Esther Hayut's oorlog tegen de democratie

De president van het Hooggerechtshof heeft het hof omgevormd tot een superwetgever die wetten dicteert op basis van de waarden van de rechters.

Caroline Glick - 22 januari 2023

Vrijdagochtend bracht het eerste goede nieuws van Israëls Hooggerechtshof in jaren. De kopstukken van Yediot Ahronot verklaarden dat de president van het Hooggerechtshof, Esther Hayut, van plan is af te treden als de Knesset het hervormingspakket van minister van Justitie Yariv Levin goedkeurt.

De wijze waarop Hayut het hof de afgelopen zes jaar heeft geleid, was schandelijk en destructief voor zowel het hof als de staat Israël. Het hof Hayut heeft zelfs de schijn van rechtschapenheid laten varen. Hayut stuurde het hof op een ideologische radicalisering en politisering die nergens ter wereld zijn gelijke kent.

Hayuts radicalisme was bekend in de juridische wereld. Ze was niet de eerste keuze van toenmalig minister van Justitie Ayelet Shaked voor de top van het hof. Maar Shaked had er niets over te zeggen. Het huidige gerechtelijke selectieproces in Israël beschermt de rechters tegen verantwoording aan het publiek en haar verkozen vertegenwoordigers. De rechters van het Hooggerechtshof hebben een veto over voordrachten voor het hof, dus iedereen die door de gerechtelijke selectiecommissie wordt voorgedragen, met inbegrip van schijnbaar conservatieve juristen, moet de organisatiecultuur en de waarden van de zittende rechters omarmen.

De rechters bepalen ook wie de president wordt. In het huidige selectiesysteem is de president de oudste rechter wanneer de zittende president de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Door te bepalen wie en wanneer wordt benoemd, kunnen de rechters vooraf de identiteit van de president bepalen. In 2017 probeerde Shaked het, maar slaagde er niet in om het senioriteitsselectieproces op te heffen, en werd Hayut gepromoveerd.

Externe waarnemers werden direct voor haar aantreden blootgesteld aan het radicalisme van Hayut. Ze zette het uiteen in een toespraak voor de Orde van Advocaten in september 2017. Niet iemand voor understatement... Hayut vergeleek zichzelf en haar collega's met God.

Zoals zij het uitdrukte: "Er is een nadeel dat wij rechters van vlees en bloed hebben in vergelijking met de Schepper van het Universum. Zelfs in de situaties waarin wij vrij snel het dilemma begrijpen dat verzoekers voor ons hebben gebracht, komt het vaak voor dat de oplossing die wij als rechtvaardig en juist beschouwen niet mogelijk is volgens de praktijk en de eisen van de wet. Deze situaties behoren naar mijn mening tot de moeilijkste en meest complexe waarmee wij als rechters te maken krijgen."

Ze vervolgt: "Hoe overbruggen we de kloof tussen de wet en wat juist is? Het vinden van een antwoord op deze vraag, het ontdekken van de geheime ... 'kruiding' is misschien wel een van de grootste taken die voor ons als rechters ligt."

In de tijd dat Hayut haar toespraak hield, was de voorliefde van het hof voor politieke uitspraken goed gedocumenteerd, en in de context van die uitspraken waren haar bedoelingen vanzelfsprekend. Aan de vooravond van haar inauguratie als president verklaarde Hayut dat het hof de wet zou negeren wanneer die in strijd was met de waarden van de rechters. En gezien de ideologische conformiteit van het hof, zouden die waarden zonder twijfel aansluiten bij het linkse deel van de Israëlische samenleving, een deel dat nooit en te nimmer een verkiezing zou winnen.

De afgelopen jaren heeft de rechtbank Hayut haar niet-juridische rechtsfilosofie tot op de letter gevolgd. Een onderzoek van een selectie van haar uitspraken volstaat om aan te tonen hoe het heeft gewerkt.

-In maart 2020, zonder een greintje wettelijke autoriteit en duidelijk in strijd met de basiswet: De Knesset, bevolen Hayut en haar medewerkers de toenmalige Knessetvoorzitter Yuli Edelstein om de plenaire vergadering van de Knesset bijeen te roepen om over zijn vervanging te stemmen.

Na de derde van vier Knessetverkiezingen die plaatsvonden tussen april 2019 en maart 2022, nadat Benjamin Netanyahu er niet in was geslaagd een coalitie met 61 zetels te vormen, werd het mandaat om een regering te vormen overgedragen aan de leider van de Blauw-Witte Partij, Benny Gantz. Toen duidelijk werd dat Gantz er ook niet in zou slagen een Knesset te vormen, besloot Gantz' partij dynamiet toe te voegen aan Israëls politieke maalstroom.

Onder de Israëlische Basiswet: De Knesset, blijft de voorzitter van de Knesset tijdens de duur van een demissionaire regering de voorzitter die werd verkozen tijdens de vorige Knesset. Dat wil zeggen, vanaf het moment dat een regering een vertrouwensstemming in de Knesset verliest en nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, totdat een nieuwe regering wordt beëdigd, blijft de zittende Knesset-voorzitter in functie.

Vanwege de politieke impasse waardoor zowel Netanyahu als Gantz geen regering konden vormen, hebben Gantz en zijn toenmalige partner Yair Lapid een verzoekschrift ingediend bij het Hooggerechtshof om Edelstein te dwingen de Knesset bijeen te roepen om een nieuwe voorzitter te kiezen. Het idee was dat Blauw-Wit vanuit de Knesset zou regeren, terwijl Netanyahu als demissionair premier volledig verlamd zou zijn.

Het Hooggerechtshof had geen wettelijke bevoegdheid om in te grijpen. Basiswet: De Knesset bepaalt expliciet dat de Knesset "zijn procedures bepaalt." En zoals professor Talia Einhorn destijds uitlegde, is de voorzitter van de Knesset als enige verantwoordelijk voor de uitvoering van de procedures van de Knesset.

Ondanks het totale gebrek aan wettelijke bevoegdheid aanvaardde het Hooggerechtshof het verzoekschrift van Blauw-Wit, en beval Edelstein in recordtijd de plenaire vergadering onmiddellijk bijeen te roepen om zijn opvolger te kiezen. Edelstein wilde het Hof niet openlijk tarten door te weigeren zijn onwettige uitspraak uit te voeren en nam ontslag.

-Nadat de rechtbank van haar voorgangster Miriam Naor drie wetten had vernietigd die illegalen op verschillende manieren wilden dwingen het land te verlaten, vernietigden Hayut en haar medewerkers in maart 2020 de enige overgebleven wet van de Knesset om illegalen te stimuleren het land te verlaten. De wet in kwestie, de zogenoemde depositowet, verplichtte arbeidsmigranten om een vijfde van hun inkomsten in een fonds te storten en hun werkgevers om 16 procent van hun nationale verzekeringspremies in hetzelfde fonds te storten. Het geld zou met rente aan de migrant worden uitbetaald bij zijn vertrek uit Israël.

De rechtbank oordeelde dat dit oneerlijk was omdat migranten zo weinig verdienen. Het feit dat de wet volledig legaal was, maakte voor de rechters geen verschil. De wet zat hen dwars, dus werd Israëls laatste wetgevende middel om illegale vreemdelingen aan te sporen te vertrekken, geschrapt.

-In zijn gerechtelijke revolutie van de jaren negentig gaf Aharon Barak, de vader van Israëls gerechtelijke aristocratie, het hof de macht om naar behoren afgekondigde wetten van de Knesset in te trekken, zonder wettelijke bevoegdheid. Vorige maand grepen Hayut en haar collega's de macht van de Knesset om wetten te schrijven.

In een verbluffende uitspraak over de Israëlische burgerschapswet droeg de rechtbank de Knesset op de wet uit te breiden met vier categorieën personen die in aanmerking komen voor het staatsburgerschap, die de Knesset niet had opgenomen. De uitspraak vormde een schending van alle grenzen tussen het werk van de rechtbank en de wetgever. Het veranderde de rechtbank in een superwetgever, bevoegd om de gekozen volksvertegenwoordigers de voorwaarden van wetten voor te schrijven, gebaseerd op de waarden van de rechters.

-Afgelopen mei gaf het hof met betrekking tot de regering van Oekraïne het recht om de bevoegdheid van de minister van Binnenlandse Zaken om de toegang van Oekraïense burgers tot Israël te regelen, in te trekken. Na de inval van Rusland in Oekraïne zochten miljoenen Oekraïners hun toevlucht in het buitenland. Om te voorkomen dat Israël zou worden overspoeld met tienduizenden Oekraïense vluchtelingen, stelde toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Ayelet Shaked een quotum vast van vijfduizend Oekraïners die Israël zouden mogen binnenkomen. Afgelopen juli koos het Hooggerechtshof de kant van Oekraïne tegenover de regering en beval Shaked het quotum op te geven en de poorten van Israël te openen voor Oekraïners, alsof er geen oorlog en geen vluchtelingencrisis was.

-Het toppunt van Hayuts greep naar de bevoegdheden van de Knesset en de regering kwam vorige week, toen zij en haar collega's zich meester maakten van de exclusieve bevoegdheid van de Knesset om naar behoren samengestelde regeringen goed te keuren, en van de exclusieve bevoegdheid van de premier om zijn ministers te benoemen. Zonder wettelijke basis oordeelden Hayut en haar medestanders dat minister van Volksgezondheid en Binnenlandse Zaken Aryeh Deri, de leider van de Shas-partij, geen minister in de regering mag zijn.

Hayut en zes van haar medewerkers negeerden het feit dat er geen rechtsgrondslag is voor de uitspraak, en besloten eenvoudigweg dat het "uiterst onredelijk" is dat Deri als minister kan dienen omdat hij een verleden van strafrechtelijke veroordelingen heeft. Zes rechters oordeelden ook dat Deri niet zou mogen dienen als minister omdat Deri er in een pleidooi vorig jaar mee instemde ontslag te nemen uit de Knesset.

Volgens het toenmalige openbaar ministerie had zijn ontslag uit de Knesset alleen betrekking op de 24e Knesset, niet op toekomstige Knessets. Desondanks beweerden zes rechters dat Deri, door als minister te dienen, de voorwaarden van zijn pleidooi schond (wat op zich niets te maken heeft met de wettigheid van zijn dienst als regeringsminister).

Beide gronden voor Deri's ontslag waren gebaseerd op Hayuts opvatting dat de rechters van het Hooggerechtshof speciale bevoegdheden hebben om goed van kwaad te onderscheiden die gewone stervelingen niet hebben. Het Deri-besluit vernietigde in feite het oordeel van vierhonderdduizend Shas-stemmers. Inderdaad, het vernietigde de stembiljetten van 2,3 miljoen Israëli's die stemden voor Likud, de Nationale Religieuze Partij, Shas en Verenigd Torah Judaïsme, met als doel de huidige regering Netanyahu te vormen, waarin, naar alle betrokkenen aannamen, Deri als minister zou dienen. Het juridisch onaangepaste besluit van de rechtbank maakte ook een einde aan de exclusieve bevoegdheid van de Knesset om regeringen goed te keuren, en aan de bevoegdheid van de premier om zijn ministers te benoemen in overeenstemming met de wet.

De minachting van het Hayut-hof voor het publiek en zijn gekozen vertegenwoordigers is geworteld in Hayuts pseudo-historische opvatting van het nazisme. Zij zette haar standpunten uiteen in een toespraak voor de Israëlisch-Duitse Vereniging van Juristen in mei 2019 in Neurenberg. Na een opsomming van de manier waarop de Duitse rechtbanken begin jaren dertig door de nazi's werden overgenomen, maakte Hayut de absurde bewering dat als de Duitse rechtbanken sterker waren geweest, zij de overname van Duitsland door de nazi's en de Holocaust hadden kunnen voorkomen.

Hayuts revisionistische geschiedenis was duidelijk uit eigenbelang, en zeer vijandig tegenover zowel de geschiedenis van het nazisme in Duitsland als tegenover haar eigen volk. Haar impliciete stelling was dat iedereen een nazi in zich heeft. Ongecontroleerd kan democratie, waar dan ook toegepast, nazi's aan de macht brengen. Politiek, cultuur en geschiedenis hebben geen invloed op het karakter van een natie. De enige manier om de nazi's in de fles te houden, zowel in Duitsland als in Israël, is dat de rechtbanken machtiger zijn dan het publiek en hun vertegenwoordigers.

Hayut legde vervolgens uit hoe Israëls gerechtelijke aristocratie haar functie vervult om het volk te beschermen tegen hun interne nazi's. Duitse Joden in de jaren 1930, zo betoogde zij, waren niet al te bezorgd toen Hitler aan de macht kwam, omdat de grondwet van de Weimar Republiek hun burgerrechten garandeerde. Ze vertrouwden erop dat de nazi's de grondwet en de geldende wetten zouden respecteren. In 1995 gebruikte het Israëlische Hooggerechtshof de basiswet: Human Dignity and Liberty en een middel om zichzelf te transformeren in de beschermer van de liberale orde tegen de politici wier interne nazi's altijd onder de oppervlakte loeren.

Zoals zij het uitdrukte: "Een van de universele lessen die we moeten trekken uit de historische gebeurtenissen die ik hier heb besproken, is dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de afwezigheid van rechterlijke verantwoordelijkheid op institutioneel en persoonlijk niveau, een van de belangrijke waarborgen is dat het individu een plaats heeft waar hij terecht kan om zijn rechten te beschermen."

In het licht van Hayuts transformatie van het Hooggerechtshof van een gerechtshof dat enige omgang had met wetten naar een gerechtshof waar rechters vrij zijn om hun passies te volgen door zich de bevoegdheden van de Knesset en de regering en het volk toe te eigenen, is het duidelijk dat de meest dringende opdracht voor de Knesset en de regering is om de gerechtelijke verantwoordingsplicht te herstellen.

Caroline Glick is een bekroond columniste en auteur van The Israeli Solution: A One-State Plan for Peace in the Middle East.

Bron: Esther Hayut’s war against democracy - JNS.org