Hoe een eind te maken aan de politieke instabiliteit in Israël

Door Caroline Glick - 7 juli 2022

De afgelopen drie en een half jaar heeft disfunctionele politiek Israël het moeilijk gemaakt om kansen te identificeren en te grijpen of adequaat te reageren op toenemende bedreigingen, of die nu afkomstig zijn uit Teheran, Washington, Europa, Saoedi-Arabië of daarbuiten.

Afgelopen donderdag heeft de regering Bennett-Lapid het Israëlische parlement, de Knesset, ontbonden en verkiezingen uitgeschreven voor 1 november. Premier Naftali Bennett legde na een jaar het premierschap neer en kondigde aan dat hij zich niet meer kandidaat zou stellen voor de komende verkiezingen. Minister van Buitenlandse Zaken Yair Lapid is opgestapt om als interim-premier te fungeren. Dit worden voor Israël de vijfde verkiezingen in drieëneenhalf jaar.

Dit doet de hamvraag rijzen: Wat verklaart de politieke impasse in Israël, en wat moet er gebeuren om die te doorbreken?

De impasse is niet tussen de rechter- en de linkerkant van het spectrum. Een aanzienlijke meerderheid van de Israëli's identificeert zich met rechts. De impasse is het gevolg van de opkomst van "Never-Netanyahu-Right" drie en een half jaar geleden als de grote man in de Israëlische politiek. Nooit-Netanyahu-Rechts bestaat uit rechtse politici die een hekel hebben aan voormalig premier en huidig oppositieleider Benjamin Netanyahu, en die hun verlangen om hem uit het nationale leiderschap te verbannen voorrang geven boven hun verlangen om ervoor te zorgen dat de regering hun ideologische agenda vooruithelpt.

Het Nooit-Netanyahu-Rechts verscheen voor het eerst na de eerste verkiezingsronde in april 2019. Netanyahu's rechtse blok won een beslissende meerderheid van 65 zetels in de 120 zetels tellende Knesset. Maar vijf van die zetels werden gewonnen door de Israël Beitenu-partij van voormalig minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Avigdor Liberman.

Liberman was ooit stafchef van Netanyahu en had in de loop van de campagne toegezegd zich aan te sluiten bij een door Netanyahu geleide coalitie. Het kwam dan ook als een schok voor het publiek toen Liberman weigerde toe te treden tot Netanyahu's coalitie en het land dwong tot een tweede verkiezing. En vervolgens een derde.

Na de derde ronde had Netanyahu dankzij Liberman nog steeds geen meerderheid en vormde hij een regering met de centrumlinkse Blauw-Witte Partij, geleid door voormalig stafchef van de IDF, Benny Gantz. Gantz eiste een hoge prijs voor deelname aan een Netanyahu-regering. Ten eerste eiste hij de creatie van een nieuwe positie - plaatsvervangend eerste minister - en een rotatiedeal waardoor Gantz na 18 maanden eerste minister zou worden, ook al won Gantz' partij slechts 15 zetels en Netanyahu's Likud-partij 36. Gantz eiste een gelijk aantal ministers in de regering en, het meest problematisch, eiste ook vetorecht over alle regeringsbeslissingen.

Met het vetorecht in de hand, verlamde Gantz de regering. Van het blokkeren van de aankoop van COVID-19 booster vaccins tot het zich verzetten tegen het voorgestelde vredesplan van de regering Trump in 2020 tot het ondermijnen van Netanyahu's acties tegen Iran, veroorzaakte Gantz' subversie een verlamming die zo slopend was dat Netanyahu besloot dat een vierde verkiezing te verkiezen was boven het voortzetten van de tweekoppige regering met Gantz. Op dat moment had hij gelijk. Opiniepeilingen tijdens de regering Netanyahu-Gantz wezen uit dat het door Netanyahu geleide rechtse blok 62-65 zetels zou halen, genoeg voor een meerderheid in de Knesset.

Maar nadat Netanyahu de regering ten val had gebracht en nieuwe verkiezingen werden uitgeschreven, dook een nieuwe Nooit-Netanyahu-kracht op.

Netanyahu's mislukte rivaal voor het Likud leiderschap, voormalig Likud minister Gideon Sa'ar, verliet Likud en vormde de Nieuwe Hoop Partij. Hij heeft een tegenstrijdig programma gevolgd, waarin hij zowel rechts van Netanyahu regeert, als weigert om deel uit te maken van een door Netanyahu geleide coalitie.

Sa'ar heeft nooit uitgelegd hoe hij een regering zou samenstellen aan Netanyahu's rechterkant terwijl hij Netanyahu's Likud, die meer dan een kwart van de Knesset uitmaakt, zou uitsluiten, en zijn kiezers hebben blijkbaar nooit nagedacht over de tegenstrijdigheid. Sa'ar's partij won zes zetels.

Ook de verkiezingen van maart 2021 zaten in een impasse. Netanyahu's rechtse blok won 59 zetels. Het linkse blok won er 38. De antizionistische partijen van de Arabische Lijst wonnen er tien. Liberman won er zeven. Sa'ar was de grote man.

In plaats van zijn haat voor Netanyahu opzij te zetten en een regering te vormen, sloot Sa'ar zich aan bij Liberman en Lapid - het hoofd van het linkse blok - en wendde zich tot Bennett. Bennett leidde de zeven leden tellende Yamina ("rechtse") partij. In de loop van de verkiezingen had Netanyahu herhaaldelijk gewaarschuwd dat Bennett van plan was zijn kiezers in de steek te laten en toe te treden tot een door links gedomineerde coalitie; Bennett had de beschuldiging bij elke gelegenheid vurig ontkend.

Lapid, Sa'ar, en Liberman vertelden Bennett dat als hij zijn kiezers in de steek zou laten, zij hem voor twee jaar premier zouden maken. Bennett accepteerde dat graag. Bennett en Lapid vormden een regeringscoalitie van 61 zetels met de vier man sterke Moslim Broederschap Ra'am factie.

Om de regering Bennett-Lapid te laten slagen, moest een van de volgende twee dingen gebeuren. Of de rechtse leden van de coalitie zouden zich bij links aansluiten, of de linkse meerderheid zou zich bij rechts aansluiten. Hoewel Bennett bereid was de verandering door te voeren, en Sa'ar en zijn factie bijna al hun rechtse standpunten lieten varen, was Bennett niet in staat alle leden van zijn factie te overheersen. Een van hen weigerde tot de coalitie toe te treden. En na verloop van tijd begonnen vijf leden die zich wel bij de coalitie aansloten, zich in te dekken.

De leden van Bennetts fractie konden moeilijk met Bennett meegaan omdat Netanyahu hun verwachtingen tartte. Sa'ar, Bennett en Liberman waren ervan overtuigd dat de leden van de Likud-fractie en hun partners in het rechtse blok Netanyahu in de steek zouden laten zodra zij hun regering zouden vormen. Zij namen een wet aan die het voor Likud-wetgevers gemakkelijker maakte om van het schip te springen en zich bij de coalitie aan te sluiten. Netanyahu, zo stelden zij zich voor, zou het geen dag uithouden in de loopgraven van de oppositie na een decennium aan de macht te zijn geweest.

Tot hun verbazing bleken al hun veronderstellingen onjuist. De regering bezweek onder haar interne tegenstrijdigheden. De rechtse regeringsleden kregen harde kritiek omdat ze alles verraadden waar ze voorheen voor hadden gestaan om hun ambt te behouden, terwijl ze radicaal links en de Moslimbroederschapspartijen meer macht gaven. Tegelijkertijd hielden Netanyahu, de Likud, en hun coalitieleden stand. Niemand liep over naar de regering Bennett-Lapid.

Drie maanden geleden verloren Bennett en Lapid hun meerderheid in de Knesset toen een ander lid van Bennetts partij uit de coalitie stapte en zich bij de oppositie aansloot. Sindsdien balanceert de coalitie met 60 zetels op de rand van de afgrond. Elke dag dwong een andere wetgever concessies af voor stemmen. Alsof de opname van de Moslimbroederschap in de coalitie nog niet controversieel genoeg was, werden Bennett en Lapid met de dag afhankelijker van de zes leden tellende factie van de Gezamenlijke Arabische Lijst. Geen van die fractieleden aanvaardt het bestaansrecht van Israël. Er zitten leden bij die banden hebben met terreurgroepen variërend van de PLO tot Hezbollah.

De afgelopen weken was de coalitie zo disfunctioneel dat ze niet eens door kon gaan met het aannemen van wetgeving die nodig is voor het goed functioneren van de staat. De pogingen van Bennett en Lapid om de oppositie de schuld te geven van het feit dat zij niet hebben ingegrepen om hen van een mislukking te redden, hadden geen succes. Uiteindelijk kondigden Bennett en Lapid vorige week aan dat zij het voor gezien hielden en werd Lapid interim-premier.

De vraag is nu of de nieuwe verkiezingen een einde zullen maken aan het politieke disfunctioneren en de verlamming van Israël. Uit de peilingen blijkt dat rechts, onder leiding van Netanyahu, nog steeds op 58-59 zetels staat. Om te winnen, moet het 2 tot 3 zetels afsnoepen van centrum-links of Nooit-Netanyahu-Rechts. Om links te laten winnen, moet Lapid de steun en de kracht van "Nooit-Netanyahu-Rechts" behouden, en vervolgens, als de verkiezingen voorbij zijn, de leden van "Nooit-Netanyahu-Rechts" overtuigen om in de voetsporen te treden van Liberman, Bennett en Sa'ar en hun overtuigingen in te ruilen voor die van links.

Kortom, de politieke chaos in Israël zal pas ophouden na het verdwijnen van het "Nooit-Netanyahu-Rechts".

Bron: How to End Israel's Political Instability - CarolineGlick.com