Esther Hayut zet Israël in vuur en vlam

Blijkbaar is het enige wat een rechter nodig heeft om te regeren zoals hij of zij wil, door zich boven de Knesset te plaatsen, de wetten die deze aanneemt en de regering die belast is met de uitvoering ervan.

Caroline B. Glick is senior redacteur van Jewish News Syndicate en gastvrouw van de "Caroline Glick Show" op JNS. Ze is ook diplomatiek commentator voor Israëls Channel 14 en columnist voor Newsweek. Glick is senior fellow voor Midden-Oostenzaken bij het Center for Security Policy in Washington en docent aan het College of Statesmanship in Israël.

(4 augustus 2023 / JNS)

Scheidend president van het Hooggerechtshof Esther Hayut speelt het korte spel. Ze wil haar bureau leegmaken, het werk afmaken dat ze wilde bereiken toen ze eind 2017 aantrad als hoofd van het Hooggerechtshof en de spaanders laten vallen waar ze mogen vallen.

Kort voordat Hayut haar ambt aanvaardde, zette ze haar justitiële visie uiteen in een toespraak voor de Orde van Advocaten. De centrale uitdaging voor het hof, verklaarde ze, was het overwinnen van de rechtsstaat.

Ze vergeleek zichzelf en haar collega's met God: "Er is een nadeel dat wij rechters van vlees en bloed hebben in vergelijking met de Schepper van het Universum. Zelfs in situaties waarin we vrij snel het dilemma begrijpen dat de indieners voor ons heeft gebracht, komt het vaak voor dat de oplossing die wij als rechtvaardig en juist beschouwen niet mogelijk is volgens de praktijk en de vereisten van de wet. Deze situaties behoren naar mijn mening tot de moeilijkste en meest complexe situaties waar wij als rechters mee te maken krijgen."

"Hoe overbruggen we de kloof tussen de wet en wat juist is? Het vinden van een antwoord op deze vraag, het ontdekken van het geheime ... 'kruid' is misschien wel een van de grootste taken die voor ons als rechters ligt."

Nu er nog maar twee maanden van haar ambtstermijn over zijn, is Hayut de klus aan het klaren. Ze heeft het "geheime kruid" gevonden. Het enige wat een rechter nodig heeft om te regeren zoals hij of zij wil, is zichzelf boven de Knesset plaatsen, de wetten die deze aanneemt en de regering die belast is met de uitvoering ervan. Ze begon twee jaar geleden met dit proces en is dit nu aan het afronden.

Israël is een parlementaire democratie. Wettelijk en grondwettelijk betekent dit dat de Knesset de soeverein is. De regering is de uitvoerende macht van de Knesset. De Knesset kan de regering afzetten wanneer een meerderheid van de Knessetleden het vertrouwen in de regering verliest. Het Hooggerechtshof interpreteert de wetten van de Knesset.

De bron van de macht van het Hooggerechtshof zijn de basiswetten die door de Knesset zijn aangenomen. Aangezien deze de bron van macht zijn, heeft het hof geen wettelijke bevoegdheid om deze wetten te wijzigen of in te trekken.

Dit is echter geen obstakel voor de goddelijke rechters van het Hooggerechtshof van Israël, die dat "speciale kruid" hebben.

Twee jaar geleden begon Hayut met het leggen van de basis voor de acties die ze van plan is te ondernemen voor haar pensioen. In twee afzonderlijke vonnissen stemden zij en haar medewerkers ermee in om petities te beoordelen die opriepen tot het intrekken van basiswetten en beweerden ze dat ze het recht hadden om dat te doen, gebaseerd op een volledig verzonnen redenering. De rechters verkondigden dat ze de Basiswetten kunnen intrekken als ze beslissen dat de Knesset "haar fundamentele bevoegdheden heeft misbruikt" door ze aan te nemen.

Dit betekent dat Hayut en haar trawanten hebben besloten dat ze basiswetten nietig kunnen verklaren als ze het niet mee eens zijn van wat er in staat. Omdat de rechters het "speciale kruid" hebben, weten zij beter dan de gekozen volksvertegenwoordigers hoe een goede wet eruit ziet. Of hoe het ruikt.

In maart 2020 hebben Hayut en haar kameraden zichzelf tot superwetgever gemaakt en de macht opgeëist om zich te mengen in de interne procedures van de Knesset. Die maand hadden de Israëlische kiezers hun derde onbesliste verkiezingen in minder dan een jaar. Benny Gantz en Yair Lapid, die de Blauw-Witte Partij leiden, hadden niet de meerderheid van 61 zetels om een coalitie te vormen. Maar ze kwamen met een nieuw idee. Met het Arabische anti-Israëlblok hadden ze een meerderheid van 61 zetels in de Knesset. Gantz en Lapid besloten om interim-voorzitter van de Knesset Yuli Edelstein te dwingen om nieuwe verkiezingen uit te schrijven voor de voorzitter van de Knesset. Met hun man als voorzitter zouden Gantz en Lapid de interim-regering van Netanyahu met voeten kunnen treden en het land kunnen regeren vanuit de Knesset.

Het enige probleem met hun plan was dat ze geen wettelijke bevoegdheid hadden om het uit te voeren. Volgens de basiswet: De Knesset, ontwikkelt het Israëlische parlement via zijn voorzitter zijn eigen procedures. Net zo belangrijk is dat de voorzitter van de Knesset pas wordt gekozen nadat een regering is beëdigd. Volgens de wet zou Edelstein blijven fungeren als interim-voorzitter.

Maar een pietluttige basiswet was geen partij voor Blue and White of voor Hayut. Blue and White diende een verzoekschrift in bij het Hof om Edelstein te bevelen een stemming uit te schrijven. Hayut en haar collega's deden precies datgene. Toen Edelstein weigerde - en ervoor koos om af te treden in plaats van de onwettige uitspraak van het Hof te trotseren - beval Hayut de Knesset om binnen 24 uur bijeen te komen en een nieuwe voorzitter te kiezen.

Zoals professor Avi Bell van de Bar-Ilan Universiteit uitlegt: "De beslissing van het hof om een voorzitter van de Knesset te ontslaan, ondanks het feit dat er niets in de wet staat dat hen toestaat om dat te doen, heeft ons in een constitutionele crisis gebracht. De uitspraak was de oorlogsverklaring van het hof aan de Knesset. De enige reden waarom het niet erger werd, is omdat Netanyahu en Gantz snel een manier bedachten om een openlijke strijd te vermijden; ze vormden hun gezamenlijke regering."

Nadat ze drie jaar geleden de macht van de Knesset had gegrepen, richtte Hayut donderdag haar geweren (of kruiden) op de regering. Nadat Netanyahu weer aan de macht was, ging links, inclusief procureur-generaal Gali Baharav Miara, op zoek naar een excuus om hem uit de macht te zetten. Ze zetten in op de onbekwaamheidsclausule van de Basiswet: De Regering. Hoewel de wetgevers die de wet opstelden de clausule redelijkerwijs beschouwden als een middel voor regeringen om een premier te vervangen die fysiek niet in staat is om zijn taken uit te voeren, begon links te argumenteren dat Netanyahu onbekwaam was omdat hij bij zijn aantreden een document met belangenconflicten ondertekende met Baharav Miara vanwege de strafzaak die tegen hem werd gevoerd.

Kort nadat minister van Justitie Yariv Levin in januari zijn plan had aangekondigd om de bevoegdheden van de rechtbank minimaal te beperken, diende een groep anarchisten onder leiding van de voormalige chef-staf van de Israël Defense Forces Dan Halutz een petitie in bij de rechtbank om Netanyahu uit zijn functie te ontheffen. Halutz verdween grotendeels uit beeld nadat hij gedwongen werd zijn functie aan het hoofd van de IDF neer te leggen na zijn mislukte militaire leiderschap tijdens de Tweede Libanonoorlog in 2006. De afgelopen zeven maanden keerde hij terug op het hoofdpodium door op te roepen tot politiek geweld en burgeroorlog. In zijn petitie riep Halutz de rechtbank op om Netanyahu onbekwaam te verklaren. Baharav Miara liet duidelijk merken dat ze de kant van Halutz en de anarchisten koos.

De Knessetcoalitie begreep dat ze op de rand van een gerechtelijke staatsgreep stond en besloot snel om de onbekwaamheidsclausule te wijzigen. Het amendement, dat in april werd aangenomen, bepaalde dat een premier alleen als onbekwaam kan worden beschouwd als hij fysiek niet in staat is om de functies van het ambt uit te voeren. Links, dit keer via de door het ministerie van Buitenlandse Zaken gefinancierde Beweging voor Kwaliteitsregering, diende een verzoekschrift in bij de rechtbank om het amendement in te trekken. Baharav Miara kondigde vorige week aan dat ze het met de indieners eens is.

Hayut en twee andere rechters hebben de rechtbank op 3 augustus bijeengeroepen om over de petitie te oordelen. Net als bij de Edelstein petitie, hebben ze absoluut geen wettelijke bevoegdheid om over de kwestie te beraadslagen. Maar het kan ze niet schelen. Wederom gewapend met hun nietszeggende bewering dat de Knesset mogelijk "misbruik heeft gemaakt van haar fundamentele bevoegdheden", staan Hayut en haar kameraden erop dat ze het recht hebben om de clausule te herroepen en zo de weg vrij te maken voor een volgende hoorzitting over de Halutz petitie om Netanyahu uit de macht te zetten.

Of ze nu wel of niet in het voordeel van de Beweging voor Kwaliteitsregering en Baharav Miara oordelen, alleen al door dit verzoekschrift te beoordelen, laat Hayut de macht van de rechtbank gelden om de acties van de regering te dicteren en de premier naar believen uit zijn functie te zetten.

Dit brengt ons bij Hayuts geplande genadeklap. Op 15 september, slechts twee weken voordat ze vertrekt, zal Hayut de ongekende stap nemen om het hele hof bijeen te roepen - alle 15 rechters - om te oordelen over een nog schandaliger verzoekschrift met betrekking tot een basiswet. Die dag zullen Hayut en haar mederechters argumenten aanhoren met betrekking tot een verzoekschrift waarin hen wordt gevraagd om het amendement van de Knesset op de Basiswet ongedaan te maken: Rechterlijke Macht van vorige maand. Dat amendement verbiedt de rechters om rechtmatige beslissingen van de regering, de premier en ministers te herroepen op grond van "redelijkheid". Met andere woorden, het beperkt de bevoegdheid van de rechtbank om regeringsbeleid te bepalen op basis van de "speciale kruiden" van de rechters.

Niet alleen hebben de rechters niet de wettelijke bevoegdheid om over dit verzoekschrift te oordelen, ze hebben ook een openlijk belangenconflict omdat de wet betrekking heeft op hun eigen macht. Maar dat is het hele punt.

Door te oordelen over de Edelstein en Incapacitation Clause petities, annuleert Hayut de bevoegdheden van de democratisch gekozen instellingen van Israël en neemt deze in beslag voor de rechtbank. Op 15 september is Hayut van plan haar gerechtelijke carrière te beëindigen door te beweren dat er geen enkele beperking kan worden gesteld aan de bevoegdheden van het hof.

Als kortetermijnspeler ziet Hayut het spel eindigen op 30 september. Maar op 1 oktober zal Israël natuurlijk geconfronteerd worden met de gevolgen van haar acties. En die zullen rampzalig zijn. Sterker nog, dat zijn ze al. De stappen van Halutz zetten Israël op het snelle spoor naar de burgeroorlog van Halutz.

Bell merkt op: "Een parlement laat zijn autoriteit gelden door wetten aan te nemen. Door de macht van de Knesset om wetten aan te nemen nietig te verklaren, vernietigt het hof de laatste overblijfselen van de democratische instellingen van Israël. Hoe moeten democratische instellingen hun gezag laten gelden als ze dat niet doen door wetten aan te nemen? Het enige wat overblijft is confrontatie, door de autoriteit van het hof daadwerkelijk te verwerpen."

Denk eens aan wat er in de Verenigde Staten gebeurde vóór de Burgeroorlog. In 1857 nam het Hooggerechtshof de Dred Scott beslissing. Het besluit bepaalde dat een slaaf het eigendom van zijn eigenaar bleef, waar hij zich ook bevond. Als hij ontsnapte naar een vrije staat, stond het hof erop dat hij nog steeds een slaaf was en dat de vrije staat verplicht was om de slaaf terug te sturen naar zijn eigenaar in het zuiden. Deze beslissing betekende dat de wetgevers van de staten geen macht hadden om de slavernij in de afzonderlijke staten af te schaffen. Als staten van de Verenigde Staten waren ze verplicht om medeplichtig te zijn aan slavernij.

Bell merkt op dat "het vier jaar duurde vanaf het moment dat de Dred Scott beslissing werd uitgesproken tot het begin van de Burgeroorlog. Maar de oorlog werd onvermijdelijk na Dred Scott."

Dus ook op het moment dat het Hooggerechtshof de macht van de Knesset om haar bevoegdheden te beperken teniet doet, wordt een burgeroorlog in Israël onvermijdelijk.

De Israëlische minister van Justitie Yariv Levin is hard bekritiseerd voor zijn aanpak van het proces van justitiële hervorming. Maar of zijn pakket nu perfect was of dat het proces goed werd beheerd, dat doet er eigenlijk niet toe. Levin zag zijn hervormingspakket terecht als een race tegen de klok om de democratische instellingen van Israël te beschermen tegen het gerechtshof. Misschien was hij te traag.

In media-interviews vorige week merkte Netanyahu op dat het hof niet de bevoegdheid heeft om over deze kwesties te oordelen. Hij wilde niet zeggen of hij hun beslissingen zou volgen. In plaats daarvan benadrukte hij dat de regering zich zal houden aan de rechtsstaat. Donderdag werd bekend dat Netanyahu de mogelijkheid overweegt om de basiswetten opnieuw in te voeren als het hof ze verwerpt.

Bij gebrek aan een belangrijke politieke of juridische figuur ter linkerzijde die bij zinnen komt en de maniakale machtsgreep van Hayut verwerpt, is Netanyahu's gemelde plan om de regering gewoon met de neus op de feiten te drukken en door te gaan, misschien Israëls enige hoop om een ramp van Bijbelse proporties te voorkomen.

Bron: Esther Hayut sets Israel on fire - JNS.org