogelijk scenario en daarom gaan zulke films van opwindend over in eng.
Wanneer kijkers weglopen van een productie met de woorden "dat zou nooit gebeuren", rapporteren ze hun ervaring meestal in termen van of ze vermaakt zijn of niet: "Dat was leuk!" "Een leuke film, echt een aanrader!" Als ze echter een gevoel van bedreiging hebben ervaren, zijn de verslagen vaak emotioneler: "Dat was eng!". "Ik ben nu zo bang!" Ze kunnen zelfs een fysiologische reactie beschrijven: "Ik schreeuwde toen [vul hier een angstaanjagende gebeurtenis in] gebeurde" of "Ik zat op het puntje van mijn stoel!".
Vaak, zoals eerder vermeld, is wat dergelijke producties succesvol maakt de waarneembare balans tussen het echte en het mogelijke. Echt succesvolle sciencefiction-, thriller- en horrorproducties voeren het publiek naar het toppunt van spanning en angst door realistische begrippen uit de echte wereld te lenen en ze vervolgens te lanceren in het domein van wat nauwelijks speculatief is. Een film kan bijvoorbeeld iets uitbeelden dat zou kunnen gebeuren en de kijker vervolgens achterlaten met opluchting een opluchting die gepaard gaan met de terugkeer naar de "veiligheid" van de echte wereld. De angst blijft hangen na het einde van de film, gebaseerd op hoe dicht een uitgebeeld scenario bij de werkelijkheid komt. In een notendop wordt de reactie van het publiek bepaald door de spanning van de angst die wordt opgewekt door gebeurtenissen die mogelijk zouden kunnen plaatsvinden, terwijl het geniet van de zekerheid dat de filmische gebeurtenissen zich op dat moment niet voordoen. Terwijl sommige producties en series zoals Star Wars of Superman slagen op het puur fantastische af en generaties trouwe volgelingen verzamelen, trekken andere producties en series mensen aan die geprikkeld worden door de wetenschap dat de angstaanjagende gebeurtenissen op het scherm in het echte leven niet helemaal ondenkbaar zijn. In deze gevallen zijn er vaak maar twee elementen die verhinderen dat de verhaallijn onze dagelijkse realiteit binnensluipt: de vooruitgang van de technologie en/of de verdorvenheid van de mens.
Om te zeggen dat de films en boeken van vandaag de werkelijkheid van morgen kunnen worden, lijkt misschien sensationalistisch. Toch is op veel manieren gezegd dat we op dit moment de sciencefiction beleven waar onze grootouders bang voor waren. Grote geesten van vroeger die zich durfden voor te stellen hoe de toekomst eruit zou zien, kregen in hun eigen tijd soortgelijke reacties op hun geschriften. Het blijkt dat ze dichter bij de toekomstige realiteit zaten dan zelfs zij hadden verwacht, wat het idee versterkt dat, mocht de geschiedenis zich herhalen, de media vaak een voorbode zijn van de toekomst van onze cultuur.
Als we verbanden leggen tussen de fictiewerken van vroeger en de realiteit van vandaag, kunnen we de verschuiving in de mentaliteit van de maatschappij in de afgelopen decennia volgen. En we blijven achter met een idee dat beangstigender is dan alles wat in eerdere films of boeken is uitgekomen: het patroon kan en zal zich waarschijnlijk herhalen. Als we nu scenario's beleven die vorige generaties angst en afschuw hebben aangejaagd, dan lijkt het redelijk dat de Hollywoodcreaties die nu post-apocalyptische, dystopische of zelfs post-christelijke samenlevingen laten zien waarin de verdorvenheid van de mensheid wel eens ongebreideld en ongecontroleerd voortwoekert, de ware scenario's van morgen zouden kunnen zijn. Zouden de media van vandaag een hulpmiddel kunnen zijn om de massa het ondenkbare te laten omarmen? Het is niet zo onwaarschijnlijk als we misschien denken. Voor degenen die nog steeds twijfelen aan de mogelijkheid dat deze bewering waar is, vragen we om met ons mee te kijken naar een paar voorbeelden van dingen die al zijn gebeurd.
1984
Toen George Orwell in 1949 dit 1984 schreef, schetste hij een wereld waarin één totalitaire leider, bekend als "Big Brother" (die volgens sommigen een voorspellende parallel is met de Antichrist), de hele bevolking voortdurend in de gaten houdt en controleert. Mensen in dit verhaal zijn door en door onderworpen aan de overheid; hun emoties, ideeën en uitspraken worden wettelijk vastgelegd en gecontroleerd door de "Gedachtenpolitie" en ze worden er voortdurend aan herinnerd dat "Big Brother [altijd] toekijkt."[1] Naast deze non-stop, invasieve controle wordt deze gespeculeerde wereld in een voortdurende staat van oorlog gehouden. Deze toestand is het beste voor diegenen die de samenleving beheersen door de middelen schaars en de persoonlijke ambities minimaal te houden. Alle inspanningen en middelen van het publiek zijn gericht op de "oorlog", ondanks het feit dat er geen oplossing in zicht lijkt te zijn. Het levensonderhoud en de individualiteit van de bevolking blijven gericht op politieke inspanningen, terwijl vrijheden worden opgegeven in ruil voor veiligheid. De gecontroleerde bevolking geeft vervolgens haar soevereine rechten op voor wat haar verteld wordt als de bescherming van de bevolking als geheel; deze onderwerping bevat dus de ingrediënten van een goede burger. Genezing van het land is geen doel van degenen die in het boek 1984 de touwtjes in handen hebben. Integendeel, de staat van oorlog wordt opgeschort met een opzettelijk doel. Denk aan Orwells schijnbaar profetische woorden: "Oorlog, zo zal blijken, is nu een puur interne aangelegenheid. [Vroeger, toen oorlog was gebaseerd op internationale conflicten, plunderde de overwinnaar altijd de overwonnenen. [Nu, in plaats daarvan, wordt de oorlog gevoerd door elke heersende groep tegen zijn eigen onderdanen, en het doel van de oorlog is niet om veroveringen van grondgebied te maken of te voorkomen, maar om de structuur van de samenleving intact te houden.... Het zou waarschijnlijk accuraat zijn om te zeggen dat door continu te worden oorlog heeft opgehouden te bestaan."[2] De echt griezelige elementen van het 1984 verhaal berusten op dezelfde twee elementen die eerder genoemd zijn: het idee dat technologie zich ooit zou kunnen ontwikkelen tot dit niveau van bewaking, en het idee dat een regering zo controlerend zou worden dat ze de acties, inspanningen, relaties en zelfs uitspraken en gedachten van haar burgers zou durven censureren. Op dezelfde manier is één van de dystopische elementen van 1984 die de lezers een gevoel van "veiligheid" geeft (waardoor de negatieve componenten in evenwicht worden gebracht en het publiek de ervaring met vreugde en vastberadenheid kan afsluiten) het idee dat Amerikanen nooit gevraagd zou worden om zich te onderwerpen aan zulke controlerende krachten dat er een plaats zou zijn voor de Gedachtenpolitie. Evenzo zouden velen in 1949 nooit hebben gedroomd van een toekomst waarin elke actie volledig in de gaten kon worden gehouden, omdat op dat moment de benodigde technologie nog niet bestond. Maar zeven decennia later leven we op een plek waar beschuldigingen van "haatzaaien" en surveillancemethoden een bloeiende, welig tierende en zelfs zelfgenoegzaam geaccepteerde dynamiek van censuur en overheidscontrole zijn (meer hierover in een komend artikel). In veel opzichten leven we in een soort parallel met de wereld die zo lang geleden werd afgeschilderd in 1984.
Andere voorspellingen
Sommigen vragen zich af of de moderne technologie wel zou bestaan zonder haar fictieve inspiratie. Dit is zeker een terechte vraag. Het reikt echter tot in het domein van andere vragen zonder antwoord, zoals de vraag wat er eerst kwam de kip of het ei. Dit doet er uiteindelijk niet toe, want de mensheid zal overal naartoe gaan waar de technologie en ethische grenzen dat toelaten. Als mensen zich geremd voelen, verleggen ze de grenzen binnen één of beide parameters totdat ze meer ruimte hebben gecreëerd om te evolueren. We zien het bewijs hiervan zelfs binnen ons leven; onze moderne innovaties zijn de producten van de verbeelding van het voorheen fantastische. Denk er maar eens over na: Sinds de creatie van The Jetsons, 2001: A Space Odyssey en Dick Tracy stonden uitvindingen als Skype en Facebook videochatten op de lijst van dingen waar we naar hoopten te evolueren. De film Superman II uit 1980, met Christopher Reed en Margot Kidder in de hoofdrollen, visualiseerde afspeelbare videoberichten in hologramvorm, opgeslagen op schijven van het kristal-type. De militaire drones uit The Terminator uit 1984 leken de drones te voorspellen die begin jaren 2000 werden geïntroduceerd. Talloze futuristische tekenfilms en films zoals de al genoemde The Jetsons, The Fifth Element, Blade Runner en Total Recall voorspelden vliegende voertuigen en zelfrijdende auto's. De serie Star Trek uit de jaren 1960 inspireerde de uitvinding van vele nieuwe vormen van technologie, waarvan de eerste mobiele telefoon niet de minste was: Motorola's 800 MHz uit 1973.[3] Andere films en tv-programma's zoals 2001: A Space Odyssey, Fahrenheit 451 en Star Trek voorspelden apparaten zoals iPods, tablets en oordopjes.[4],[5] Star Wars portretteerde een wereld waarin lasers gebruikt konden worden om te snijden en hologrammen gezien konden worden als 3D-beelden. Back to the Future II suggereerde interactieve thuisapparaten zoals automatische toegangsidentificatie via vingerafdruk, spraakgestuurde functies zoals verlichting, flatscreentelevisies, videochatten, spraakgestuurde voedselbezorging en auto's die rijden op gerecyclede vormen van energie in plaats van alleen op benzine.[6]
VOLGENDE: De sciencefiction die we leven, deel 2
Eindnoten
[1] Orwell, George. 1984 . (New York, NY: Harcourt, Inc.; 1949), 2.
[2] Ibid,. 156.
[3] Sloane, Paul. “How Star Trek Inspired an Innovation.” Destination Innovation. 2020. Accessed November 6, 2020. https://www.destination-innovation.com/how-startrek-inspired-an-innovation-your-cell-phone/.
[4] Costello, Sam. “How the iPod Got its Name.” Lifewire. December 10, 2019. Accessed November 6, 2020. https://www.lifewire.com/how-did-ipod-get-its-name-1999778 .
[5] Engber, Daniel. “Who Made That Earbud?” New York Times . May 16, 2014. Accessed November 6, 2020. https://www.nytimes.com/2014/05/18/magazine/who-made-that-earbud.html .
[6] Westaway, Luke. “See the 2015 Tech That ‘Back to the Future Part II’ Predicted, and What It Missed.” CNET Online. October 17, 2015. Accessed November 6, 2020. https://www.cnet.com/news/heres-the-technology-back-to-the-future-part-ii-predicted-and-what-it-missed/ .