Poetins oorlog: de volgende fase

door Amir Taheri - 20 maart 2022

• De meeste oorlogen zijn erop gericht een status quo die door een of beide tegenstanders als ongewenst wordt beschouwd, te vervangen door een nieuwe die voor de winnende partij aanvaardbaar en voor de verliezer tolereerbaar is.



• Tot dusver hebben de Europese Unie en de NAVO gekozen voor wat neerkomt op een reflexmatige reactie om te laten zien dat zij iets doen, zonder te beslissen waar zij eigenlijk tegenover staan.



• Het in beslag nemen van de bezittingen van de oligarchen is goed nieuws. Maar het is twijfelachtig of het Poetin van zijn vijandige koers zal afbrengen. Hoe dan ook, als de bezittingen van de oligarchen voortkwamen uit corruptie of zelfs diefstal, waarom verwelkomden de westerse democratieën ze dan als legitieme "investeringen"? En, als ze om te beginnen legitiem waren, waarom ze deze dan in beslag nemen als het westerse rechtssysteem schuld door associatie uitsluit?


• Zowel de EU als de NAVO zouden er goed aan doen te proberen Poetin en het Russische volk te ontkoppelen door middel van informatie, publieke diplomatie en zorgvuldig gerichte sancties.

Nu het zijn tweede maand ingaat, lijkt de oorlog in Oekraïne, net als andere oorlogen in de geschiedenis, het ritme en tempo te vinden dat zijn kruissnelheid bepaalt, althans voor enige tijd.

Wat alle oorlogen gemeen hebben, is dat ze, na een aanvankelijke shock-and-awe-periode, worden ingepast als onderdeel van het bredere plaatje van het leven. Aangezien de duur van oorlogen sterk uiteenloopt, is het moeilijk te bepalen wanneer die verrekening begint. De Dertigjarige Oorlog en de Honderdjarige Oorlog in Europa zijn niet met dezelfde cadans deel gaan uitmaken van het bredere beeld van het Europese bestaan.

Wat de meeste oorlogen gemeen hebben is dat zij, wanneer zij eenmaal op kruissnelheid zijn gekomen, weer worden wat zij oorspronkelijk waren: een vorm van communicatie of, in feite, de voortzetting van de politiek met andere middelen. Naarmate het feitelijke vechten deel gaat uitmaken van een veelzijdige werkelijkheid, begint de zoektocht naar een manier om de oorlog te beëindigen op te doemen als het centrale vraagstuk. De meeste oorlogen zijn erop gericht een status quo die door een of beide tegenstanders als ongewenst wordt beschouwd, te vervangen door een nieuwe status quo die voor de winnende partij aanvaardbaar en voor de verliezer aanvaardbaar is.

De oorlog in Oekraïne begon in zekere zin in 2014 met de annexatie van de Krim door Rusland en het aanwakkeren van afscheiding in Donetsk en Luhansk. De recente opleving van de gevechten toont aan dat zowel Vladimir Poetin, die de oorlog is begonnen, als de opeenvolgende autoriteiten in Kiev er niet in zijn geslaagd de politieke kernproblemen aan te pakken die het conflict hebben veroorzaakt.

Na de invasie van vorige maand heeft het conflict een bredere kring van betrokken mogendheden aangetrokken, zij het plaatsvervangend, waaronder de Europese Unie en de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Daarnaast zijn ook bijna alle leden van de Verenigde Naties betrokken, al was het maar omdat zij op de een of andere manier partij moeten kiezen.

Tot dusver hebben de Europese Unie en de NAVO gekozen voor wat neerkomt op een voorspelbare reactie om te laten zien dat zij iets doen, zonder te beslissen waar zij eigenlijk mee te maken hebben.

Het Oekraïne-probleem, als je het zo mag noemen, is een kwade tweeling. Het ene deel betreft de vraag wat er moet worden gedaan met Poetin en zijn (verkeerde) visie op de wereld. Het andere deel gaat over Rusland en de uitdaging om haar juiste plaats te vinden in een mondiaal systeem waarvan het met een paradoxale mengeling van tegenzin en verleiding deel is gaan uitmaken.

Het Poetin-deel van de tweeling is uiteraard van voorbijgaande aard.

Ongeacht wat er in deze oorlog gebeurt, zal Poetins historische tijdspanne korter zijn dan die van Rusland als natiestaat.

Toch lijken zowel de EU als de NAVO Rusland, een blijvende realiteit, gelijk te stellen met Poetin, een epifenomeen dat kan worden afgewacht.

Wat de EU en de NAVO lijken te hebben genegeerd is dat Poetin, hoewel nog steeds populair, niet de evoluerende langetermijnrealiteit vertegenwoordigt die het post-Sovjet-Rusland is. Ik ben er zelfs niet zeker van dat de ongeveer 300 "oligarchen" die als steunpilaar van Poetin zijn aangewezen, bereid zouden zijn hem tot het einde toe te volgen als zij het gevoel hebben dat hij aan de verliezende hand is.

Het in beslag nemen van de bezittingen van de oligarchen is goed nieuws. Maar het valt te betwijfelen of Poetin zich hierdoor van zijn vijandige koers zal laten afbrengen. Hoe dan ook, als de bezittingen van de oligarchen voortkwamen uit corruptie of zelfs diefstal, waarom verwelkomden de westerse democratieën ze dan als legitieme "investeringen"? En, als ze om te beginnen legitiem waren, waarom ze dan in beslag nemen als het westerse rechtssysteem schuld door associatie uitsluit?

De sancties die brede lagen van de Russische bevolking straffen, zouden wel eens een even averechts effect kunnen blijken te hebben. Miljoenen Russen werken in het deel van de economie dat in het mondiale systeem is geïntegreerd. Franse bedrijven beweren meer dan een miljoen directe of indirecte banen in Rusland te hebben gecreëerd. Grote aantallen Russen wonen in EU-landen, alsmede in de VS en Canada. Frankrijk telt meer dan 40.000 permanente Russische ingezetenen en ontving vóór de oorlog elk jaar meer dan een miljoen Russische toeristen.

Volgens schattingen van de EU hebben meer dan 250.000 Russen een persoonlijke rekening bij een westerse bank.

In de afgelopen drie weken hebben duizenden Russen, onder wie zakenlieden, academici en intellectuelen, hun land verlaten, terwijl in tientallen steden in de gehele federatie anti-oorlogsprotesten hebben plaatsgevonden.

Zowel de EU als de NAVO zouden er goed aan doen te proberen Poetin en het Russische volk te ontkoppelen door middel van informatie, openbare diplomatie en zorgvuldig gerichte sancties. Het is belangrijk te laten zien dat de westerse democratieën er niet op uit zijn Rusland uit te sluiten van haar juiste plaats in het concert der naties en dat het Poetins misplaatste beleid het is dat hen naar de status van wereldwijde paria leidt.

Ondanks incidentele uitbarstingen van Slavofilie, heeft het Russische volk vaak gestreefd naar een eigen plaats als Europese natie. De huidige koers van de NAVO en de EU wekt de verkeerde indruk dat de Russen voor de keuze staan tussen hun macht met geweld doen gelden, zoals Poetin wil, en door de Westerse mogendheden een plaats aan de top geweigerd worden.

De westerse democratieën moeten ook een dialoog stimuleren met die naties die geneigd zijn Poetins avonturisme te gebruiken in dienst van hun eigen onopgeloste conflict met het Westen.

De poging van China om zich in te dekken is kortzichtig en zou uiteindelijk kunnen leiden tot nog meer complicaties in een reeds verward web. Er is ook dringend behoefte aan actieve diplomatie met India, Brazilië en twee dozijn "ontwikkelingslanden" in Afrika en Azië die leedvermaak voelen over "grote mogendheden" die elkaar naar de keel vliegen.

Belangrijker is echter dat zelfs als Poetin al zijn bruggen heeft verbrand, de westerse democratieën bereid moeten zijn een brug voor te stellen als en wanneer hij inziet dat hij niet verder kan gaan.

De verleiding om Poetin een nog dieper gat voor zichzelf te laten graven is misschien moeilijk te weerstaan. Maar het doel is een einde te maken aan deze zinloze oorlog, niet om Poetin te vernederen. Dat zal de geschiedenis uitwijzen.

Naast China kunnen minstens een half dozijn andere landen helpen een dialoog tussen Kiev en Moskou op gang te brengen als eerste stap om een nog grotere tragedie te voorkomen.

Het is nu duidelijk dat de oorlog in Oekraïne niet kan eindigen zoals Poetin droomde. In plaats daarvan zou Poetin een tweede Syrië kunnen creëren, waar hij na zes jaar van ongebreideld geweld de controle over vijf procent van het grondgebied heeft gekregen en de helft van de bevolking uit hun huizen is verdreven.

Hoe deze oorlog ook afloopt, de vraag hoe Rusland in de internationale orde moet worden ingepast, zal moeten worden aangepakt. Op dit moment zijn er echter weinig tekenen dat de westerse beleidsmakers zich op die immense taak voorbereiden.

Amir Taheri was van 1972 tot 1979 hoofdredacteur van het Iraanse dagblad Kayhan. Hij heeft gewerkt bij of geschreven voor talloze publicaties, elf boeken gepubliceerd en is sinds 1987 columnist voor Asharq Al-Awsat.

Vertaling door W.J. Jongman en H. Sleijster

© 2022 Gatestone Institute. Alle rechten voorbehouden. De artikelen hier afgedrukt geven niet noodzakelijkerwijs de standpunten weer van de vertalers of van Gatestone Institute.

Bron: Putin's War: The Next Phase :: Gatestone Institute