Oskar en Obadja: Niet zulke verborgen helden

Door: Sara Lamm 28 mei 2024

Aan het begin van de oorlog met Hamas zag ik een nieuwe trend op sociale media. Joodse beïnvloeders begonnen de zin #WouldYouHideMe te posten. "Would you hide me?" De versie van mij van voor 7 oktober zou gedacht hebben: "Voor wie moeten Joden zich verbergen?" Het zou niet voor de hand liggen in de 21e eeuw, in een moderne en "inclusieve" wereld. Maar natuurlijk weten we nu allemaal het antwoord op deze vraag. In een wereld waar antisemitisme toeneemt (dat is een understatement) en er in het algemeen een steeds onliberalere en gewelddadige onderstroom is in de wereldpolitiek - zelfs in Amerika - is het niet zo gek om je dat af te vragen.

Zou jij iemand anders verstoppen? Als je religieus, politiek of qua waarden van hen verschilt - zou je dan nog steeds de rug van anderen dekken?

In een ideale wereld lost de moderne staat Israël deze vraag op. Joden hadden Israël niet om zich te "verbergen" tijdens de Holocaust. Maar vandaag hebben ze dat zeker wel. De realiteit is echter dat niet elke Joodse persoon in Israël woont. Ook niet iedereen die Joden steunt of "geschrapt" wordt voor hun eigen pro-Israël, pro-Amerika sentiment kan zich hier komen verstoppen. Het is niet praktisch, tenminste tot de Messias komt.

Dus blijft er een nieuwe vraag over om te beantwoorden. Welk waardesysteem moet je hebben om metaforisch iemand anders te verbergen, om op te staan tegen het kwaad, om de mensen om je heen te beschermen, hoe verschillend ze ook van je zijn?

Wie doet dat?

Door de geschiedenis heen hebben opmerkelijke individuen alles geriskeerd om anderen te redden. Ik heb een aantal van hen uitgelicht in onze recente "helden" serie.

Hoewel ze duizenden jaren van elkaar gescheiden zijn, delen de verhalen van Oskar Schindler en de profeet Obadja een krachtige boodschap: het is van het grootste belang om op te staan tegen het kwaad en anderen te helpen, ongeacht wie ze zijn of waar ze vandaan komen.

In de Joodse geschiedenis is Obadja een opmerkelijk figuur. Hij werd geboren als Edomiet in de 8e eeuw voor Christus, omarmde het Jodendom en werd een rechtschapen bekeerling, die tot grote spirituele hoogten steeg. Hoewel beknopt (slechts 21 verzen lang), bevat zijn profetie een tijdloze boodschap. In het boek Obadja profeteert hij tegen Edom en voorspelt hij de ultieme gerechtigheid die deze nakomelingen van Esau zal treffen. Jullie keken met vreugde toe hoe het volk van Judea ongeluk werd aangedaan. Hij waarschuwt Edom: "Jullie hebben niets gedaan om de verschrikkingen te stoppen. Nu zal hetzelfde met jou gebeuren.

וְאַל-תֵּרֶא בְיוֹם-אָחִיךָ בְּיוֹם נָכְרוֹ וְאַל-תִּשְׂמַח לִבְנֵי-יְהוּדָה בְּיוֹם אָבְדָם וְאַל-תַּגְדֵּל פִּיךָ בְּיוֹם צָרָה׃
Hoe kon je die dag met vreugde naar je broer kijken, op zijn dag van rampspoed! Hoe kon je je verkneukelen over het volk van Jehoeda Op die dag van ondergang! Hoe kon je luid schimpen Op een dag van angst!
Obadja 1:12

Maar Obadja's ware heldenmoed komt het best naar voren tijdens het bewind van de goddeloze koning Achab en koningin Jezebel. Toen Jezebel meedogenloos probeerde om de profeten van het Joodse volk uit te roeien, gebruikte Obadja, de officier die de leiding had over de koninklijke huishouding, moedig zijn positie om honderd profeten in twee grotten te verbergen en te onderhouden. Hij zette alles op het spel om hen van voedsel en water te voorzien tijdens een ernstige hongersnood en natuurlijk om hen te beschermen tegen het kwaad van Jezebel. We leren dit uit Koningen 1.

וַיְהִי בְּהַכְרִית אִיזֶבֶל אֵת נְבִיאֵי יְהֹוָה וַיִּקַּח עֹבַדְיָהוּ מֵאָה נְבִאִים וַיַּחְבִּיאֵם חֲמִשִּׁים אִישׁ בַּמְּעָרָה וְכִלְכְּלָם לֶחֶם וָמָיִם׃
Toen Jezebel de Neviim van Hasjem aan het uitmoorden was, had Ovadya honderd Neviim meegenomen en hen verborgen, vijftig in een grot, en hen van eten en drinken voorzien).
Koningen 18:4

De Talmoed en andere wijzen bezingen Obadja's ongelooflijke daden. Zijn nalatenschap bestaat niet alleen uit profetie, maar ook uit diepgaande dapperheid en rechtschapenheid tegenover systemisch kwaad.

Spoel door naar de 20e eeuw en we bevinden ons midden in een van de donkerste hoofdstukken van de geschiedenis: de Holocaust. Hier ontmoeten we Oskar Schindler, een onwaarschijnlijke held wiens transformatie van bescheiden zakenman tot redder van de Joden niets minder dan buitengewoon is.

Schindler, een niet-joodse Duitser, die in 1939 aankwam in Krakau, Polen, greep een kans om een emaillefabriek over te nemen die in handen was van joden. Aanvankelijk nam hij Joden in dienst als goedkope arbeidskrachten, maar zijn perspectief veranderde toen hij getuige was van de gruwelijke wreedheden die hen werden aangedaan. De liquidatie van het getto van Krakau in 1942 tastte zijn geweten diep aan. Schindler's fabriek Emalia werd een toevluchtsoord voor Joodse arbeiders en beschermde hen tegen de altijd aanwezige dreiging van deportatie en de dood.

Door een combinatie van steekpenningen en sluwe onderhandelingen met nazi-functionarissen slaagde Schindler erin om zijn Joodse werknemers te beschermen. Hij veranderde zijn fabriek in een subkamp van Plaszow, waardoor zijn arbeiders een betere behandeling en een grotere kans om te overleven kregen. Schindler's inspanningen culmineerden in de creatie van de beroemde "Schindler's List", die ongeveer 1100 Joden redde door ze over te brengen naar een veiligere fabriek in Brünnlitz, Tsjecho-Slowakije.

Schindlers nalatenschap is voor altijd in de geschiedenis gegrift. Toen hij in 1974 overleed, werd hij geëerd met een speciale begrafenis in Jeruzalem, een bewijs van de eeuwige dankbaarheid van het Joodse volk. Spreuken geeft de daden van Schindler perfect weer:

הַצֵּל לְקֻחִים לַמָּוֶת וּמָטִים לַהֶרֶג אִם-תַּחְשׂוֹךְ׃
Als jullie je onthielden van het redden van ter dood veroordeelden, van ter slachting veroordeelden...
Spreuken 24:11

כִּי-תֹאמַר הֵן לֹא-יָדַעְנוּ זֶה הֲ‍לֹא-תֹכֵן לִבּוֹת הוּא-יָבִין וְנֹצֵר נַפְשְׁךָ הוּא יֵדָע וְהֵשִׁיב לְאָדָם כְּפָעֳלוֹ׃
Als jullie zeggen: "Wij wisten er niets van", dan zal Hij, die de harten doorgrondt, het onderscheiden, Hij, die over jullie leven waakt, zal het weten, en Hij zal een ieder vergelden wat hem toekomt.
Spreuken 24:12

De heldhaftige geest van Oskar Schindler leeft ook voort via een van zijn familieleden, dominee Rosemary Schindler Garlow, die zich inzet om ervoor te zorgen dat de boodschap van verzet tegen het kwaad nooit vergeten wordt. Door haar werk met Schindler's Ark International streeft ze ernaar begrip en steun te kweken tussen christenen en joden en tussen de VS en Israël. Rosemary zet zich in voor een wereld waarin antisemitisme en terreur in de annalen van de geschiedenis verdwijnen en nooit meer worden herhaald.

Deze verhalen benadrukken het belang van het helpen van anderen, ongeacht hun achtergrond. Neem een voorbeeld aan Obadiah en Schindler. Obadja, een bekeerling, werd een bekend figuur binnen de Joodse traditie, terwijl Schindler, een niet-jood, een bron van hoop werd voor ontelbare anderen. Hun levens zijn een voorbeeld van het Joodse principe van "pikuach nefesh", dat leert dat het redden van een leven voorrang heeft op bijna alle andere religieuze overwegingen.

Vandaag de dag vraagt de alarmerende toename van antisemitisme en anti-Israël sentimenten om onze dringende aandacht en actie. De verhalen van Obadiah en Oskar Schindler dienen als krachtige herinneringen dat we het ons niet kunnen veroorloven om ons voor de waarheid te verstoppen of passieve omstanders te blijven in het aangezicht van het kwaad. Net als deze helden moeten we de moed vinden om op te komen voor wat juist is, zelfs als dat moeilijk of impopulair is.

We moeten ons actief uitspreken tegen haatzaaiende taal, boycots en verkeerde informatie over Israël en het Joodse volk. We moeten anderen voorlichten over de realiteit van het Israëlisch-Palestijnse conflict en valse verhalen en propaganda tegengaan. We moeten bereid zijn om moeilijke gesprekken aan te gaan en vooroordelen frontaal uit te dagen, waarbij we erkennen dat de strijd tegen antisemitisme een morele verplichting is die ons allemaal aangaat.

Het is gemakkelijk om te zwijgen of met de massa mee te gaan, maar echte morele moed vereist dat we ons uitspreken en handelen, zelfs als dat ongemakkelijk of riskant is.

De voorbeelden van Obadiah, Schindler en Rosemary Schindler Garlow inspireren ons om verder te gaan dan woorden alleen en zinvolle actie te ondernemen om het Joodse volk en allen die met vervolging te maken hebben te steunen en te verdedigen. Laten we hun nalatenschap eren door samen één front te vormen en onze gezamenlijke stemmen en middelen te gebruiken om een krachtig verschil te maken in de wereld.

De tijd van zwijgen en niets doen is voorbij. We moeten allemaal de kracht in onszelf vinden om antisemitisme en alle vormen van onverdraagzaamheid en haat te bestrijden. Laten we ons ertoe verbinden helden te zijn in onze eigen tijd, ongeacht de kosten.

Bron: Oskar and Obadiah: Not Such Hidden Heroes – The Israel Bible