De macht van het Hooggerechtshof neemt toe terwijl de justitiële hervorming hapert

David Isaac - 27 September 2023

“

De marathon, 13,5 uur durende hoorzitting van het Israëlische Hooggerechtshof over justitiële hervorming twee weken geleden onderstreepte dat het hof zijn zinnen heeft gezet op de Israëlische Basiswetten, tot nu toe behandeld als onschendbaar door het hof zelf, vertelden waarnemers aan JNS.

Israëls basiswetten hebben een quasi-grondwettelijke status en dienen als de bron van het vermogen van het Hooggerechtshof om wetgeving te verwerpen. De Israëlische regering, die er op gebrand is om de zeilen van het hof te strijken, aanvaardt deze positie.

Het hof is het hier echter niet langer mee eens. President Esther Hayut van het Hooggerechtshof gaf tijdens de hoorzitting aan dat het niet de vraag is of, maar wanneer het hof basiswetten kan schrappen.

"We kunnen niet om de andere dag basiswetten nietig verklaren," zei ze. Om een dergelijke stap te rechtvaardigen "moet er een dodelijke klap zijn voor de basisprincipes van de staat als een democratische staat," vervolgde ze.

Volgens Avi Bell, een professor in de rechten aan de Universiteit van San Diego en de Bar-Ilan Universiteit, betekent het feit alleen al dat de hoorzitting heeft plaatsgevonden dat het hof macht heeft gekregen.

"Het is vrij duidelijk dat het hof op dit moment sterker is," zei Bell. "Simpelweg door de hoorzitting te houden heeft het hof de deur geopend om amendementen op basiswetten ongedaan te maken," vervolgde hij.

Hoewel de rechtbank in het verleden hoorzittingen heeft gehouden over basiswetten, was de hoorzitting van 12 september de eerste keer dat de rechtbank serieus leek te zijn over het terugdraaien van een basiswet.

"Of het nu de uiteindelijke stap neemt om de wet te vernietigen of niet, het hof is al in het spel gesprongen," zei hij. "Zonder de waanzin van de anti-hervormingsbeweging had het hof dit niet gedurfd."

Gerechtelijke hervorming, zei hij, "is niet het probleem, het is een mogelijke oplossing. En in de mate dat de oplossing faalt, hebben we een enorme uitdaging om om te gaan met juridische instellingen die boven de wet staan en almachtig zijn."

Ran Baratz, voormalig hoofd publieke diplomatie in het kabinet van de premier en oprichter van MIDA, een conservatief online magazine, is het ermee eens dat het hof de huidige ronde aan het winnen was.

In een artikel in het Hebreeuwse weekblad Makor Rishon van 12 september zei hij: "de rechtbank gaat in de komende maand elke beperking die er nog op staat, al is het maar in schijn, wegnemen - op een volledig illegale manier. De volgende burgerschapstekst die het Ministerie van Onderwijs goedkeurt zou als titel moeten hebben: 'Van Burgers naar Onderdanen'."

Hij vertelde JNS: "Elke politieke nominatie, elke politieke actie, elke overheidsactie, alles is onderworpen aan rechterlijke toetsing. Het is belachelijk omdat ze de parlementaire bevoegdheden van de regering inhalen. Er zijn niet langer drie machten. Er is nog maar één rechterlijke macht."

Volgens Baratz geloofde de regering, door het initiatief voor de hervorming van de rechterlijke macht te bevorderen, dat ze vanuit een sterke positie opereerde, gezien haar meerderheid van 64 zetels in de Knesset. Ze geloofde dat ze een kans had om het hof terug te brengen tot zijn eigen afmetingen, die zijn toegenomen sinds een "constitutionele revolutie" die in de jaren 1990 in gang werd gezet door de toenmalige president van het Hooggerechtshof, Aharon Barak.

Maar het was het hof dat het voordeel had, omdat het de macht had gekregen na een proces dat jaren duurde, zei hij, eraan toevoegend: "Met macht bedoel ik autoriteit."

De regering richtte zich in zaken voor het hof op concrete zaken, "zoals wat doen we met illegale immigranten?" en hoewel het hof in die zaken uitspraken deed, waren die ondergeschikt aan het hoofddoel, namelijk het verkrijgen van meer autoriteit, legde Baratz uit. "Het Hooggerechtshof bleef in die concrete zaken zeggen: 'Zelfs als we een specifieke wet niet verwerpen, hebben we wel de autoriteit om dat te doen'. Gezag is waar het hof altijd om heeft gevochten, maar de regering realiseerde zich dat niet. En daarom verliest ze al 30 jaar."

Hij voegde eraan toe: "Het enige goede is nu dat mensen, politici en het publiek, zich eindelijk beginnen te realiseren waar de echte strijd ligt."

De regering verdient haar deel van de kritiek, zei hij, waarbij hij de leiders van het hervormingsplan, minister van Justitie Yariv Levin en voorzitter van de Commissie Grondwet, Recht en Rechtvaardigheid Simcha Rothman, aanwees voor hun hooghartige optreden. "Ik hoop dat ze hun lesje geleerd hebben en dat ze de volgende keer dat we met dit soort momenten geconfronteerd worden, veel gematigder zullen zijn en dat het publiek veel beter geïnformeerd zal zijn," zei hij.

Wat Baratz nu zorgen baart is niet de rechtbank, maar de "zeer reële bedreiging" voor de Israëlische democratie. "Het is niet langer een constitutioneel moment. Het is een revolutionair moment geworden, waarin een bepaalde sector van het publiek gelooft dat ze op een ondemocratische manier gemachtigd zijn om beslissingen te nemen namens de hele bevolking zonder hun toestemming," zei hij.

Ambtenaren hebben verklaard dat ze geen acht zullen slaan op de regering, zei Baratz, insinuerend dat als de rechtbank beslist dat Netanyahu ongeschikt is om te dienen, ze de beslissing van de rechtbank zullen volgen en "de democratie en het verkiezingsproces zullen verraden...Daarom noem ik het een revolutie, geen grondwettelijk moment. Dit is hoe je in de geschiedenis regimes omverwerpt."

Hij zei dat anti-hervormers het idee van het algemeen belang hebben gesloopt. "Ze zeggen, 'als wij niet aan de macht zijn, zal Israël lijden'. Het is overgeslagen naar andere gebieden. Nu protesteren ze tegen Netanyahu in New York. We bevinden ons in een positie waarin we ons nog nooit eerder hebben bevonden. Het is geen prettig gezicht."

Bell was het ermee eens dat de anti-hervormingsbeweging zich gedraagt alsof "alles geoorloofd is" om het hervormingsplan van de regering ten val te brengen, zelfs als dat betekent dat instellingen zoals het leger en de Knesset beschadigd moeten worden. "Het komt niet bij hen op dat ze ook het hof schaden door de uitoefening van onbeperkte macht te steunen. Een rechtbank die oncontroleerbare macht heeft over alles is uiteindelijk ook destructief voor zichzelf," zei Bell.

Bell en Baratz waren het echter niet eens over wat de volgende stap van de regering zou moeten zijn, in ieder geval op de korte termijn. Volgens Bell moet de regering zoveel mogelijk van haar hervormingswetgeving erdoor drukken. "Het is duidelijk dat zonder een duurzame hervorming dit probleem alleen maar erger zal worden," zei hij.

Baratz pleitte er daarentegen voor om de hervorming te laten vallen in ruil voor één ding: het tegenhouden van de man die op het punt staat de volgende president van het Hooggerechtshof te worden, rechter Isaac Amit. "Het lijkt tactisch, maar het is strategisch. Het is het belangrijkste om te doen," zei Baratz, waarbij hij opmerkte dat de huidige president, Esther Hayut, over een paar weken met pensioen gaat.

Baratz beschreef Amit als een van de meest extreme leden van de rechtbank en zei: "Hij is zoals we nog nooit gezien hebben - en we hebben dingen gezien. Het wordt een complete ramp. Hij is het prototype van een zelfvoldane, arrogante, machtsdronken rechter van het Hooggerechtshof."

Amit staat in de rij voor het presidentschap omdat hij anciënniteit heeft, maar een andere rechter, Yosef Elron, heeft het systeem uitgedaagd en zijn handdoek in de ring gegooid. Volgens Baratz is Elron veel gematigder dan Amit. Aangezien de voorzitter van het Hooggerechtshof aanzienlijke macht en invloed heeft, "zou ik de hele hervorming op de lange baan schuiven om een eerlijke voorzitter te krijgen. ...Elron zal het hof waarschijnlijk een meer traditionele rol geven," zei hij.

Ter verdediging van zijn standpunt dat de regering het hervormingsplan moet laten varen, zei Baratz dat in de huidige situatie de rechtbank waarschijnlijk alle wetten die de Knesset sowieso aanneemt, zal verwerpen.

Op lange termijn blijft Baratz optimistisch. Hij ziet de sfeer afkoelen en merkt op dat de meeste Israëli's gematigd zijn en graag een evenwicht zouden zien tussen de drie takken van de regering.

Bell is het daarmee eens en zegt dat de huidige situatie onhoudbaar is.

"Je kunt niet eeuwig een kliek advocaten macht laten uitoefenen die ze volgens geen enkele wet hebben, en de bevolking daarin mee laten gaan. Dat zal niet eeuwig zo blijven," zei hij.

Bron: Supreme Court’s power waxing as judicial reform falters - Israel365 News