Israël lijdt niet aan een constitutionele crisis, maar aan een identiteitscrisis - opinie

In 2023 is er nog steeds geen duidelijke, verenigde visie voor de Joodse inwoners van Israël. In plaats daarvan heeft de huidige regering aanleiding gegeven tot twee sterk contrasterende visies

Door Gadi hitman Gepubliceerd: 9 augustus 2023

We zijn vandaag getuige van een escalerende identiteitscrisis in Israël, een die dreigt uit te monden in een volwaardig constitutioneel dilemma. Deze crisis overstijgt het domein van louter politieke turbulentie of potentiële justitiële transformaties. Ze duikt diep in het ideologische hart van de natie en weerspiegelt een kloof tussen twee aanzienlijke Joodse facties met uiteenlopende visies op wat Israël zou moeten zijn.

Aan de ene kant van deze ideologische scheidslijn vinden we het staatskamp, bestaande uit degenen die de oprichting van Israël interpreteren als de culminatie van de zionistische droom. Zij geloven in een democratische, joods-liberale staat die de verwezenlijking van deze droom symboliseert.

In scherp contrast hiermee staat het andere kamp, dat bestaat uit religieuze traditionalisten die het primaat van de Torah-wet boven de burgerlijke wet stellen. Deze factie streeft naar een conservatieve Israëlische samenleving die meer doordrenkt is van religieuze waarden. Deze ideologische divergentie is niet nieuw. Het heeft zijn wortels in de oprichting van Israël in 1948, maar het is meer uitgesproken geworden in de afgelopen tien jaar als gevolg van demografische verschuivingen en de ontwikkeling van verschillende politieke blokken.

Een steeds onoverbrugbaarder kloof in de Israëlische politiek

Tussen deze twee kampen, het liberale en het conservatieve Israël, gaapt een steeds breder wordende kloof die steeds meer onoverbrugbaar lijkt. Deze kloof wordt nog versterkt door een discours vol verkeerde informatie, beledigende opmerkingen en het terloopse, vaak destructieve gebruik van retoriek. Zo'n dialoog vormt niet alleen een risico voor de internationale reputatie van Israël en kan haar relatie met machtige bondgenoten zoals de VS aantasten, maar wakkert ook een potentieel onoverkomelijke interne kloof aan binnen de Joodse bevolking zelf.

Denk eens terug aan 1948, toen de droom van een onafhankelijke Joodse staat tot leven werd gewekt. Het gebeurde toen verschillende Joodse ideologieën zich verenigden rond het gedeelde doel van nationale zelfbeschikking. David Ben-Gurion, een vooraanstaand voorvechter van deze zaak, slaagde erin om deze verschillende stromingen te verenigen, al was het maar tijdelijk, en een pad te smeden naar de verwezenlijking van de visie. Deze vereniging slaagde er echter niet in om diepgewortelde meningsverschillen over de structuur en de identiteit van de Joodse samenleving uit de weg te ruimen.

NU, in 2023, is er nog steeds geen duidelijke, verenigde visie voor de Joodse inwoners van Israël. In plaats daarvan heeft de huidige regering aanleiding gegeven tot twee sterk contrasterende visies. Deze tweedeling heeft een ideologische burgeroorlog ontketend, waarin religie tegenover democratie staat.

Aan de ene kant zien we een conservatieve interpretatie van het Jodendom, die soms grenst aan het messianisme. Aan de andere kant een democratische, seculiere staat - een concept dat zowel door Ben-Gurion als Ze'ev Jabotinsky werd verdedigd, die opriepen tot een duidelijk onderscheid tussen religie en staat.

Vertegenwoordigers van het religieuze zionisme binnen de huidige regering zijn verre van tevreden met de bestaande regeling en willen een diepgaandere transformatie. Zij zien een staat voor zich die geregeerd wordt door religieuze Joodse principes. De ijver van dit streven wordt weerspiegeld in hun recente wetsvoorstellen.

Zelfs als deze voorstellen het niet redden in het wetgevende proces, verwoorden ze duidelijk een gedurfde nieuwe visie voor een religieus-Joodse staat. Deze vurigheid heeft er zelfs toe geleid dat sommigen degenen die zij onvoldoende vroom achten, als "niet-joods" bestempelen, zelfs als deze personen volgens de religieuze wet een matrilineaire Joodse erfenis hebben.

Tegenover deze visie staat het kamp van de staat. Deze groep bestaat uit liberalen, conservatieven, religieuze en seculiere individuen. Hun gedeelde visie draait om een verlangen naar een duidelijke scheiding der machten, de juiste checks and balances tussen de autoriteiten en een verzet tegen wetgeving die de tirannie van een parlementaire meerderheid zou verankeren.

Ze streven naar een liberale, democratische Joodse staat in de geest van de Onafhankelijkheidsverklaring, die de idealen van Ben-Gurion en Jabotinsky belichaamt. Hun visie staat in schril contrast met die van hun tegenhangers.

Het ontstaan van deze ideologische kloof kan worden toegeschreven aan drie onderling samenhangende factoren. Ten eerste hebben demografische en sociologische veranderingen de meerderheid van de Israëli's doen neigen naar meer religieuze en rechtse partijen. Ten tweede zijn een aantal gekozen functionarissen, die een aanhoudend rechts politiek landschap in toekomstige verkiezingen verwachten, geïnspireerd om wetgeving te initiëren. Ten slotte heeft het ontbreken van onmiddellijke existentiële bedreigingen van de veiligheid een kans gecreëerd voor binnenlandse hervormingen.

Ongeacht het lot van de voorgestelde wetgeving, de identiteitskloof is onmiskenbaar en de effecten ervan worden steeds sterker. Geen enkele bestaande leider lijkt in staat - of misschien geïnteresseerd - om deze verschillende groepen met elkaar te verzoenen: Orthodoxen, harde/zachte religieuze sekten, traditionalisten en secularisten.

Bovendien gaat deze interne strijd vaak voorbij aan het perspectief van de niet-joodse minderheid, die ongeveer 20% van de bevolking uitmaakt, in het bredere identiteitsverhaal. In deze context komt praten over eenheid over als lippendienst, een geruststellende retoriek om de publieke ontgoocheling af te wenden.

Voor degenen die bereid zijn om de situatie realistisch onder ogen te zien, is het plaatje overduidelijk. De twee kampen zijn duidelijk van elkaar gescheiden en stevig verankerd. Het lijkt erop dat een ideologische scheiding aanstaande is. Het zou echter in het belang van alle partijen zijn als dit in der minne en zonder geweld zou worden geregeld.

De schrijver is voorzitter van de afdeling Midden-Oosten en Politieke Wetenschappen aan de Ariel Universiteit.

Bron: Israel isn't suffering a constitutional crisis, but an identity crisis - The Jerusalem Post