China wordt gewaardeerd voor de betere banden tussen Iran en Saoedi-Arabië - maar VS profiteren ervan

Door Daniel DePetris - 20 maart 2023

Er was een tijd, nog maar een paar jaar geleden, dat de Saoedi-Arabische kroonprins Mohammed bin Salman dacht dat de Iraanse opperste leider, Ayatollah Ali Khamenei, erger was dan Adolf Hitler. "Ik geloof dat de Iraanse opperste leider Hitler goed doet lijken," vertelde prins Mohammed in een interview in 2018 aan Jeffrey Goldberg van The Atlantic. Hitler heeft misschien geprobeerd Europa te veroveren, zei hij, maar Iran "probeert de wereld te veroveren."

Zet deze alarmerende woorden af tegen een diplomatieke gebeurtenis die vorige week plaatsvond, toen Saoedische en Iraanse functionarissen overeenkwamen om de betrekkingen te normaliseren na een hiaat van zeven jaar. Volgens openbare berichten zullen Teheran en Riyad hun ambassades in elkaars hoofdsteden heropenen en opnieuw ambassadeurs uitwisselen. De Iraniërs beloofden hun volmachten in het Midden-Oosten niet langer te gebruiken om het koninkrijk te intimideren, en de Saoedi's zouden ermee hebben ingestemd een overzees televisienetwerk, Iran International, dat de maandenlange anti-regeringsprotesten met felheid verslaat, aan banden te leggen.

Specialisten uit het Midden-Oosten en andere commentatoren begroetten de overeenkomst met een gevoel van opluchting, alsof Iran en Saudi-Arabië eindelijk besloten om het verleden te laten rusten na tientallen jaren waarin zij elkaar naar de keel vlogen. Anderen richtten zich minder op het akkoord zelf en meer op de bemiddelaar - China.

"De niet zo subtiele boodschap van China is dat de Verenigde Staten weliswaar de overheersende militaire macht in de Golf zijn, maar dat China een krachtige en opkomende diplomatieke aanwezigheid is", aldus Jon Alterman van het Center for Strategic & International Studies.

"De ambities van China om zich te positioneren als geloofwaardige vredestichter hebben een bredere reikwijdte en bestrijken de conflicten in Syrië, Libië en Jemen, vooral na deze overeenkomst", aldus Ahmed Aboudouh, niet-resident van de Atlantic Council. "Dit kan problematisch zijn in Washington."

Gaat het Midden-Oosten een gouden tijdperk van vrede en rust tegemoet, zoals zovelen lijken te suggereren? En staat China op het punt de Verenigde Staten te verdringen als de belangrijkste buitenlandse macht van de regio?

Laten we de feiten eens bekijken.

Eerst en vooral weten we nog steeds niet de volledige omvang van wat Riyad en Teheran zijn overeengekomen. Het gezamenlijke nieuwsbericht dat Saoedi-Arabië, Iran en China vrijdag uitbrachten was ontegenzeggelijk vaag. Er waren een paar algemeenheden over het verbeteren van de bilaterale betrekkingen, maar geen details over hoe de twee regionale tegenstanders van plan zijn met elkaar te leven of hun sterke verschillen op lange termijn te beheren. Het feit dat de ambassades niet onmiddellijk zullen worden heropend is een subtiele aanwijzing dat het proces vol frustrerende technische details en verrassingen kan zitten.

Ten tweede is de uitvoering even belangrijk als de overeenkomst zelf. Overeenkomsten zijn immers waardeloos als de partijen die ze ondertekenen zich er niet aan houden. En vergis u niet: Er zijn een heleboel redenen waarom de deal in stukken gehakt kan worden voordat hij zelfs maar begint. De Saoedi's en Iraniërs wantrouwen elkaar niet alleen, maar bevinden zich ook aan de andere kant van de geopolitieke breuklijn in het Midden-Oosten.

De voorbeelden zijn bijna eindeloos: Iran is een groot voorstander van de Syrische president Bashar Assad, terwijl Saoedi-Arabië probeert de Syrische sterke man (en oorlogsmisdadiger) ervan te overtuigen zich te distantiëren van de Iraanse invloed. In Jemen blijft Iran militair materieel, waaronder onderdelen voor precisieraketten, kleine wapens en drones, leveren aan de Houthi's, die de Saoedi's de afgelopen acht jaar tot staan hebben gebracht. In Irak strijden de Saoedi's en de Iraniërs om politieke invloed bij de regering in Bagdad. Er kan van alles misgaan tussen nu en het moment dat de ambassades volledig operationeel worden.

Dan is er nog China. Er is de laatste tijd veel geschreven over het vermogen van Beijing om een overeenkomst tussen twee regionale vijanden tot stand te brengen. Sommigen hebben China's bemiddeling zelfs vergeleken met die van toenmalig president Jimmy Carter bij het tot stand brengen van het vredesverdrag van Camp David tussen Egypte en Israël. Kortom: de Chinese president Xi Jinping toont zich een staatsman, ten koste van de invloed en het prestige van de VS.

Maar ook dit verdient onderzoek. De Chinezen krijgen het leeuwendeel van de eer om de Saoedi's en Iraniërs tot een vergelijk te bewegen. Toch moet op zijn minst een deel van de eer worden gegeven aan Irak, dat het hele diplomatieke proces twee jaar geleden in gang heeft gezet.

De besprekingen die culmineerden in de aankondiging van vorige week begonnen in april 2021, toen de Iraakse regering, onder een andere premier, Iran en Saudi-Arabië in dezelfde kamer bracht om de spanningen tussen twee van Bagdad's machtigste buren te verminderen. Dat proces verliep tergend langzaam, zoals te verwachten was - het werd enkele maanden onderbroken toen Irak een van zijn periodieke, martelende politieke crises over de regeringsformatie doormaakte. Maar de dialoog is nooit helemaal weggeëbd. Xi heeft niet zomaar iets in het leven geroepen; hij heeft het proces handig gekaapt om zijn eigen doelen te dienen.

Dat China de Amerikaanse invloed in het Midden-Oosten ondermijnt, zou waar zijn als Washington geen toenadering tussen Iran en Saoedi-Arabië zou steunen. Maar de VS deed dat wel. Je hoeft geen genie te zijn om uit te vinden waarom: Hoe slechter de betrekkingen tussen Iran en Saoedi-Arabië zijn, hoe groter de kans dat de tienduizenden Amerikaanse troepen die zijn gestationeerd op een constellatie van bases in de Perzische Golf, Syrië en Irak erdoor worden getroffen. De VS heeft rechtstreeks baat bij een de-escalatie in de vorm van een stabielere energiemarkt en, naar men hoopt, een kleinere Amerikaanse troepenmacht. Het is dom om je druk te maken over een akkoord dat eigenlijk in het belang van de Amerikaanse veiligheid is, alleen omdat China er toevallig tussen zit.

Staan Prins Mohammed en Khamenei op het punt geschiedenis te schrijven? Het is veel te vroeg om dat te zeggen. Houd de champagne vast.

Daniel DePetris is medewerker bij Defense Priorities en columnist buitenlandse zaken voor de Chicago Tribune.

Bron: China gets credit for improving Iran-Saudi Arabia ties – but US benefits – ISRAPUNDIT