Waarom een tweestatenoplossing niet zal werken

Ambassadeur Dore Gold - 9 oktober 2022

De steun van premier Yair Lapid voor de "tweestatenoplossing" tijdens zijn toespraak tot de Algemene Vergadering van de VN heeft het Israëlische debat over de verdiensten van dit beleid voor de staat Israël opnieuw geopend.

Ter herinnering: de tweestatenoplossing maakte nooit deel uit van de belangrijkste documenten die in het verleden de diplomatieke basis vormden voor het Arabisch-Israëlische vredesproces. Het valt op dat belangrijke ministers in de eigen regering van de heer Lapid, waaronder minister van Defensie Benny Gantz, zich niet hebben aangesloten bij de tweestatenoplossing.

Zoals ambassadeur Alan Baker, de voormalige juridisch adviseur van het ministerie van Buitenlandse Zaken tijdens de Oslo-jaren, heeft geschreven: de tweestatenoplossing, in een van de vele uitvoeringsovereenkomsten die in de loop der jaren tot stand zijn gekomen, klinkt eerlijk, en daarom voelen de diplomaten er zich toe aangetrokken en hebben er een diplomatieke mantra van gemaakt. Maar hoe het ook klinkt, de tweestatenoplossing is niet gebaseerd op bindende juridische verplichtingen die Israël in het verleden is aangegaan. Het is onjuist en zelfs misleidend om dat te veronderstellen.

In oktober 1995 hield premier Yitzhak Rabin zijn laatste toespraak tot de Knesset, enige weken voordat hij werd vermoord. In die toespraak schetste hij de componenten van een definitieve vredesregeling met de Palestijnen. Achteraf gezien valt het nu op dat hij geen enkele verwijzing maakte naar de tweestatenoplossing. Zijn steun voor een Palestijnse staat op zich was op zijn best lauw. Hij sprak alleen over een entiteit die, in zijn woorden, "minder dan een staat" was.

Een ander probleem dat de terminologie van de tweestatenoplossing genereert is de verwachting dat als de grieven van de Palestijnen volledig worden aangepakt en opgelost, er een einde komt aan het bredere Arabisch-Israëlische conflict. Diplomaten omarmden de "tweestatenoplossing" als een soort magische sleutel die het Arabisch-Israëlische conflict zou oplossen. Er zijn geen aanwijzingen dat dit ooit waar is geweest. Als we teruggaan naar 1948, ten tijde van de eerste Arabisch-Israëlische oorlog, kunnen we ons afvragen waarom de Arabische staten destijds überhaupt de opkomende staat Israël zijn binnengevallen.

De historici denken dat elk van de Arabische staten destijds zijn eigen specifieke doelstellingen had om Israël aan te vallen: Damascus wilde een Groot Syrië in de Levant vestigen, Amman hoopte zijn greep op de heilige plaatsen van Jeruzalem te versterken nadat de Hasjemieten de heilige plaatsen van de islam die zij ooit in de Hijaz in handen hadden, hadden verloren, en Caïro wilde zich verbinden met de Masjrak - dat deel van het Midden-Oosten dat in West-Azië lag - en zo voorkomen dat het in Noord-Afrika geïsoleerd zou raken.

Als de overwegingen van de Palestijnse Arabieren voor de Arabische wereld van het grootste belang waren, waarom werd er dan geen Palestijnse staat opgericht in Judea en Samaria in die jaren, toen de Arabische wereld de kans had omdat ze die gebieden al in handen had?

Het is waar dat de Palestijnse Arabieren kortstondig hebben geprobeerd een ministaatje op te richten in de Gazastrook, bekend als de All-Palestine Government, maar die kreeg nooit bredere steun door internationale erkenning.

Haar banden met de moefti van Jeruzalem, Hajj Amin al-Husseini, de Palestijnse leider die tijdens de oorlog de meest zichtbare banden had met nazi-Duitsland, ondermijnden de kansen op succes van de regering voor alle Palestijnen. Gaza bleef een gebied onder Egyptische militaire bezetting tot de Zesdaagse Oorlog.

Vandaag moet Israël een aanpak van het Israëlisch-Palestijnse conflict uitwerken die de werkelijke dimensies van het ruimere conflict voor ogen houdt. Het Arabisch-Israëlische conflict heeft geleken op een accordeon die zich naargelang de internationale omstandigheden kan uitbreiden of inkrimpen. In 1967 was er een Iraakse expeditiemacht die Israël wilde binnendringen via Jordanië. Het conflict was gegroeid.

In 2022 was Irak niet meer dezelfde strategische factor. En het was Iran dat sjiitische milities uit het hele Midden-Oosten rekruteerde en ze vooral naar Syrië stuurde.

Vandaag bestaat het risico dat als de tweestatenoplossing opnieuw populair wordt, zonder rechtvaardiging, Israël onder toenemende internationale druk komt te staan om zich aan de voorwaarden ervan te houden, zelfs als die niet van toepassing zijn. Het risico bestaat dat Israël zijn recht op veilige grenzen, een integraal onderdeel van Resolutie 242, wordt ontnomen.

De recente gebeurtenissen hebben aangetoond dat er een heel ander Midden-Oosten is ontstaan. Diplomatie blijft in deze nieuwe periode van vitaal belang, maar zij zal slechts resultaten opleveren indien zij gericht is op de vitale belangen van de betrokken partijen. Dat is de les van de Abraham-akkoorden, die vier normaliseringsovereenkomsten tussen Israël en Arabische staten hebben opgeleverd.

Maar nu is de tweestatenoplossing slechts een mooi klinkende mantra die diplomaten op een dwaalspoor brengt. Dit zou de boodschap van de Staat Israël moeten zijn de volgende keer dat een Israëlische premier de Algemene Vergadering van de VN toespreekt.

Ambassadeur Dore Gold is sinds 2000 voorzitter van het Jerusalem Center for Public Affairs. Van juni 2015 tot oktober 2016 was hij directeur-generaal van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarvoor was hij adviseur buitenlands beleid van premier Benjamin Netanyahu, ambassadeur van Israël bij de VN (1997-1999) en adviseur van premier Ariel Sharon.

Bron: Why a Two-State Solution Won’t Work