Een "verzets"-coup heeft zojuist de Israëlische democratie verslagen

Jonathan S. Tobin - 27 maart 2023

Een vals verhaal over Netanyahu's "gerechtelijke staatsgreep" kan zijn doel bereiken om hem ten val te brengen. Maar meer dan dat zijn de gevolgen voor toekomstige regeringen en de betrekkingen tussen de VS en Israël onheilspellend.

Na maanden van steeds fellere massaprotesten tegen de plannen van zijn regering om Israëls uit de hand gelopen en zeer partijdige rechtssysteem te hervormen, lijkt premier Benjamin Netanyahu te hebben toegegeven aan de druk. Hij zei dat hij "de justitiële hervorming zou uitstellen om een echte dialoog een kans te geven". Maar het is hoogst twijfelachtig of dit slechts een time-out zal zijn die zijn aanhangers zal helpen om te hergroeperen en de tegenstanders in staat zal stellen te kalmeren en een compromis over de kwestie te aanvaarden.

Integendeel, Netanyahu zwaait de witte vlag over de justitiële hervorming - en iedereen weet dat. En aangezien het uiteindelijke doel van de protesten niet alleen was te voorkomen dat wetgeving werd aangenomen, maar ook de regering omver te werpen, is het verre van duidelijk of de premier na deze vernedering nog lang aan de macht kan blijven, aangezien zijn bondgenoten geschokt zijn en zijn tegenstanders niet tevreden zullen zijn totdat hij uit zijn ambt wordt gezet.

Of dat zal gebeuren, valt nog te bezien. Maar één ding is duidelijk: de gevolgen van de gebeurtenissen van de afgelopen maanden gaan veel verder dan de toekomst van het Israëlische rechtssysteem.

De aankondiging van Netanyahu leidt tot feestvreugde bij Israëlisch links en bij hun buitenlandse aanhangers, met name in de regering-Biden en bij liberale Joodse groepen. En ze hebben goede reden om te vieren. Het anti-Bibi-verzet was in staat de wereld een vals verhaal te verkopen over het feit dat hun inspanningen niets meer waren dan een succesvolle poging om de democratie te verdedigen tegen de inspanningen van would-be autoritairen die een fascistische theocratische staat wilden creëren.

Maar het idee dat een opstand van het "volk" een "coup" door Netanyahu en zijn bondgenoten heeft gestopt, is pure projectie. Wat de wereld zojuist heeft gezien was zelf een zachte staatsgreep. Aangewakkerd door minachting voor de nationalistische en religieuze kiezers wier stemmen Netanyahu's coalitie in november een duidelijke Knessetmeerderheid opleverden, en door hen hun eigen verlangen om politieke tegenstanders te verpletteren toe te schrijven, heeft cultureel links laten zien dat het een effectief veto heeft over de resultaten van een democratische verkiezing.

Door dat veto uit te oefenen, hebben ze de vijanden van Israël, die er niet om geven hoeveel macht de rechtbanken hebben of wie de premier van de Joodse staat is, munitie gegeven die hun internationale campagne om hun land te isoleren effectiever zal maken.

Nog belangrijker is dat ze regels hebben gebroken en precedenten hebben geschapen die gevolgen zullen hebben voor toekomstige Israëlische regeringen, ongeacht wie ze leidt. Ze hebben laten zien dat zelfs een verkiezing de wurggreep van links op de effectieve macht niet kan doorbreken via een systeem van rechtbanken en juridische adviseurs dat van Israël in feite een juristocratie heeft gemaakt in plaats van een land dat wordt geregeerd door de vertegenwoordigers van het volk. Dat is een gevaarlijke boodschap voor de mensen wier stemmen de uitslag van de verkiezingen bepaalden - dat hun mening er niet toe doet en dat zij het vertrouwen moeten verliezen in het vermogen van politieke actie om de samenleving te beïnvloeden.

De oppositie heeft zich niet aan de regels gehouden

Netanyahu en zijn coalitiegenoten hebben de afgelopen maanden veel fouten gemaakt. De premier werd geremd door een schandalige uitspraak van de procureur-generaal die hem in feite het zwijgen oplegde over de belangrijkste kwestie waarmee zijn land wordt geconfronteerd. Door zich vooral te concentreren op pogingen om onwillige westerse landen ertoe te bewegen de dreiging van Iran onder ogen te zien, werd hij afgeleid van wat er thuis gebeurde.

Hij werd bekritiseerd omdat hij probeerde fundamentele veranderingen in het rechtssysteem af te dwingen via een relatief smalle partijdige meerderheid zonder nationale consensus. Maar degenen die dit zeggen zijn hypocriet. Een linkse Israëlische regering dwong de rampzalige Oslo-akkoorden af met een nog kleinere meerderheid. Democraten als president Joe Biden, die hetzelfde beweren, lijken ook te vergeten dat de regering-Obama die hij diende hetzelfde deed met de gezondheidszorg, ondanks het ontbreken van een consensus of zelfs minimale gebaren naar een compromis.

Gezien de manier waarop zijn tegenstanders tot alles bereid zijn geweest om hem te belasteren of te delegitimeren en hem zelfs voor het gerecht te slepen op grond van valse beschuldigingen van corruptie, is het moeilijk te begrijpen dat Netanyahu zijn tegenstanders onderschat. Nadat hij een drie jaar durende politieke impasse had doorbroken door 64 zetels in de Knesset te behalen en zo de eerste duidelijke meerderheid te vormen sinds hij in 2015 won, dacht de premier op de een of andere manier dat zijn vijanden zich aan de regels zouden houden en hem zouden laten regeren.

Hij begreep niet dat - net als de bereidheid van het Amerikaanse politieke links om alles te doen om voormalig president Donald Trump te verslaan, zelfs als dat betekende dat het land drie jaar lang werd gedomineerd door het Rusland-bedrog - zijn tegenstanders bereid waren om het land in brand te steken, zijn economie te destabiliseren en zelfs zijn nationale defensie te verzwakken om hem eruit te gooien. Het idee dat het beperken van de macht van het hof - iets waar oppositieleider Yair Lapid altijd voorstander van was, voordat hij besefte dat aanhaken bij het verzet hem een kans zou geven om zijn nederlaag van vorig jaar uit te wissen - de inzet van de protesten was altijd al onjuist. Hetzelfde kan gezegd worden van de bewering dat het verhinderen dat de rechtbanken selectief en zonder enige rechtsgrond onberekenbare macht uitoefenen, het einde van de democratie was of de eerste stap naar de oprichting van een theocratische staat.

Door de chaos in de straten - waarbij de financiële, juridische, culturele, media- en academische instellingen zich aansloten bij de linkse oppositie - stond de premier al met zijn rug tegen de muur. Maar de wijdverspreide weigering van veel reservisten, vooral onder degenen met bekwame functies zoals piloten, om zich te melden voor de reservistendienst bedreigde de nationale veiligheid van het land. Samen met algemene stakingen die de sluiting van luchthavens en de sluiting van medische diensten afdwongen, bleek dit de druppel te zijn die de reeds wankele leden van de coalitie de moed deed verliezen.

De coalitie was traag om haar eigen kiezers te mobiliseren, die bij de recente verkiezingen immers groter waren dan de oppositie. De aanhangers van de regering moesten machteloos toezien hoe hun leiders wankelden, onderling ruzie maakten en niet doortastend optraden in de strijd om de publieke opinie.

Voortgaan tegenover een verzet dat bereid was om zelfs de heiligste Israëlische burgertraditie van nationale defensie te verkwanselen om een politieke overwinning te behalen, werd onmogelijk. En omdat zijn eigen partij haar discipline verloor en de Amerikaanse regering en vele vooraanstaande instellingen van het Amerikaanse joodse leven de oppositie eveneens steunden, had Netanyahu geen andere keuze dan te proberen verdere schade te voorkomen.

Netanyahu heeft carrière gemaakt door herhaaldelijk het ongelijk te bewijzen van degenen die zijn politieke doodsbrief hebben geschreven. Toch, als de protesten doorgaan - en er is geen reden om aan te nemen dat ze volledig zullen stoppen tot er een nieuwe verkiezingsdatum is vastgesteld - kan de regering proberen het debat te herleiden tot een debat over de machtshonger van links en niet over hun vermeende toewijding aan de democratie.

Of zij daarin slagen is niet zo belangrijk als de implicaties van een politieke strijd waarin grote aantallen mensen bereid waren het land te saboteren om de macht van het establishment te behouden om het beleid te bepalen, ongeacht wie de verkiezingen wint.

Implicaties voor de toekomst

Zal dat voortaan elke keer gebeuren als rechts een verkiezing wint? Waarschijnlijk wel. Dat betekent niet alleen dat de juristocratie haar macht zal verdedigen, maar ook dat haar aanhangers zich permanent inzetten om de wil te dwarsbomen van kiezers die hen in de toekomst wellicht in aantal zullen overtreffen.

En hoe zal een theoretische regering van links - ervan uitgaande, zoals velen nu doen, dat Lapid en zijn bondgenoten de volgende verkiezingen kunnen winnen - reageren als grote aantallen rechtse tegenstanders hetzelfde spel proberen te spelen? Als het debat over de rampzalige Oslo-akkoorden en de terugtrekking uit Gaza in 2005 een graadmeter is voor hun gedrag, zullen zij hun tegenstanders hard aanpakken op een manier die Netanyahu dit jaar aarzelde met het op grote schaal opsluiten van dissidenten. Ontslagen uit het leger van degenen die orders weigeren, in plaats van de milde preken die de anti-Bibi-weigeraars kregen, is ook waarschijnlijk.

Terwijl links dreigde met geweld tegen zijn tegenstanders en zelfs met een burgeroorlog als het zijn zin niet kreeg met de hervorming van het gerechtelijk apparaat, wie gelooft nu echt dat zij zullen aarzelen om een hervorming in gang te zetten als zij aan de macht zijn en rechts in opstand komt zoals we net hebben gezien?

Ook de gevolgen voor Israëls buitenlandse betrekkingen zijn onheilspellend. De oppositie heeft in wezen de Amerikaanse inmenging in de binnenlandse politiek van Israël gelegitimeerd, zelfs in een kwestie die niets te maken heeft met de vraagstukken van grondgebied en vrede. Dat verzwakt de onafhankelijkheid van het land in een gevaarlijke tijd waarin, zoals Netanyahu heeft proberen aan te geven, de dreiging van Iran toeneemt.

Bovendien hebben Netanyahu's tegenstanders (of ze het beseffen of niet) ook argumenten gelegitimeerd die erop gericht zijn te ontkennen dat Israël een democratie is. Terwijl zijn tegenstanders denken dat dit alleen geldt in tijden dat rechts de verkiezingen wint, zullen zij zich wellicht realiseren dat dit voor de antisemieten die de Joodse staat aanvallen in internationale fora en in de Amerikaanse politiek, waar intersectioneel links steeds meer invloed krijgt, ook geldt voor regeringen geleid door partijen die geen Likud heten.

Uiteindelijk zullen de burgers van Israël - door democratische verkiezingen of door acties van de menigte die regeringen en Knesset-meerderheden breken - hun eigen lot bepalen. En degenen die vanuit het buitenland toekijken, moeten de uitkomst van deze strijd accepteren en de Joodse staat blijven steunen tegen zijn vijanden.

Maar in plaats van Israël te verdedigen tegen autoritaire krachten, hebben de demonstranten een precedent geschapen dat toekomstige regeringen van allerlei slag zal achtervolgen en het fundament van zijn democratie zal doen wankelen. Of die schade ongedaan kan worden gemaakt blijft een open vraag.

Jonathan S. Tobin is hoofdredacteur van JNS (Jewish News Syndicate). Volg hem op Twitter op: Jonathans_tobin.

Bron: A ‘resistance’ coup just defeated Israeli democracy - JNS.org