Na Gaza begint het grote sorteren

21 november 2023 | Door Amb. Alberto M. Fernandez*

Nu de Hamas-Israël oorlog van 2023 zijn tweede maand ingaat, is er enige duidelijkheid in de regio te midden van veel onzekerheid. Er zijn dingen die heel anders zijn en dingen die opvallend veel op elkaar lijken. Zeker voor Israël heeft de aanval van 7 oktober 2023 en de slachting van meer dan duizend Israëlische burgers door Hamas veel veranderd in het gevoel van veiligheid van de Israëliërs. Het effect van deze aanval op het toekomstige Israëlische beleid zal dramatisch zijn op manieren die we niet volledig begrijpen.

Voor de gewone Palestijnen in Gaza is de oorlog een veel grotere en diepere ramp geweest dan eerdere, periodieke vuurgevechten tussen Hamas en Israël. Een andere verandering is het (tot nu toe slechts gedeeltelijke) debuut van Irans netwerk van milities en terroristische groeperingen in de regio. Terwijl Hamas de volledige kracht van de reactie van Israël heeft opgevangen, heeft het door Iran gestuurde netwerk de Houthi's in Jemen in staat gesteld om langeafstandsraketten en drones op Israël af te vuren, terwijl Iraanse surrogaten in Syrië en Irak zich vooral hebben geconcentreerd op het aanvallen van Amerikaanse bases in die landen. Hezbollah, de parel in de kroon van dit Iraanse regionale netwerk, heeft zich tot nu toe onthouden van volledige deelname aan de oorlog.

Wat de regio als geheel en de moslimwereld in het bijzonder betreft, zijn de woede en de onrust groot geweest, maar - sommigen zullen het niet met me eens zijn - het heeft veel weg gehad van de bloedige confrontaties tussen Israël en de tegenstanders in het verleden, soms groter, maar vergelijkbaar in geluid, reikwijdte en impact. Ik heb twee van die confrontaties meegemaakt toen ik in de regering zat - de Tammuz-oorlog met Hezbollah in 2006 en (toen ik in Jordanië werkte) de zogenaamde slag om Jenin in 2002. Beide conflicten waren korter en kleiner dan de huidige oorlog, maar het discours was vergelijkbaar, een mengeling van euforie aan het begin gevolgd door woede aan het einde en aarzelingen tussen de twee. Deze huidige oorlog kan het gezicht van Israël en de Palestijnen veranderen, maar ik betwijfel welke blijvende effecten hij zal hebben op de regio als geheel.

Waar de Gaza-oorlog inderdaad baanbrekend is, is niet zozeer in de regio - meer van hetzelfde daar - maar in het Westen. De omvang en reikwijdte van pro-Palestina marsen en activisme is ongekend. Deels is dit te wijten aan de ongecontroleerde migratie naar het Westen in de afgelopen decennia en het is duidelijk dat veel van de demonstranten een migrantenmoslimachtergrond hebben. Maar de moslimdemonstranten hebben ook gezelschap gekregen van lokaal links - jonge socialisten, communisten, groenen en anderen. En het is niet verrassend dat het pleiten voor Palestina onvermijdelijk gepaard ging met geweld tegen en intimidatie van Joodse gemeenschappen van Australië tot Harvard.

Grote demonstraties in het Westen over kwesties van buitenlands beleid zijn niet nieuw. Er zijn in het verleden grote protesten geweest tegen Amerikaanse kernwapens in Europa of tegen de oorlog in Irak. Twintig jaar geleden kwamen honderdduizenden jongeren in de Verenigde Staten bijeen om "Darfur te redden". Tientallen jaren eerder leidde de Amerikaanse oorlog in Vietnam wereldwijd tot massale protesten, vooral onder Amerikaanse en Europese universiteitsstudenten. Maar al die bijeenkomsten, zelfs de grootste, waren in wezen op zichzelf staande protesten over specifieke niche-kwesties. De mensen die ze hielden, beschouwden zichzelf misschien als links of liberaal, maar een algemeen programma dat de specifieke kwestie in kwestie overstijgt, werd zelden of nooit naar voren gebracht, behalve misschien door een kleine, diep geëngageerde politieke rand. Darfur werd vergeten toen mensen verder gingen met andere zaken van het moment, omdat Darfur nergens anders mee verbonden was.

Daarentegen zijn de pro-Hamas bijeenkomsten in het Westen niets anders dan verbonden en "intersectioneel." Er is een overlap met het activisme dat geassocieerd wordt met Black Lives Matter, met Antifa en met progressief activisme over gender- en etnische kwesties. Terwijl velen grappen maakten over ongerijmde spandoeken met "Queers for Palestine", is het eigenlijk logisch als het Palestijns nationalisme wordt gezien als onderdeel van een vermeende bevrijdings- of antikoloniale bewegingen in het Zuiden, die zelf weer verbonden zijn met antiwesterse, antiwitte of antisysteem progressieve bewegingen die ingebed zijn in de westerse samenlevingen.

De Grote Sortering die plaatsvindt zal voor velen verwarrend en schokkend zijn. De Democratische Partij in de VS is - of was - de partij van de overweldigende meerderheid (68% in een Pew Research peiling uit 2021) van de Amerikaanse Joden. Het was ook de partij van de meerderheid van de Amerikaanse moslims van de Amerikaanse Joden (66% in een 2017 Pew Research poll). Dit betekent dat degenen die vermoedelijk de sterkste pleitbezorgers van verschillende kanten in het conflict zijn, binnen dezelfde politieke partij te vinden zijn.

Terwijl een meerderheid van de Amerikanen (47%) Israël steunt in deze oorlog, vindt 30% dat Israël te ver is gegaan. Maar onder Democraten daarentegen gelooft een kleine meerderheid (51% in een NBC News peiling van eind november 2023) dat Israël te ver is gegaan en slechts 27% vindt dat de militaire acties van Israël gerechtvaardigd zijn. Een overvloed aan andere opiniepeilingen laat ook zien dat jongere mensen in het algemeen kritischer zijn over Israël dan oudere Amerikanen.

Republikeinen worden over het algemeen gezien als de meer pro-Israël partijen van de twee Amerikaanse partijen, maar zal dit van belang zijn in 2024? Veel van de publieke critici van Israël die we sinds 7 oktober hebben gezien, hebben ook een viscerale haat tegen de Verenigde Staten, die ze net als Israël zien als een onderdrukkende, blanke, "koloniale" staat. Maar Republikeinen zijn ook steeds meer op hun hoede voor buitenlandse verwikkelingen na Afghanistan, Irak en Oekraïne. De algemene wijsheid bij Amerikaanse verkiezingen is dat kwesties van buitenlands beleid er niet echt toe doen. Maar zullen ze er deze keer wel toe doen, aangezien zowel links als rechts buitenlandse kwesties nu verbonden zijn met bredere binnenlandse opvattingen over natie, geschiedenis, etniciteit en identiteit?

En buiten Amerika zijn de massabijeenkomsten ten gunste van Palestina voor velen in het Westen schokkend geweest, omdat ze laten zien hoe snel westerse samenlevingen de afgelopen decennia zijn beïnvloed door massamigratie. Migratiesceptici zoals Viktor Orban in Hongarije lijken gelijk te hebben gekregen. En de alliantie van een groot deel van de migrantengemeenschap (met een paar opmerkelijke uitzonderingen) met politiek links is grafisch onthuld. Dit is hetzelfde politieke links dat extreem machtig, zo niet hegemoniaal is in de westerse academische wereld, cultuur, media en overheidsbureaucratieën. Hetzelfde links dat de macht heeft om agressieve, mediagenieke "instamobs" te mobiliseren die zowel de straat als de berichtgeving in de media domineren. Er komt zeker een reactie van politiek rechts, hoewel die misschien laat komt in een politiek spel waarin politiek links ingebouwde institutionele voordelen heeft.

Het Grote Sorteren is al begonnen, maar het is niet duidelijk hoe het zal eindigen. Wat begon als de laatste episode in een decennialange oorlog om land in het Heilige Land, kan de politiek in het Westen veranderen, in plaats van in het zogenaamd onstabiele Midden-Oosten, waar het grotendeels business as usual is.

*Alberto M. Fernandez is vicevoorzitter van MEMRI.

Bron: After Gaza, The Great Sorting Begins | MEMRI