Jethro en Amalek: Een verhaal over twee paden

29 jan 2024

וַיָּבֹ֞א יִתְר֨וֹ חֹתֵ֥ן מֹשֶׁ֛ה וּבָנָ֥יו וְאִשְׁתּ֖וֹ אֶל-מֹשֶׁ֑ה אֶל-הַמִּדְבָּ֗ר אֲשֶׁר-ה֛וּא חֹנֶ֥ה שָׁ֖ם הַ֥ר הָאֱלֹהִֽים׃
Jethro, de schoonvader van Mosjé, bracht de zonen en de vrouw van Mosjé naar hem toe in de woestijn, waar hij gelegerd was bij de berg van Hasjem.
v'-ek-KHA pat-LE-khem v'-sa-a-DU li-b'-KHEM a-KHAR ta-a-vo-RU, ki-al-KEN a-va-RT'-EM al a-v'-DE-khem, va-YO-mer-U, KEIN ta-a-SEH ka-a-SHER di-BAR-ta.
Exodus 18:5

De plaatsing van verhalen in de Bijbel is soms net zo leerzaam als de verhalen zelf. Het verhaal van Jethro, de schoonvader van Mozes, in de Torah portie van Jitro (Exodus 18:1-20:22) is een uitstekend voorbeeld van deze ingewikkelde vertelling. Op het eerste gezicht lijkt het verhaal rechttoe rechtaan - Jethro, nadat hij heeft gehoord van de grote wonderen die God voor de Israëlieten heeft verricht, brengt Mozes' familie naar de woestijn om zich met hem te herenigen. Daar observeert hij Mozes' uitputtende schema als enige rechter voor het volk en stelt wijselijk een systeem van gedelegeerd leiderschap voor, een advies dat Mozes accepteert. De volgende ochtend keert Jethro terug naar Midian.

Toch zit dit ogenschijnlijk eenvoudige verhaal vol met chronologische dubbelzinnigheden die ons uitnodigen om dieper in het verhaal te duiken.

De tekst plaatst Jethro's aankomst bij de Berg van God, een andere naam voor de berg Sinaï (Exodus 18:5), maar de reis van de Israëlieten naar de berg Sinaï vindt plaats in het volgende hoofdstuk. Bovendien wordt Mozes afgebeeld terwijl hij de Torah aan het volk onderwijst (Exodus 18:16), terwijl de Torah nog niet is geopenbaard. Tenslotte beschrijft het verhaal het vertrek van Jethro (Exodus 18:27), maar de tekst in Numeri (Numeri 10:29-34) beschrijft een gesprek tussen Mozes en zijn schoonvader terwijl de Israëlieten zich voorbereiden op de reis van de berg Sinaï naar het Heilige Land. Deze discrepanties hebben geleerden en wijzen, zoals Rabbi Abraham Ibn Ezra, ertoe gebracht om te suggereren dat het verslag van Jethro, zoals het in de Torah staat, niet overeenkomt met de chronologische volgorde van de gebeurtenissen.

Ibn Ezra suggereert dat de hele episode met Jethro later plaatsvond, na het geven van de Torah, maar strategisch in de tekst werd geplaatst na de oorlog met Amalek om de kwaadaardige bedoelingen van Amalek tegenover het deugdzame karakter van Jethro te plaatsen. Amalek vertegenwoordigt het toppunt van moreel en spiritueel verval en belichaamt vijandigheid en vijandschap jegens de Israëlieten. In schril contrast hiermee belichaamt Jethro deugden als naastenliefde en geloof. Amalek vertegenwoordigt het archetype van het kwaad, terwijl Jethro gerechtigheid belichaamt. De nevenschikking van deze twee verhalen benadrukt dat de Israëlieten weliswaar het bevel krijgen om de dreiging van Amalek te herinneren en te confronteren, maar dat er ook potentieel is voor vriendschap en goede wil in hun interacties met andere naties. Terwijl sommige naties het pad van kwaad en immoraliteit kiezen, kiezen andere naties het pad van gerechtigheid en deugd. Terwijl Amalek en degenen die hun pad volgen vernietigd moeten worden, moeten degenen die in de voetsporen van Jethro treden omarmd worden.

Rabbi Samson Raphael Hirsch gaat dieper in op dit contrast en benadrukt Jethro's spirituele reis naar het goddelijke. Terwijl de Amalekieten hoorden over de Uittocht uit Egypte en ervoor kozen om de rol van God te negeren, door het allemaal aan het toeval toe te schrijven, is de reis van Jethro, van een priester van Midjan tot iemand die de God van Israël omarmde, een voorbeeld van het potentieel voor spirituele groei onder de naties.

In onze tijd hebben deze verhalen diepgaande implicaties voor de dynamiek tussen Joden en de andere volken, maar ook voor de relatie tussen de volken en de God van Israël. Nu Israël midden in een oorlog zit tegen Hamas, de spirituele erfgenamen van Amalek, dient het verhaal van Jethro als een herinnering dat, hoewel kwaad, verdorvenheid en vijandigheid nog steeds bestaan, er ook potentieel is voor begrip, respect en spirituele verwantschap met onze niet-joodse vrienden, zoals Jethro laat zien. Op dezelfde manier, terwijl sommigen het kwaad en geweld omarmen en de straat op gaan om terroristen te steunen, verdedigen anderen de waarden, ethiek en moraal van de God van Israël.

Terwijl het cruciaal is om waakzaam en vastberaden te zijn tegen het kwaad en onrecht, gesymboliseerd door Amalek, is het net zo belangrijk om open te blijven staan voor de mogelijkheden van vriendschap, steun en gedeelde spirituele reizen, zoals belichaamd door Jethro. Dit verhaal nodigt ons uit om het potentieel voor samenwerking tussen verschillende gemeenschappen te erkennen en te koesteren, om zo een wereld te creëren waarin respect en begrip de weg vrijmaken voor een harmonieus samenleven.

Bron: Jethro and Amalek: A Tale of Two Paths - The Israel Bible