Haven van Geen Terugkeer: Het Amerikaanse plan voor hulpverlening in Gaza

Door CDR. David LevyMaart 20 maart, 2024

Perspectievennota BESA Center nr.2.269, 20 maart 2024

SAMENVATTING: De VS zijn begonnen aan een belangrijk humanitair initiatief in Gaza, waarbij ze van plan zijn om een tijdelijke maritieme pier te bouwen om grootschalige hulpverlening mogelijk te maken. Deze strategische zet, aangekondigd door president Biden, is bedoeld om de humanitaire crisis in Gaza te verlichten door te zorgen voor een gestage toevoer van voedsel, water, medicijnen en onderdak naar de regio. Hoewel het initiatief de betrokkenheid van de VS bij humanitaire hulp laat zien, brengt het ook grote risico's met zich mee. Tijdens andere pogingen om hulp te bieden in door conflicten verscheurde gebieden, zoals het door burgeroorlogen verscheurde Libanon en Somalië, werden de Amerikaanse inspanningen op het gebied van hulpverlening en vredeshandhaving volledige gevechtsoperaties. Beide gevechtsoperaties werden geconfronteerd met kritieke mislukkingen die resulteerden in Amerikaanse slachtoffers en vernederende Amerikaanse terugtrekkingen. Als de haven van Gaza slaagt, zou het de eerste stap kunnen zijn van een door Washington geleid regionaal "Marshallplan" - maar een mislukking zou regionale tegenstanders versterken.

De VS heeft ervoor gekozen om de Rubicon over te steken. In zijn State of the Union van 2024 herinnerde president Biden de Amerikanen eraan: "De Verenigde Staten hebben de internationale inspanningen geleid om meer humanitaire hulp naar Gaza te brengen. Hij zei: "Ik geef het Amerikaanse leger de opdracht om een noodmissie te leiden om een tijdelijke pier in de Middellandse Zee aan de kust van Gaza te bouwen die grote schepen met voedsel, water, medicijnen en tijdelijke onderkomens kan ontvangen."

Washington heeft zich de crisis toegeëigend door aanzienlijke Amerikaanse middelen in te zetten om de humanitaire noodsituatie in Gaza te verlichten. Het is nu Amerika's probleem geworden om op te lossen. Het Marshallplan redde West-Europa van de hongerdood en de Sovjetoverheersing, maar er hing een zware prijskaartje aan: de VS raakten nauw en onlosmakelijk betrokken bij Europese aangelegenheden en werden in feite "het belangrijkste land in Europa". Het havenplan van de VS voor Gaza is de eerste stap in een "Marshallplan voor Gaza". Het is de Haven van Geen Terugkeer.

Maar als we kijken naar de Amerikaanse hulpmissies die werden geprobeerd in andere gebieden die in oorlog en conflict verwikkeld waren in de jaren sinds het oorspronkelijke Marshallplan, dan hebben de VS minder succes gehad. In het begin van de jaren tachtig stuurde president Reagan Amerikaanse mariniers naar Libanon als onderdeel van een multinationale vredesmacht om het land te stabiliseren tijdens de burgeroorlog en de terugtrekking van Israëlische troepen te vergemakkelijken. Hoewel het doel een neutrale interventie was om de vrede en orde te herstellen, raakten de Amerikaanse troepen steeds meer verwikkeld in het conflict, omdat ze werden gezien als partij voor de Libanese regering en haar christelijke bondgenoten tegen de moslimgroeperingen. De situatie verslechterde dramatisch op 23 oktober 1983, toen een vrachtwagenbom van Hezbollah de Amerikaanse marinierskazerne in Beiroet verwoestte, waarbij 241 Amerikaanse militairen omkwamen. De verwoestende aanval, een van de dodelijkste tegen Amerikaanse troepen sinds de Tweede Wereldoorlog, leidde ertoe dat president Reagan de resterende Amerikaanse troepen terugtrok en een einde maakte aan de noodlottige interventie.

Op dezelfde manier startten de VS begin jaren 90 een humanitaire hulpoperatie in Mogadishu, Somalië, om de ernstige hongersnood te verlichten en de orde te herstellen in de burgeroorlog in het land. Wat bedoeld was als een door de VN gesteunde hulpdistributieoperatie escaleerde in een militair gevecht toen lokale krijgsheren zich alle hulp toe-eigenden en de distributie ervan monopoliseerden. De VS besloot om met militair geweld een einde te maken aan de controle van de krijgsheren, wat culmineerde in de beruchte Slag om Mogadishu in 1993, levendig beschreven in het boek en de film Black Hawk Down. Intense stadsoorlog resulteerde in aanzienlijke slachtoffers, met 18 Amerikaanse soldaten gedood en 73 gewond. Aan Somalische kant werden honderden, misschien wel 1000 Somaliërs gedood. De dramatische mislukking van de operatie leidde tot een nieuwe pijnlijke terugtrekking van de VS.

Aan dit soort pogingen zijn aanzienlijke risico's verbonden. Hamas gebruikt zijn monopolie op de verdeling van middelen, waaronder buitenlandse hulp, om zijn leden en aanhangers te belonen. Hamas houdt deze middelen achter om controle uit te oefenen. Macht is een eindige hulpbron en een toename van macht voor de ene partij komt direct overeen met een afname van macht voor anderen. Als er een alternatieve bron voor de distributie van hulp opduikt, zal deze hefboom van de macht van Hamas sterk afnemen. Het is daarom zeer waarschijnlijk dat Hamas of een verwante groep geweld zal gebruiken tegen hulpverleners (burgers of militairen) om een Amerikaanse terugtrekking uit te lokken.

Het is ook belangrijk om in gedachten te houden dat sommigen in Gaza een sterk islamistisch wereldbeeld hebben aangenomen. Deze individuen zullen de Amerikaanse inspanning niet zien als een vorm van internationale hulpverlening, maar als een poging van de VS om voet aan de grond te krijgen in Dar al-Islam (het grondgebied van de Islam). Tijdens de Golfoorlog (1991-92) hield Al Qaida een betoog over de heiligheid van Dar al-Islam door de aanwezigheid van Amerikaanse strijdkrachten in Saoedi-Arabië te bekritiseren. Bin Laden stelde dat het een schending van de islamitische principes was om niet-moslim strijdkrachten te stationeren in het land van de gelovigen. Hij riep op tot de uitzetting van de Amerikaanse troepen en tot eendracht onder de moslims tegen wat hij beschouwde als een westerse inmenging in islamitisch grondgebied. Sommige Palestijnen noemen de Amerikaanse haven al een nieuwe vorm van bezetting. Voor Gazanen die de islamitische ideologie omarmen, zou het verdrijven van de Amerikaanse aanwezigheid deel uitmaken van hun jihad en het gebruik van geweld tegen Amerikanen zou worden gesanctioneerd.

In het huidige conflict hebben Iraanse proxies het al gemunt op Amerikanen. De Houthi's in Jemen vallen bijna dagelijks Amerikaanse oorlogsschepen en neutrale schepen aan. Amerikaanse troepen in Irak en Syrië hebben sinds oktober te maken gehad met meer dan 130 aanvallen. Naar alle waarschijnlijkheid zullen Irans surrogaten in Gaza ook Amerikaanse troepen aanvallen als ze aankomen, in de hoop ze te verdrijven. Zoals een analist het verwoordde: "De haven zal een kogelmagneet zijn." Als het aantal slachtoffers toeneemt en de VS het project staakt, zal dat Iran sterker maken en de indruk van Teheran versterken dat de VS aarzelen in hun regionale steun.

In tegenstelling tot wat de media beweren, heeft Israël hulp geboden. In een recent rapport van de Foundation for the Defense of Democracies (FDD) staat: "Sinds het bloedbad van Hamas op 7 oktober heeft Israël de overbrenging van 11.943 vrachtwagens met humanitaire hulp naar Gaza ondersteund. Op 4 februari omvatten deze leveringen 144.030 ton voedsel, 20.780 ton water, 23.160 ton materiaal voor onderdak, 16.700 ton medische voorraden, 146 tanks brandstof en 222 tanks kookgas." Deze hulp wordt geleverd terwijl er nog grote gevechtsoperaties gaande zijn, waardoor IDF-soldaten, hulpverleners en inwoners van Gaza gevaar lopen. Bij een recente poging tot hulpverlening stormden Gazanen op een hulptruck af, wat een stormloop veroorzaakte waarbij veel mensen om het leven kwamen.

Zelfs met de grote risico's kan de poging de moeite waard zijn. De VS heeft een lange geschiedenis van succesvolle humanitaire hulp- en rampenbestrijdingsprogramma's (HADR). Het bekendste voorbeeld is het eerder genoemde Marshallplan (1948-52). De Berlijnse luchtbrug (1948-49) was ook een groot succes voor de VS. De VS hebben ook positieve resultaten geboekt in meer recente HADR-programma's, waaronder de reacties op een enorme tsunami in de Indische Oceaan (2004), een aardbeving in Haïti (2010), de enorme tyfoon Haiyan in de Filipijnen (2013), cycloon Idai in Mozambique (2019) en een aardbeving van 7,8 magnitude in Turkije en Syrië (2023).

In Gaza vraagt het noodhulpplan om een combinatie van voorwaartse bases vanuit Cyprus en "seabasing" voor niet-strijders dichter bij Gaza met een tijdelijke pier en infrastructuur. Gaza heeft een haven, maar dat is een kleine vissershaven die niet geschikt is voor dit soort operaties.

Het Amerikaanse leger plant een Joint Logistics Over-the-Shore (JLOTS) operatie. JLOTS is ontworpen om het transport en de distributie van personeel, uitrusting en voorraden van zee naar land te vergemakkelijken in omgevingen waar traditionele havenfaciliteiten beperkt of onbestaande zijn. Het gaat om een gecoördineerde inspanning tussen meerdere krijgsmachtonderdelen, waarbij gebruik wordt gemaakt van verschillende gespecialiseerde apparatuur en technieken zoals roll-on/roll-off schepen, bruggen, binnenvaartschepen en amfibische voertuigen om de lading direct aan land te brengen. Het wordt gebruikt wanneer conventionele havens niet beschikbaar zijn door schade, conflicten of een gebrek aan infrastructuur in afgelegen of barre omgevingen.

Woordvoerder van het Pentagon, generaal Ryder, zei: "[JLOTS] is een mogelijkheid... die we gaan uitvoeren en die ons in staat stelt om... tot 2.000.000 maaltijden per dag [naar Gaza] te brengen." De EU heeft ook schuiten met levensmiddelen gedoneerd die in Cyprus zullen worden geconsolideerd. Volgens een recent artikel in de Jerusalem Post zou de operatie de screening van de lading in Cyprus inhouden, met betrokkenheid van Israëlische ambtenaren.

US Military Sealift Command (MSC) demonstreerde zijn JLOTS-mogelijkheden in 2017 door middel van een oefening met een Expeditionary Transfer Dock (ESD) schip. De USNS MONTFORD POINT (T-ESD-1) is een groot schip met een wijd open dekoppervlak en een lage boord, wat het overladen van lading vanaf conventionele schepen vergemakkelijkt. De oefening demonstreerde de haalbaarheid van het concept van de "drijvende pier". Het demonstreerde de mogelijkheid om grote vracht op zee over te laden door het MONTFORD POINT te gebruiken als drijvende pier die vracht van traditionele logistieke schepen zou ontvangen voor verdere overslag door lichters of vergelijkbare kleine schepen.

Een dag na de toespraak van president Biden kondigde het US Central Command aan dat het vijf schepen en 1000 manschappen inzet om de offshore haven te bouwen en dat het al het US Army Vessel (USAV) GENERAL FRANK S. BESSON (LSV-1) heeft gestuurd. De BESSON vertrok vanuit Virginia en zal niet eerder dan eind maart aankomen. De BESSON is belast met het afleveren van het materiaal dat nodig is om de tijdelijke pier te bouwen. De USNS BENAVIDEZ (T-AKR-306), een schip uit de BOB HOPE-klasse, is geactiveerd uit de parate reserve om deel te nemen. De BENAVIDEZ is een groot schip dat modules vervoert om zowel drijvende pieren als pieren op de wal te bouwen. De 7e Transportbrigade van Joint Base Langley-Eustis, Virginia, houdt toezicht op de JLOTS-operatie. Hun missie is om "multimodale transportoperaties uit te voeren ter ondersteuning van de Reception, Staging, Onward Movement and Integration (RSOI) van gezamenlijke en/of gecombineerde strijdkrachten in een inzetgebied.

President Biden verzekerde de Amerikanen in zijn toespraak dat er geen Amerikaans militair personeel met "laarzen op de grond" zou zijn. Het is onduidelijk hoe de pier veilig kan worden gebouwd en hulp veilig kan worden verleend zonder militaire aanwezigheid. Bovendien hebben de pierfaciliteiten zelf regelmatig onderhoud nodig. "Geen mensen op de grond" betekent waarschijnlijk dat er goedbetaalde Amerikaanse en buitenlandse aannemers zijn om het werk te doen, zodat Amerikaanse militairen en overheidspersoneel het niet hoeven te doen.

Tijdens een recente persbriefing van het Pentagon werd generaal Ryder gevraagd: "Verwacht het DoD dat Hamas op hen zal schieten, op de JLOTS-operatie?" Hij antwoordde: "Dat is zeker een risico, maar als Hamas echt om het Palestijnse volk geeft, zou je hopen dat deze internationale missie om hulp te bieden aan mensen die het nodig hebben, ongehinderd kan plaatsvinden." Als de VS afhankelijk is van de goodwill van Hamas voor het succes van deze operatie, dan zullen ze waarschijnlijk teleurgesteld worden.

Door het voortouw te nemen in de Gaza Port operatie, hebben de VS niet alleen hun toewijding onderstreept om de schrijnende humanitaire nood in Gaza aan te pakken, maar nemen ze ook aanzienlijke inherente risico's op zich. Het initiatief is een afspiegeling van historische humanitaire missies van de VS en benadrukt het vermogen van Amerika om aanzienlijke middelen te mobiliseren als reactie op wereldwijde crises. Hoewel het plan gericht is op het leveren van essentiële hulp en het bevorderen van stabiliteit, stelt het de VS ook bloot aan risico's in verband met de lokale machtsdynamiek en anti-Amerikaanse sentimenten, een echo van eerdere uitdagingen in Libanon en Somalië. Dat waren plaatsen waar de VS verstrikt raakten in lokale conflicten, met wisselend succes en mislukking, allemaal met onbedoelde gevolgen. Voor Washington is dit een serieuze gok met een hoge inzet van vrede en stabiliteit of rampspoed en conflicten.

David Levy is gepensioneerd commandant bij de Amerikaanse marine. Hij was directeur van de veiligheidssamenwerking in het theater voor US Naval Forces Central Command en de Amerikaanse lucht- en zeemachtattaché in Tunis, Tunesië. CDR. Levy is promovendus aan de Bar Ilan Universiteit in de afdeling politieke wetenschappen.

Bron: Port of No Return: The US Plan for Aid Relief in Gaza