Het is een vogel! Het is een vliegtuig! Het is een superwapen: Hoe drones de moderne oorlogsvoering een nieuwe vorm geven.

Tolik Piflaks | Gepubliceerd: 18 december 2024

Decennialang had Israël zich voorbereid op elke denkbare dreiging. De Iron Dome, een technologisch hoogstandje dat miljarden dollars kost, kon inkomende raketten nauwkeurig opsporen en vernietigen. Pijlraketten konden ballistische dreigingen van duizenden kilometers afstand onderscheppen. David's Sling kon alles daar tussenin aan. De Israëlische generaals sliepen rustig in de wetenschap dat ze een van de meest geavanceerde raketverdedigingsnetwerken ter wereld hadden gebouwd.

Toen gebeurde het op 7 oktober. In een verwoestende verrassingsaanval gebruikten terroristen van Hamas drones om cruciale Israëlische observatieposten langs de grens met Gaza uit te schakelen, waardoor hun troepen ongemerkt in Israëlisch gebied konden infiltreren. De aanval, die drone-oorlogsvoering combineerde met paragliders en andere onconventionele methoden, verraste de gesofisticeerde verdedigingssystemen van Israël. Het militaire establishment dat er prat op ging elke bedreiging te voorzien, werd nu geconfronteerd met een grimmige nieuwe realiteit.

Maar dit was nog maar het begin. Op een frisse ochtend eind 2023, op een militaire basis in de buurt van Tel Aviv, keken radaroperators hulpeloos toe hoe een kleine, commercieel verkrijgbare drone - met een waarde van misschien een paar honderd dollar - voor miljoenen dollars aan luchtverdedigingssystemen omzeilde. De drone, nauwelijks groter dan een bord, zigzagde door de lucht op lage hoogte, zijn plastic frame nauwelijks waarneembaar op de radar.

Gevechtsvliegtuigen probeerden de drone te onderscheppen, maar konden niet langzaam genoeg vliegen om aan te vallen. Grond-luchtraketten die ontworpen zijn voor veel grotere doelen hadden moeite om zich te richten. De drone stortte uiteindelijk neer in een leeg veld, maar de boodschap was duidelijk: de machtige defensieparaplu van Israël had een gat en zijn vijanden hadden het gevonden.

Deze scène zou zich talloze keren herhalen toen Israël zich in de voorhoede van een nieuw soort oorlog bevond.

Vanaf de zuidgrens van Libanon lanceerde Hezbollah steeds geavanceerdere zwermen drones die door geavanceerde luchtafweer heen konden dringen.

Vanuit Gaza zette Hamas aangepaste commerciële drones in voor zowel surveillance als aanvallen.

Vanuit Jemen, duizenden kilometers verderop, demonstreerden Houthi-strijdkrachten hun vermogen om met geavanceerde drones diep Israëlisch grondgebied binnen te dringen.

Ondertussen voegde de directe betrokkenheid van Iran bij droneaanvallen nog een extra laag toe aan het toch al complexe dreigingslandschap vanuit de lucht.

Het samenkomen van deze dreigingen betekende meer dan alleen een escalatie - het betekende een fundamentele verschuiving in de moderne oorlogsvoering. Niet-statelijke actoren, uitgerust met relatief goedkope dronetechnologie, hadden een manier gevonden om een van 's werelds meest geavanceerde militaire machten uit te dagen. De aanvallen kwamen uit alle richtingen, op alle uren, en dwongen Israël om het hoofd te bieden aan een soort oorlogsvoering die het had helpen ontwikkelen, maar die het nu met moeite kon pareren.

De evolutie van drone-oorlogvoering: Een jaar van ongekende uitdagingen

De geavanceerdheid van droneaanvallen escaleerde dramatisch gedurende 2023 en 2024. Het arsenaal van Hezbollah breidde uit van eenvoudige bewakingsdrones tot complexe aanvalsplatforms die aanzienlijke ladingen kunnen vervoeren.

Hun tactiek evolueerde naar gecoördineerde zwermaanvallen, waarbij meerdere drones vanuit verschillende richtingen en hoogtes naderden, waardoor traditionele luchtverdedigingssystemen werden overweldigd. Sommige drones waren uitgerust met geavanceerde navigatiesystemen die zelfs in omgevingen zonder GPS konden opereren, terwijl andere geavanceerde elektronische oorlogspakketten droegen die communicatiesystemen konden verstoren.

In juli 2024 bereikte de dreiging een nieuw niveau toen Houthi-strijdkrachten in Jemen demonstreerden dat ze Tel Aviv konden aanvallen met drones die van meer dan 2600 kilometer afstand werden gelanceerd. Dit waren geen ruwe wapens, maar geavanceerde platforms die autonoom konden navigeren en nauwkeurig konden richten. De aanval resulteerde in burgerslachtoffers en legde kwetsbaarheden bloot in zelfs de meest geavanceerde luchtverdedigingsnetwerken.

In oktober 2024 voerde Hezbollah hun meest verwoestende aanval met drones tot nu toe uit, gericht op de basis van de Golani-brigade van het IDF in de buurt van Binyamina met een gecoördineerde aanval waarbij drones werden gecombineerd met conventionele artillerie. De aanval doodde vier soldaten, verwondde 58 anderen en liet zien hoe droneoorlogvoering de effectiviteit van traditionele militaire middelen kan vergroten.

De technische evolutie van terreur drones

De drones die tegen Israël werden ingezet varieerden van aangepaste commerciële quadcopters van een paar honderd dollar tot geavanceerde systemen van militaire kwaliteit die miljoenen waard zijn. Hamas-operators in Gaza toonden vernuft in het ombouwen van civiele drones tot dodelijke wapens, het toevoegen van geïmproviseerde explosieven en het ontwikkelen van aangepaste besturingssystemen die tegenmaatregelen tegen elektronische oorlogsvoering konden weerstaan.

De drone-eenheden van Hezbollah werkten met nog geavanceerdere systemen, waarvan vele geleverd door Iran, waaronder platformen die precisiemunitie kunnen vervoeren en elektronische oorlogsvoering kunnen uitvoeren.

De transformatie van commerciële technologie in militaire dreigingen vormde een bijzondere uitdaging. Voor militair gebruik aangepaste consumentendrones bleken moeilijk te detecteren door hun kleine formaat en grotendeels niet-metalen constructie.

Hun elektromotoren produceerden minimale warmtesignaturen, waardoor ze moeilijk op te sporen waren met traditionele infrarood detectiesystemen. Sommige waren uitgerust met commercieel verkrijgbare automatische pilootsystemen waarmee ze voorgeprogrammeerde routes konden vliegen zonder radiocommunicatie, waardoor traditionele stoortechnieken niet effectief waren.

De impact op de Israëlische samenleving en militaire operaties

Sinds 7 oktober 2023 is Israël geconfronteerd met meer dan 2.500 incidenten met raketten, raketten en drones van verschillende tegenstanders. De impact van deze aanvallen is duizelingwekkend:

- Meer dan 60.000 burgerbewoners van Noord-Israël zijn geëvacueerd vanwege voortdurende dreigingen met drones.

- Meer dan 1.500 gebouwen liepen aanzienlijke schade op door drone-aanvallen.

- Meerdere succesvolle penetraties van het Israëlische luchtruim, waaronder aanvallen op militaire bases en civiele infrastructuur.

- Aanvallen reikten tot Tel Aviv en centraal Israël

De psychologische impact is diepgaand. De constante dreiging van droneaanvallen heeft een nieuw soort angst gecreëerd onder de Israëlische bevolking. In tegenstelling tot traditionele raketaanvallen, die een voorspelbare baan volgen en vroegtijdige waarschuwingssystemen in werking stellen, kunnen droneaanvallen op elk moment vanuit elke richting komen, vaak met weinig of geen waarschuwing.

Zelfs de residentie van de premier in Caesarea werd een doelwit, wat de reikwijdte van deze nieuwe dreigingen aantoont.

Technische uitdagingen: Het kat-en-muisspel van dronedetectie

Het Israëlische leger stond voor ongekende technische uitdagingen bij het detecteren en onderscheppen van deze nieuwe dreigingen. Traditionele radarsystemen, ontworpen om grotere vliegtuigen en raketten op te sporen, hadden moeite met de unieke eigenschappen van kleine drones. De plastic constructie en kleine afmetingen van de drones resulteerden in radardoorsneden die soms kleiner waren dan die van vogels. Door hun lage vliegpatronen, vaak slechts enkele meters boven de grond, konden ze zich verstoppen in de grondclutter - de radarreflecties van terrein en gebouwen die normaal gesproken laagvliegende objecten maskeren.

De detectie-uitdaging werd verder bemoeilijkt door de vliegeigenschappen van de drones. In tegenstelling tot traditionele vliegtuigen of raketten die voorspelbare trajecten volgen, maken moderne aanvalsdrones gebruik van grillige vluchtpatronen, snelle hoogteveranderingen en geavanceerde ontwijkingsmanoeuvres. Sommige drones lieten zien dat ze uren konden rondhangen, hun motoren uitschakelden en geruisloos bleven zweven voordat ze weer werden geactiveerd voor de laatste aanval.

Elektronische oorlogsvoering zorgde voor nog een laag van complexiteit. Veel drones gebruikten gecodeerde communicatiekanalen die moeilijk te storen of te onderscheppen bleken. Andere opereerden met aanzienlijke autonomie en volgden voorgeprogrammeerde routes waarvoor geen radiocommunicatie met hun operators nodig was. De meest geavanceerde platformen maakten gebruik van geavanceerde tegenmaatregelen, waaronder het vermogen om hun eigen locatie te vervalsen of valse sensorgegevens naar verdedigingssystemen te sturen.

Tactische innovaties in de droneoorlog

Beide partijen waren bezig met een snelle cyclus van tactische innovatie. De drone-eenheden van Hezbollah ontwikkelden “zwermaanvallen” waarbij meerdere drones vanuit verschillende richtingen aanvliegen, waardoor ze de luchtverdedigingssystemen overweldigen die ontworpen zijn om individuele doelen op te sporen en aan te vallen. Ze pionierden ook met het gebruik van “opofferingsdrones” - goedkopere platforms die ontworpen waren om vuur af te weren en verdedigingsraketten uit te putten voordat de hoofdaanvalmacht arriveerde.

De Israëlische strijdkrachten reageerden met hun eigen innovaties. Nieuwe inzetpatronen voor luchtverdedigingseenheden creëerden overlappende dekkingszones die beter meerdere bedreigingen konden opsporen en aanvallen. Mobiele controne-teams uitgerust met elektronische oorlogsvoeringssystemen werden opgesteld om kritieke infrastructuur en militaire installaties te beschermen. De IDF ontwikkelde ook nieuwe gevechtsdoctrines die counter-drone operaties integreerden met traditionele luchtverdediging, waardoor een uitgebreidere beschermende envelop werd gecreëerd.

De internationale dimensie: Technologieoverdracht en samenwerking

De dreiging van drones tegen Israël werd al snel een internationale zorg. De geavanceerdheid van de aanvallen toonde de snelle verspreiding van geavanceerde drone-technologie onder niet-statelijke actoren. Inlichtingenrapporten gaven aan dat Iran in verschillende landen productiefaciliteiten voor drones had opgezet, waardoor een gedistribueerd productienetwerk ontstond dat moeilijk te verstoren bleek.

In reactie hierop breidde Israël de internationale samenwerking uit op het gebied van drone bestrijdingstechnologie. Gezamenlijke ontwikkelingsprogramma's met de Verenigde Staten richtten zich op nieuwe detectiesystemen en tegenmaatregelen. Europese partners droegen geavanceerde elektronische oorlogsvoeringscapaciteiten bij, terwijl Israël haar praktijkervaring in het tegengaan van dronebedreigingen deelde. Deze samenwerking leidde tot snelle vooruitgang in de antidrone technologie, hoewel het tempo van de drone-innovatie vaak een stap voor leek te blijven.

Silicon Valley richt: de F-35 controverse

Toen Elon Musk eind 2024 verklaarde dat gevechtsvliegtuigen met menselijke besturing zoals de F-35 verouderd waren in het tijdperk van drones, ontketende hij een vuurstorm in defensiekringen. “Het is idioot om ze te blijven bouwen”, verklaarde Musk op 𝕏, met het argument dat dergelijke vliegtuigen ‘alleen maar piloten zouden doden’ naarmate de dronetechnologie voortschrijdt. Zijn opvattingen echoën de voormalige CEO van Google, Eric Schmidt, die onlangs tanks afdeed als “nutteloos” en militaire planners aanspoorde om “in plaats daarvan een drone te kopen”.

Maar veteranen van echte droneoorlogsvoering schetsen een genuanceerder beeld. Hoewel het innovatieve gebruik van aangepaste commerciële drones door Oekraïne een revolutie teweeg heeft gebracht in de grondgevechten, wijzen militaire experts erop dat drones nog niet de volledige capaciteiten van geavanceerde gevechtsvliegtuigen kunnen evenaren. De F-35 is niet alleen een gevechtsvliegtuig - het dient ook als bommenwerper, elektronisch oorlogsvoeringsplatform, surveillance-instrument en gevechtsmanagementcentrum. Zoals een woordvoerder van Lockheed Martin opmerkte, blijft het “de hoeksteen van gezamenlijke all-domain operaties”.

De drone-wapenwedloop heeft de militaire economie fundamenteel veranderd. Wanneer Hezbollah Israëlische bepantsering van miljoenen dollars kan uitdagen met drones die een paar duizend dollar kosten, moeten traditionele militaire aankoopstrategieën worden heroverwogen. Een soortgelijke dynamiek speelde zich af in Oekraïne, waar goedkope FPV (First Person View) drones verwoestend effectief bleken tegen Russische tanks die miljoenen waard waren.

Maar de suggestie dat militairen traditionele vliegtuigen moeten opgeven, is een te simpele voorstelling van zaken. De meeste militaire drones hebben niet het bereik, de overlevingskansen en de laadcapaciteit die nodig zijn voor operaties over grote afstanden of in een omstreden luchtruim. Stacie Pettyjohn, directeur van het Defense Program bij het Center for a New American Security, legt uit: “Ze worden verondersteld goedkoop te zijn zodat ze in grote aantallen kunnen worden aangeschaft. Ze missen het bereik, de overlevingskansen en de laadcapaciteit van grotere, duurdere jets met bemanning.”

Israël's revolutie tegen drones: De digitale Iron Dome bouwen

Israëls reis met drone-oorlogsvoering begon in de smeltkroes van regionale conflicten, lang voordat de meeste landen het potentieel van de technologie onderkenden. In 1982 bereikten de Israëlische strijdkrachten wat velen voor onmogelijk hielden: ze gebruikten drones om met succes de Syrische luchtverdediging in Libanon te neutraliseren. Wat begon als eenvoudige verkenningsplatforms ontwikkelde zich tot geavanceerde wapensystemen die de moderne oorlogsvoering zouden veranderen. Vandaag de dag is Israël een titaan op dit gebied en heeft het bijna 60% van de wereldwijde export van militaire drones in handen.

Maar het succes heeft nieuwe uitdagingen met zich meegebracht. Israël bevindt zich nu in een ironische positie - tegelijkertijd 's werelds grootste drone-innovator en steeds meer zijn meest geavanceerde verdediger tegen drones. Het beroemde Iron Dome-systeem van het land, dat oorspronkelijk was ontworpen om raketten tegen te houden, heeft een snelle evolutie doorgemaakt om het hoofd te bieden aan een bedreiging die de makers nooit hadden voorzien: zwermen goedkope, zeer effectieve drones.

Israëls antwoord op de evoluerende dreiging van drones toont het soort innovatie dat uit noodzaak is geboren. Het land heeft wat deskundigen noemen een “meerlaags droneverdedigingsconcept” ontwikkeld dat geavanceerde technologieën combineert:

De eerste laag maakt gebruik van geavanceerde radarsystemen die speciaal zijn ontworpen om kleine, laagvliegende drones op een afstand van meer dan 20 kilometer te detecteren. De tweede laag maakt gebruik van geavanceerde elektronische oorlogsvoering die de controlesignalen van drones kan storen of zelfs de controle over vijandige drones kan overnemen. De laatste laag bestaat uit kinetische onderscheppers, waaronder zowel traditionele luchtafweersystemen als nieuwe gerichte-energiewapens.

Wat de Israëlische aanpak onderscheidt, is de integratie van kunstmatige intelligentie. Israëlische systemen maken gebruik van AI om onderscheid te maken tussen vogels, civiele drones en vijandige onbemande vliegtuigen - een cruciale mogelijkheid in een regio waar commercieel gebruik van drones steeds gebruikelijker wordt. Deze technologie heeft internationaal de aandacht getrokken, waarbij verschillende Europese landen nu proberen om de Israëlische anti-dronesystemen aan te passen voor hun eigen defensiebehoeften.

De toekomst van oorlogvoering: Lessen uit Israël

Israëls ervaring onthult een cruciaal inzicht: de verspreiding van dronetechnologie heeft de oorlogsvoering fundamenteel veranderd. Kleine naties en niet-statelijke actoren kunnen nu superieure strijdkrachten uitdagen door innovatief gebruik van drones, waardoor een nieuwe vorm van asymmetrische oorlogsvoering is ontstaan waarbij aanpassingsvermogen belangrijker is dan ruwe technologische superioriteit.

De weg vooruit gaat niet over het kiezen tussen drones en traditionele strijdkrachten, maar over het effectief integreren ervan. Succes ligt in het ontwikkelen van flexibele systemen die de sterke punten van zowel menselijk bestuurde vliegtuigen als autonome systemen combineren, waardoor een full-spectrum aanpak ontstaat die in staat is om het hoofd te bieden aan een steeds veranderend dreigingslandschap.

Bron: It's a bird! It's a plane! It's a superweapon: How drones are reshaping modern warfare | All Israel News