De impact van de digitale euro op de vrijheid van de Nederlandse burger (1)

Openbaring 13

In Openbaring 13 kunnen we het scenario lezen dat er een tijd komt dat mensen niet mogen kopen of verkopen zonder het merkteken van het beest. Aangezien een dergelijk scenario in vroeger eeuwen niet heeft plaatsgevonden, mogen deze Schriftwoorden ons wel alert maken op ontwikkelingen in onze tijd. Want stel dat dit scenario in onze tijd wel zou plaatsvinden, dan worden alleen zij gezegend “die de overwinning hadden van het beest en van zijn beeld, en van zijn merkteken en van het getal zijns naams” (Openb. 15:2). Het is dan van het grootste belang om dit merkteken te weigeren. Vanuit deze gedachten is het relevant om te weten wat de ontwikkelingen zijn rondom het huidige en wellicht toekomstige betaalsysteem. Uit deze ontwikkelingen zouden we kunnen afleiden of we te maken gaan krijgen met zo’n Bijbels scenario waarin weigeraars worden uitgesloten van het betaalverkeer. We kunnen overigens beter waakzaam zijn, dan slaperig.

Introductie digitale euro

Wat zijn de huidige ontwikkelingen rond betaalsystemen? In dit artikel wil ik u een inkijkje geven in het CBDC-systeem. CBDC is een afkorting van Central Bank Digital Currency. Vertaald naar het Nederlands noemen we dit digitaal centralebankgeld. In Europa wordt het ook wel de digitale euro genoemd. Dit systeem staat gepland om ook in Nederland te worden uitgerold. In de Europese context kunnen we de termen CBDC en digitale euro door elkaar gebruiken.

Geregeld komt het idee van de digitale euro langs in de media.[1] Eerst een definitie van wat de CBDC is. Wat verstaan we eigenlijk onder CBDC? De Europese Centrale Bank (ECB) zegt dit: “Een digitale euro zou een digitale vorm van contant geld zijn die door de centrale bank wordt uitgegeven en die voor iedereen in het eurogebied beschikbaar is.”[2] Binnen de Europese Unie (EU) wordt deze CBDC ook wel ‘digitaal centralebankgeld’ genoemd. Wereldwijd zijn er vele initiatieven om tot een CBDC te komen.[3] Het CBDC-initiatief binnen de EU wordt zoals hierboven vermeld de ‘digitale euro’ genoemd. CBDC-initiatieven in andere delen van de wereld hebben logischerwijs andere namen. De Nederlandsche Bank (DNB) geeft als definitie: “De digitale euro is een elektronische vorm van publiek geld, de munten en biljetten in onze portemonnee.”[4] De CBDC is dus iets anders dan de bekende pinbetalingen in winkels, wat ook elektronisch werkt. Nu is het onderwerp CBDC een behoorlijk breed onderwerp.

Vraagstelling

In dit artikel wil ik dit onderwerp daarom beperken tot de vraag: wat is de (mogelijke) impact van CBDC op de privacy en vrijheid van de Nederlandse burger? Om u een goed beeld te geven wat de digitale euro echt inhoudt, wil ik vooral de instanties citeren en personen aan het woord laten die betrokken zijn bij het ontwikkelen van deze valuta en gaandeweg dit artikel een onderbouwd antwoord op deze vraag formuleren.

Wat zeggen DNB en de rijksoverheid over de digitale euro?

Onder de vraag “Waarom centrale banken digitaal geld willen uitbrengen” geeft DNB dit antwoord: “Het is de taak van de centrale bank om te zorgen voor financiële stabiliteit en een efficiënt, betrouwbaar en voor iedereen toegankelijk betalingsverkeer. (…) Vanuit dit publieke belang kan de digitale euro op termijn een belangrijke aanvulling zijn op alle manieren van betalen die we al hebben. Dus niet: in plaats van. Het moet vooral de kenmerken van contant geld hebben: altijd en overal in te wisselen, voor iedereen toegankelijk en makkelijk te gebruiken.” Over privacy zegt DNB: “De mogelijke invoering van de digitale euro is zeker niet bedoeld om controle op betalingen te krijgen. De centrale banken hebben hier geen belang bij. De anonimiteit van betalen met contant geld zou ook voor de digitale euro kunnen gelden. Tegelijkertijd moeten we voorkomen dat er nieuwe mogelijkheden ontstaan voor witwassen, of andere illegale transacties.” Inge van Dijk, divisiedirecteur betalingsverkeer & marktinfrastructuur bij DNB zegt: “Laat ik gelijk meegeven dat het niet zo is dat de overheid straks jouw betalingen met de digitale euro zou kunnen inzien. De verhalen die daarover de ronde doen zijn echt onzin. Ook bij de centrale bank, verantwoordelijk voor de uitgifte ervan, krijgen en willen we geen inzage in de gegevens van consumenten. Ieders privacy is een groot goed, en gelukkig sterk verankerd in onze wetgeving.”[5] Volgens de website rijksoverheid wordt de digitale euro geen programmeerbaar geld: “De digitale euro wordt niet programmeerbaar. Dat betekent dat de overheid of ECB niet kan bepalen (ook niet vastleggen in het ontwerp van de digitale euro) voor welke aankopen de digitale euro wel en niet mag worden gebruikt.”[6]

Wat zegt de ECB over de digitale euro?

De website van de ECB zegt dit over privacy: “Privacy is een van de belangrijkste ontwerpkenmerken van een digitale euro. Het Eurosysteem heeft geen belang bij persoonlijke betaalgegevens of informatie over de betaalgewoonten van mensen. Het zou voor het Eurosysteem niet mogelijk zijn om personen op basis van hun transacties te identificeren.” Verderop staat: “Een digitale euro zou geen programmeerbaar geld zijn, zoals ook is voorzien in het wetgevingsvoorstel van de Europese Commissie, maar kan wel automatische betalingen vergemakkelijken als daar behoefte aan is.”[7]

Tussentijdse conclusies op basis van publieksinformatie DNB en ECB en eigen inzichten

Op basis van de informatie van de websites van DNB en ECB is er voor burgers geen reden om bezorgd te zijn. Daartegenover staat dat ik op basis van deze websites niet overtuigd ben van de toegevoegde waarde van de CBDC voor burgers. Momenteel heb ik de keuze tussen elektronische pinbetalingen of contante betalingen met papier- en muntgeld. Wat is het voordeel van de CBDC dan? Die vraag wordt mijns inziens niet afdoende beantwoord door DNB en ECB. Het interessante is dat een topman van de DNB het voordeel voor de consument ook niet kon benoemen. Olaf Sleijpen, directeur monetaire zaken en financiële stabiliteit bij DNB, kreeg op 17 mei 2023 tijdens een DNB college de vraag wat de consument er nu aan heeft om met een digitale euro te betalen. Sleijpen antwoordde: “Het eerlijke antwoord is, dat ik die vraag heel goed kan voorstellen en misschien die vraag zelf ook wel heb.”[8]

Voor burgers is het belangrijk dat een monetair systeem robuust en betrouwbaar is. Om dit te bewerkstellingen zou het veel verstandiger zijn om aan de munteenheid weer een achterliggende goudstandaard te koppelen. Denk bij een dergelijk systeem aan een systeem waarbij je zoals nu via pintransacties kan betalen, maar daarnaast ook contant met gouden en zilveren munten. Als het financiële systeem dan in elkaar zou storten, blijft de intrinsieke waarde van goud en zilver bestaan. Oftewel: gouden en zilveren munten blijven altijd een bepaalde waarde houden op grond van het metaal waar ze van zijn gemaakt. Bij munten die van nikkel zijn gemaakt is de waarde die aan de munt wordt toegekend vaak hoger dan die van het materiaal zelf. Ons eurosysteem is gebaseerd op vertrouwen en heeft geen intrinsieke waarde. We zien de achterliggende tijd dat de euro flink is uitgehold, bijvoorbeeld met een inflatie van 10 procent in 2022.[9] Als ons huidige eurosysteem in elkaar zou storten, dan kan je wel een stapel bankbiljetten hebben, maar dan is dat niets waard.

Wordt D.V. vervolgd.

C.H. van den Hoven

[1] Ruben Eg, ‘ECB wil verder met digitale euro, onderzoekt techniek en gebruik’, NOS, 18 oktober 2023. https://nos.nl/artikel/2494537-ecb-wil-verder-met-digitale-euro-onderzoekt-techniek-en-gebruik, geraadpleegd op 15 maart 2024.
[2] ‘Digitale euro’, Europese Centrale Bank. www.ecb.europa.eu/paym/digital_euro/html/index.nl.html, geraadpleegd op 15 maart 2024.
[3] ‘Central Bank Digital Currency Tracker’, Atlantic Council. www.atlanticcouncil.org/cbdctracker, geraadpleegd op 15 maart 2024.
[4] ‘Waarom komt er misschien een digitale euro?’, De Nederlandsche Bank. www.dnb.nl/innovatie-in-betalen-en-bankieren/digitale-euro-wat-waarom-en-hoe, geraadpleegd op 15 maart 2024.
[5] Inge van Dijk, ‘Blog Inge van Dijk - Hoe we de euro in een digitaal jasje steken’, De Nederlandsche Bank, 23 november 2022. www.dnb.nl/algemeen-nieuws/blog-2022/blog-inge-van-dijk-hoe-we-de-euro-in-een-digitaal-jasje-steken, geraadpleegd op 15 maart 2024.
[6] ‘Europese Commissie presenteert voorstel digitale euro’, Rijksoverheid, 28 juni 2023. www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2023/06/28/europese-commissie-presenteert-voorstel-digitale-euro, geraadpleegd op 15 maart 2024.
[7] ‘Veelgestelde vragen over een digitale euro’, Europese Centrale Bank, bijgewerkt 14 februari 2024. www.ecb.europa.eu/paym/digital_euro/faqs/html/ecb.faq_digital_euro.nl.html, geraadpleegd op 15 maart 2024.
[8] ‘DNB college. De toekomst van betalen’ [Video], YouTube, 17 mei 2023. www.youtube.com/watch?v=mztYt9zoEAk, vanaf 54:20, geraadpleegd op 10 juli 2024.
[9] ‘Inflatie 10 procent in 2022’, Centraal Bureau voor de Statistiek, 10 januari 2023. w
ww.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2023/02/inflatie-10-procent-in-2022, geraadpleegd op 15 maart 2024.

Bron: Nieuwsbrief Gereformeerd Venster - Nr. 97 - Maandag 22 juli 2024