Onze denktank leidde tot massale protesten in Israël. We zijn trots op onze ideeën.

Gisteren - 9 maart - bestormden demonstranten ons kantoor in Jeruzalem vanwege hervormingsvoorstellen. Is dit hoe democratie eruit ziet?

Door Moshe Koppel en Eugene Kontorovich - 10 maart 2023

Als u geabonneerd bent op grote Amerikaanse kranten - of als u onlangs het stuk van Matti Friedman op deze pagina's hebt gelezen - hebt u misschien gehoord dat de Israëlische democratie ernstig gevaar loopt vanwege de door de regering voorgestelde justitiële hervormingen. Wij beiden zijn in de goede positie om die bezorgdheid aan te pakken: onze denktank heeft enkele van de beleidsdocumenten opgesteld die de huidige regering hebben geïnformeerd.

Met andere woorden, de demonstranten in de straten van Tel Aviv protesteren tegen veel van onze ideeën.

Het zijn ideeën waar we trots op zijn - en waarvan we vermoeden dat ze aanslaan bij redelijke mensen die door het lawaai heen kunnen kijken.

Dit is de huidige realiteit in Israël: de Joodse staat is een bloeiende democratie, maar haar Hooggerechtshof is een wet op zichzelf. Hun ongecontroleerde macht begon in het begin van de jaren negentig, toen de president van het Hof, Aharon Barak, aankondigde dat het Hof zelfs bij gebrek aan een grondwet wetgeving ongeldig kon verklaren en regeringsacties kon blokkeren waarmee men het niet eens was.

Baraks zogenaamde "constitutionele revolutie" - zo noemde Barak het zelf - had ook tot gevolg dat er een ideologisch homogeen hof ontstond. In tegenstelling tot de situatie in bijna elk democratisch land ter wereld, vormen in Israël zittende rechters van het Hooggerechtshof en vertegenwoordigers van de orde van advocaten - die sterke persoonlijke prikkels hebben om met de rechters mee te stemmen, en dat in de praktijk bijna altijd doen - een meerderheid van het comité dat nieuwe rechters selecteert voor alle rechtbanken. Dit heeft geleid tot een zichzelf in stand houdende kliek, grotendeels afkomstig uit de politieke linkerzijde en de sociale elite van het land, die het laatste woord heeft over bijna elke beleidsbeslissing in het land.

Er waren ook andere veranderingen - en over geen enkele daarvan is gestemd door het volk of de Knesset.

Barak verklaarde met terugwerkende kracht Israëls basiswetten tot functionele grondwet en begon op basis daarvan wetten te vernietigen. (Israël heeft geen formele grondwet.) Het Hof gaf zichzelf ook de macht om een veto uit te spreken over regeringsacties die aan alle wettelijke criteria voldeden, maar die het Hof eenvoudigweg als "onredelijk" beschouwde. Het Hof verklaarde ook dat de procureur-generaal niet slechts de juridisch adviseur van de regering is; hij is haar baas, in die zin dat elke richtlijn van de procureur-generaal juridisch bindend is voor de regering. Stel je voor dat in de Verenigde Staten de procureur-generaal - en niet de president - het laatste woord zou hebben over het regeringsbeleid op elk gebied, van de doodstraf tot homorechten.

Dit is de huidige situatie in Israël. Al tientallen jaren wordt de meerderheid van de burgers het zwijgen opgelegd door een groeiende tirannie van ongekozen ambtenaren en technocraten.

De voorgestelde hervormingen die momenteel in de Israëlische Knesset worden overwogen, zijn bedoeld om de situatie te verhelpen door enkele fundamentele controles en waarborgen in te stellen voor het Hof - controles en waarborgen die de norm zijn in andere westerse democratieën.

Dit zijn de onderdelen ervan:

1. De regering is vrij om haar eigen juridische standpunten en haar eigen lijn van verdediging en vertegenwoordiging in het Hof te kiezen.


2. Het Hof kan zijn eigen opvattingen over "onredelijkheid" niet als enige grond gebruiken om een administratief besluit ongeldig te verklaren; alle andere gronden blijven onaangetast.


3. Het gerechtelijke selectiecomité bestaat momenteel uit negen leden (drie zittende rechters, twee vertegenwoordigers van de orde van advocaten, twee ministers en twee leden van de Knesset, waaronder één van de oppositie). De hervorming zou de commissie herschikken, met als belangrijkste vervanging de twee vertegenwoordigers van de balie door vertegenwoordigers van de Knesset.


4. Het Hof zou geen verzoekschriften behandelen over de grondwettigheid van de pseudo-grondwet zelf (namelijk de basiswetten).


5. Het Hooggerechtshof kan alleen met een supermeerderheid van 15 rechters wetten vernietigen. (Merk op dat dit de eerste keer zou zijn dat de bevoegdheid van het Hof om wetten te vernietigen door wetgeving zou worden bevestigd). Bovendien zou een meerderheid van de leden van de Knesset een dergelijke uitspraak tijdelijk terzijde kunnen schuiven.

Al deze veranderingen - afgezien van het laatste punt, de opheffing door de Knesset, die de onderhandelingen waarschijnlijk niet zal overleven en die wij niet steunen - zullen Israël dichter bij de normen brengen die in andere democratieën worden aanvaard.

De hartstochtelijke bezwaren tegen deze hervormingen richten zich op vergezochte hypotheses. Wat als de Knesset de verkiezingen zou annuleren? Wat als de regering goedaardige religieuze praktijken zou verbieden? Tenslotte - en dit deel wordt meestal fluisterend toegevoegd - zien sommige leden van de huidige coalitie Knesset er behoorlijk eng uit en lijken de rechters verantwoordelijke volwassenen.

Wij zijn gevoelig voor de onrust die deze plannen - in het bijzonder de opheffingsbepaling - bij sommige patriottische Israëli's hebben veroorzaakt. Wij zijn ons er ook terdege van bewust dat deze bezorgdheid op cynische wijze wordt aangewakkerd door een politieke oppositie die woedend is dat Netanyahu opnieuw premier is.

Tegelijkertijd verraden hun zorgen over de toekomst van Israëls democratie hun eigen doofheid voor de angst, frustratie en rechteloosheid die een groot deel van de Israëlische bevolking de afgelopen drie decennia heeft ervaren. Bezorgdheid over sommige details van de voorgestelde hervormingen kan geen excuus zijn om een systeem van rechters in stand te houden dat nooit is aangenomen of zelfs maar door het volk is gestemd.

Bovendien zouden critici van de hervormingen zich moeten afvragen of het huidige systeem even aantrekkelijk zou zijn als de huidige situatie zou worden omgekeerd, waarbij de Knesset gedomineerd wordt door progressieven en het Hof naar rechts overhelt en progressieve maatregelen ongeldig verklaart. (Nu het Amerikaanse Hooggerechtshof bijvoorbeeld bestaat uit een meerderheid van conservatieve rechters met een levenslange ambtstermijn, vragen velen ter linkerzijde in de VS om beperkingen van de macht van het Hof).

Nachtmerriescenario's over het annuleren van verkiezingen of het intrekken van minderheidsrechten zijn bedoeld om de echte en huidige tirannie van het Hof te voorkomen door een beroep te doen op denkbeeldige toekomstige tirannieën. Ondanks al zijn weerbarstigheid heeft geen enkele Knesset ooit iets voorgesteld dat ook maar in de verste verte lijkt op het annuleren van verkiezingen. Israël overleefde vóór de juridische revolutie van Aharon Barak in de jaren negentig, met regeringen die ideologisch net zo homogeen waren als die van Netanyahu, en niemand twijfelde eraan dat het een democratie was.

Aan de andere kant claimen de verhulde juristen in het Israëlische Hooggerechtshof de bevoegdheid om een zittende premier te schorsen, en overwegen zij zelfs om op dit moment zo'n maatregel tegen Netanyahu te nemen - in feite de annulering van de verkiezingsuitslag.

Miljoenen rechtse politici (en ook veel middenstanders) roepen al jaren dat het Hof en zijn ondersteunende kaders van regeringsadvocaten zich de macht toe-eigenen. Maar ze hebben er nooit aan gedacht de economie en de veiligheid van het land in gevaar te brengen om te krijgen wat ze wilden.

Nu doen de aanhangers van de "juristocratie" precies datgene. Ze creëren een storm van instabiliteit - ze leggen het verkeer stil en komen in sommige gevallen zelfs niet opdagen voor de reservedienst - om een kortetermijncrisis te creëren die ze op hun beurt aanvoeren als een nieuwe reden om de status quo te handhaven.

Gisteren nog bestormden demonstranten de kantoren van Kohelet en probeerden deze te sluiten door de ingang te versperren met prikkeldraad en zandzakken. De bezorgdheid die soms wordt geuit over politieke onderdrukking in het kielzog van de justitiële hervorming kan een oefening in projectie zijn.

Als de huidige demonstraties erin slagen de hervormingen te doen ontsporen, zullen het Hof en de professionele klasse die ervan profiteert, triomfantelijk zijn ongecontroleerde macht nog grilliger gebruiken dan voorheen, met als gevolg een fundamentele ontrechting van hele sectoren van de samenleving, en uiteindelijk de uitbarsting van een crisis die dieper gaat dan de huidige.

Moshe Koppel is voorzitter van het Kohelet Policy Forum en emeritus hoogleraar computerwetenschappen aan de Bar Ilan Universiteit. Eugene Kontorovich, geleerde bij Kohelet, is hoogleraar constitutioneel recht aan de George Mason University Scalia Law School.

Bron: Our Think Tank Sparked Mass Protests in Israel. We Proudly Stand By Our Ideas. | The Free Press