www.wimjongman.nl
KLIMAATVERANDERING
Een 'startup' zegt begonnen te zijn met het loslaten van deeltjes in de atmosfeer in een poging het klimaat te manipuleren.
Make Sunsets probeert al inkomsten te genereren voor geo-engineering, een zet die waarschijnlijk veel kritiek zal uitlokken.
Door James Temple - 24 december 2022
Een startup beweert dat het weerballonnen heeft opgelaten die mogelijk reflecterende zwaveldeeltjes hebben losgelaten in de stratosfeer, waarmee mogelijk een controversiële grens wordt overschreden op het gebied van zonnegeo-engineering.
Geo-engineering verwijst naar doelbewuste pogingen om het klimaat te manipuleren door meer zonlicht in de ruimte te weerkaatsen, waarbij een natuurlijk proces wordt nagebootst dat optreedt in de nasleep van grote vulkaanuitbarstingen. In theorie zou het verstuiven van zwavel en soortgelijke deeltjes in voldoende hoeveelheden de opwarming van de aarde kunnen tegengaan.
Het is technisch niet moeilijk om dergelijke verbindingen in de stratosfeer te brengen. Maar wetenschappers hebben meestal (maar niet helemaal) afgezien van zelfs kleinschalige experimenten in de open lucht. En het is niet duidelijk of iemand al materialen in die specifieke laag van de atmosfeer heeft geïnjecteerd in het kader van onderzoek naar geo-engineering.
Dat komt deels omdat het zeer controversieel is. Er is weinig bekend over het werkelijke effect van dergelijke opzettelijke ingrepen op grote schaal, maar ze zouden gevaarlijke neveneffecten kunnen hebben. Ook zouden de gevolgen in sommige regio's erger kunnen zijn dan in andere, wat geopolitieke conflicten zou kunnen uitlokken.
Sommige onderzoekers die de technologie al lang bestuderen, zijn zeer verontrust over het feit dat het bedrijf, Make Sunsets, zonder enige publieke betrokkenheid of wetenschappelijk onderzoek lijkt te zijn overgegaan tot lancering vanaf een locatie in Mexico. Het bedrijf probeert al "koelcredits" te verkopen voor toekomstige ballonvluchten die grotere ladingen kunnen vervoeren.
Verschillende onderzoekers waarmee MIT Technology Review sprak, veroordeelden de poging om geo-engineering in dit vroege stadium te commercialiseren. Sommige potentiële investeerders en klanten die de voorstellen van het bedrijf hebben bekeken, zeggen dat het niet gaat om een serieuze wetenschappelijke inspanning of een geloofwaardig bedrijf, maar eerder om aandachttrekkerij, bedoeld om de controverse in het veld aan te wakkeren.
Luke Iseman, de medeoprichter en CEO van Make Sunsets, erkent dat de inspanning deels ondernemend en deels provocerend is, een daad van geoengineering-activisme.
Hij hoopt dat de startup, door verder te gaan in de controversiële ruimte, het publieke debat zal helpen aanzwengelen en een impuls zal geven aan een wetenschappelijk vakgebied dat grote moeite heeft om kleinschalige veldexperimenten uit te voeren in het licht van de kritiek.
"We grappen c.q. grappen-niet dat dit deels een bedrijf en deels een sekte is," zegt hij.
Iseman, voorheen directeur hardware bij Y Combinator, zegt te verwachten dat hij door zowel geo-engineering-critici als onderzoekers in het veld aan de schandpaal zal worden genageld omdat hij zo'n stap zet, en hij erkent dat "het mij eruit laat zien als de Bond-schurk die nuttig zal zijn voor bepaalde groepen." Maar hij zegt dat de klimaatverandering zo'n ernstige bedreiging vormt, en dat de wereld zo traag is om het onderliggende probleem aan te pakken, dat er nu radicalere ingrepen nodig zijn.
"Naar mijn mening is het moreel verkeerd dat we dit niet doen", zegt hij. Wat belangrijk is, is dat we dit zo snel en veilig mogelijk doen.
Wild voorbarig
Maar toegewijde deskundigen op dit gebied denken dat dergelijke inspanningen erg voorbarig zijn en het tegenovergestelde effect kunnen hebben van wat Iseman verwacht.
"De huidige stand van de wetenschap is niet goed genoeg... om zonne-energie te verwerpen of te aanvaarden, laat staan te implementeren", schreef Janos Pasztor, uitvoerend directeur van het Carnegie Climate Governance Initiative, in een e-mail. Het initiatief roept op tot toezicht op geo-engineering en andere klimaatveranderende technologieën, hetzij door regeringen, internationale overeenkomsten of wetenschappelijke organen. "Om in dit stadium door te gaan met de implementatie is een zeer slecht idee," voegde hij eraan toe, en vergeleek het met het besluit van de Chinese wetenschapper He Jiankui om CRISPR te gebruiken om het DNA van embryo's te bewerken, terwijl de wetenschappelijke gemeenschap nog aan het debatteren was over de veiligheid en ethiek van een dergelijke stap.
Shuchi Talati, een interne wetenschapper aan de Amerikaanse Universiteit die een non-profit opricht die zich richt op bestuur en rechtvaardigheid in zonne-energie, zegt dat de acties van Make Sunset het wetenschappelijke veld kunnen terugdringen, de financiering verminderen, de overheidssteun voor vertrouwd onderzoek afremmen en de roep om onderzoek te beperken versnellen.
Het gedrag van het bedrijf speelt in op de lang gekoesterde vrees dat een "schurk" zonder bijzondere kennis van de atmosferische wetenschap of de implicaties van de technologie eenzijdig zou kunnen beslissen om het klimaat te geoengineeren, zonder enige vorm van consensus over de vraag of dat mag of wat de juiste gemiddelde temperatuur op aarde zou moeten zijn. Dat komt omdat het relatief goedkoop is en technisch eenvoudig uit te voeren, althans op een ruwe manier.
David Victor, politicoloog aan de Universiteit van Californië in San Diego, waarschuwde meer dan tien jaar geleden al voor een dergelijk scenario. Een "Greenfinger, zelfbenoemde beschermer van de planeet ... zou in zijn eentje veel geoengineering kunnen afdwingen", zei hij, waarbij hij zich beriep op het personage Goldfinger uit een James Bond-film uit 1964, die het best bekend staat om de moord op een vrouw door haar goud te schilderen.
Sommige waarnemers trokken al snel parallellen tussen Make Sunsets en een tien jaar oud incident waarbij een Amerikaanse ondernemer naar verluidt honderd ton ijzersulfaat in de oceaan goot, in een poging een planktonbloei op gang te brengen die de zalmpopulaties zou kunnen helpen en kooldioxide uit de atmosfeer zou kunnen zuigen. Critici zeggen dat dit in strijd was met internationale beperkingen voor wat bekend staat als ijzerbemesting, die deels werden ingegeven door een groeiend aantal commerciële voorstellen om koolstofkredieten te verkopen voor dergelijke werkzaamheden. Sommigen geloven dat het vervolgens de onderzoeksinspanningen in het veld belemmerde.
Pasztor en anderen benadrukten dat de inspanningen van Make Sunset de dringende behoefte onderstrepen aan breed toezicht en duidelijke regels voor verantwoord onderzoek naar geo-engineering en helpen bepalen of en onder welke voorwaarden er een maatschappelijke vergunning moet zijn om door te gaan met experimenten of verder. Zoals MIT Technology Review als eerste meldde, ontwikkelt de regering Biden een federaal onderzoeksplan dat als leidraad moet dienen voor de wijze waarop wetenschappers doorgaan met onderzoek naar geo-engineering.
Ballon lanceringen
Volgens Iseman's eigen beschrijving waren de eerste twee ballonlanceringen zeer rudimentair. Hij zegt dat ze plaatsvonden in april ergens in de staat Baja California, maanden voordat Make Sunsets in oktober werd opgericht. Iseman zegt dat hij een paar gram zwaveldioxide in weerballonnen pompte en toevoegde wat hij schatte als de juiste hoeveelheid helium om ze in de stratosfeer te brengen.
Hij verwachtte dat ze op die hoogte onder druk zouden barsten en de deeltjes zouden vrijkomen. Maar het is niet duidelijk of dat is gebeurd, waar de ballonnen terecht zijn gekomen en welke gevolgen de deeltjes hebben gehad, omdat er geen controleapparatuur aan boord van de ballonnen was. Iseman erkent ook dat zij voor de eerste twee lanceringen geen toestemming hebben gevraagd aan overheidsinstanties of wetenschappelijke organisaties, in Mexico of elders.
"Dit was duidelijk een wetenschappelijk project," zegt hij en voegt eraan toe: "In principe was het om te bevestigen dat ik het kon doen."
In een witboek uit 2018 werd de mogelijkheid geopperd dat een milieu-, humanitaire of andersoortige groep deze eenvoudige ballonbenadering zou kunnen gebruiken om een gedistribueerd, doe-het-zelf geo-engineering schema uit te voeren.
In de toekomst hoopt Make Sunsets de zwavelvracht te vergroten, telemetrie-apparatuur en andere sensoren toe te voegen, uiteindelijk over te gaan op herbruikbare ballonnen en gegevens te publiceren na de lanceringen.
Het bedrijf probeert nu al geld te verdienen aan de afkoelingseffecten van toekomstige vluchten. Het biedt $10 "koelcredits" aan voor het vrijlaten van één gram deeltjes in de stratosfeer - genoeg, zo beweert het bedrijf, om het opwarmende effect van één ton koolstof voor één jaar te compenseren.
"Wat ik wil doen is zo snel mogelijk zoveel mogelijk koeling creëren als ik op verantwoorde wijze kan, gedurende de rest van mijn leven," zegt Iseman, die er later aan toevoegt dat ze in 2023 zoveel zwavel zullen inzetten als "we de klanten zover kunnen krijgen om ons te betalen".
Het bedrijf zegt dat het 750.000 dollar aan financiering heeft opgehaald bij onder andere Boost VC en Pioneer Fund, en dat de eerste investeerders ook koelcredits hebben gekocht. De durfbedrijven reageerden niet op vragen van MIT Technology Review voor pers-tijd.
Een verschrikkelijk idee
Talati stond zeer kritisch tegenover de wetenschappelijke beweringen van het bedrijf en benadrukte dat niemand geloofwaardig credits kan verkopen die beweren zo'n specifiek resultaat per gram te vertegenwoordigen, gezien de grote onzekerheid in dit stadium van het onderzoek.
"Wat ze beweren te bereiken met zo'n krediet is het geheel van wat nu onzeker is over geo-engineering," zegt ze.
Kelly Wanser, uitvoerend directeur van SilverLining, een non-profit die onderzoek naar klimaatrisico's en mogelijke interventies zoals geo-engineering ondersteunt, is het daarmee eens.
"Vanuit zakelijk oogpunt kunnen de effecten en risico's van reflectieve afkoeling momenteel niet op een zinvolle manier worden gekwantificeerd, waardoor het aanbod een speculatieve vorm van 'junk credit' is die waarschijnlijk geen waarde heeft voor de klimaatkredietmarkten," schreef ze in een e-mail.
Talati voegt eraan toe dat het hypocriet is dat Make Sunsets beweert te handelen op humanitaire gronden, terwijl ze verdergaan zonder een betekenisvolle dialoog aan te gaan met het publiek, ook met degenen die door hun acties zouden kunnen worden getroffen.
"Ze schenden het recht van gemeenschappen om hun eigen toekomst te bepalen," zegt ze.
David Keith, een van 's werelds grootste deskundigen op het gebied van zonnegeo-engineering, zegt dat de hoeveelheid materiaal in kwestie - minder dan 10 gram zwavel per vlucht - geen echt gevaar voor het milieu oplevert; een commerciële vlucht kan ongeveer 100 gram per minuut uitstoten, zegt hij. Keith en zijn collega's van Harvard University werken al jaren aan een kleinschalig stratosferisch experiment, SCoPEx genaamd, dat herhaaldelijk is uitgesteld.
Maar hij zegt dat hij zich zorgen maakt over elke poging om kerntechnologieën voor geo-engineering te privatiseren, inclusief het patenteren ervan of het verkopen van credits voor de uitstoot, omdat "commerciële ontwikkeling niet het niveau van transparantie en vertrouwen kan opleveren dat de wereld nodig heeft om verstandige beslissingen te nemen over de toepassing", zoals hij in een eerdere blogpost schreef.
Keith zegt dat een particulier bedrijf financiële motieven zou hebben om de voordelen te overdrijven, de risico's te bagatelliseren en zijn diensten te blijven verkopen, zelfs als de planeet afkoelt tot onder de preïndustriële temperaturen.
"Het als startup doen is een verschrikkelijk idee," zegt hij.
Van zijn kant zegt het bedrijf dat het werkt op basis van het beste modelonderzoek dat momenteel beschikbaar is, en dat het zijn praktijken zal aanpassen naarmate het meer te weten komt en hoopt samen te werken met landen en deskundigen om deze inspanningen te begeleiden naarmate het bedrijf opschaalt.
"Wij zijn ervan overtuigd dat zonne-energie [geoengineeering] de enige haalbare weg is om onder de 2 ˚C [opwarming ten opzichte van het pre-industriële niveau] te blijven, en we zullen samenwerken met de wetenschappelijke gemeenschap om dit levensreddende instrument zo veilig en snel mogelijk in te zetten," zei Iseman in een e-mail.
Maar critici benadrukken dat de tijd om met deskundigen en het publiek in gesprek te gaan zou zijn geweest voordat het bedrijf materiaal in de stratosfeer begon te injecteren en probeerde koelingscredits te verkopen - en dat het nu waarschijnlijk een ijzige ontvangst van veel van die partijen tegemoet kan zien.
Update: Dit verhaal is bijgewerkt met commentaar van Kelly Wanser, uitvoerend directeur van SilverLining.