Netanyahu begroet einde van "slechtste regering in Israëlische geschiedenis" bij dreigende nieuwe verkiezingen

Vanaf het begin was het duidelijk dat de coalitie gedoemd was te mislukken. Uiteindelijk was de wens om Benjamin Netanyahu buiten de regering te houden niet genoeg om een groep bij elkaar te houden die het over weinig anders eens was.

Door Alex Traiman - 20 juni 2022

Israël lijkt op weg om terug te gaan naar de stembus nadat een "veranderingscoalitie" er niet in is geslaagd om haar flinterdunne meerderheid te behouden, nauwelijks een jaar na haar vorming.

De verkiezingen zullen waarschijnlijk worden gehouden op 25 oktober, net na de afsluiting van de Joodse Hoge Feestdagen. De verkiezingen zouden de vijfde zijn in slechts drieëneenhalf jaar.

Ondertussen zal volgens het ingewikkelde roulatieakkoord van de coalitie vice-premier Yair Lapid voorlopig interim-premier worden met beperkte bevoegdheden, totdat na de verkiezingen een nieuwe regering kan worden gevormd. In deze rol zou Lapid een ontmoeting hebben met de Amerikaanse president Joe Biden, mocht deze zoals gepland in juli de regio bezoeken.

Oud-premier Benjamin Netanyahu, die het grootste ideologisch georiënteerde blok in het parlement controleert en zijn steun onder de bevolking heeft vergroot, bevindt zich in balans position om een nieuwe regering te vormen als er nieuwe verkiezingen worden gehouden.

Een overwegend rechtse regering onder leiding van Netanyahu zou de wil van de overgrote meerderheid van de Israëlische kiezers vertegenwoordigen. Rechtse partijen kregen bij de laatste verkiezingen 72 zetels. Linkse partijen haalden 38 zetels. Arabische partijen kregen 10 zetels.

Hoe werd deze regering gevormd?

Netanyahu's Likud Partij kreeg 30 zetels bij de laatste verkiezingen -13 zetels meer dan de volgende grootste partij, Yesh Atid, geleid door Lapid. Ondanks de schijnbare aardverschuiving behaalden de partijen die bereid waren deel uit te maken van een door Netanyahu geleide regering, waaronder destijds Yamina, 59 stemmen - net twee te weinig voor een meerderheid. De zionistische partijen die tegen Netanyahu waren, haalden in totaal 51 zetels.

Toen Netanyahu niet in staat bleek een regering te vormen, heeft Lapid Bennett overgehaald het rechtse blok te verlaten en hem de zetel van eerste minister aangeboden als onderdeel van een roulatieregeling. Hij kon Lapid's aanbod niet weerstaan en Bennett stemde ermee in premier te worden, ondanks het feit dat hij bij de vorige verkiezingen slechts zeven mandaten had gewonnen.

Lapid en Bennett overtuigden vervolgens de islamistische Ra'am-partij - een afdeling van de zuidelijke tak van de Moslimbroederschap en in feite een zusterorganisatie van Hamas - om tot de coalitie toe te treden. De deelname van Ra'am was de eerste keer dat een Arabische partij deelnam aan een Israëlische coalitie.

Gedoemd te mislukken

Vanaf het begin was het duidelijk dat de coalitie gedoemd was te mislukken. Onmiddellijk na de vorming van de coalitie kondigde Yamina-partijlid Amichai Chikli aan dat hij niet met de regering zou stemmen.

Chikli verwees naar de beloften die hij en Bennett in de aanloop naar de verkiezingen aan hun kiezers hadden gedaan. Bennett vertelde de kiezers herhaaldelijk in nationale nieuwsprogramma's dat het ondemocratisch zou zijn voor een Knesset-lid om premier te worden met minder dan 10 mandaten. Bennett had er zeven. In een stunt ondertekende Bennett ook een stuk papier dat hij in een Israëlisch avondjournaal bracht waarin stond dat hij niet zou toetreden tot een regering onder leiding van Lapid "met of zonder rotatie" omdat "ik rechts ben en [Lapid] links is". Veel rechtse kiezers steunden Bennett op basis van die gebroken beloften.

In april zwichtte een ander lid van Yamina, Idit Silman - de coalitiewoordvoerster van de Knesset, verantwoordelijk voor de goedkeuring van wetsvoorstellen in het parlement - voor de druk van rechts en kondigde aan dat ze haar functie neerlegde, waarbij ze aandrong op de vorming van een alternatieve rechtse regering.

Vorige week nog kondigde ook Yamina-lid Nir Orbach aan dat hij niet langer met de regering zou meestemmen. Er gaan ook geruchten dat Yamina-lid Abir Kara een regering onder leiding van Netanyahu zou steunen.

Het waren echter niet alleen de rechtse partijen die zich verzetten tegen het samenzitten met alle leden van Israëls linkse en islamistische partijen. Blauw-Wit's Michael Biton kondigde aan dat hij niet met de regering zou stemmen over verschillende transporthervormingen die de door hem geleide Knesset-commissie omzeilden. De uiterst linkse en Israëlisch-Arabische Rinawie Zoabi van de Meretz-partij kondigde half mei aan uit de coalitie te stappen, maar liet zich een week later overhalen om toch weer toe te treden. Begin juni kondigde Ra'am-partijgenoot Mazen Ghanaim aan dat hij niet langer voor de coalitie zou stemmen.

Zonder meerderheid en met de noodzaak om bijna dagelijks politieke brandjes te blussen, zagen Bennett en Lapid het onvermijdelijke in: de ideologisch diverse coalitie kon niet langer succesvol voortkabbelen.

Iedereen behalve Bibi

De "veranderingscoalitie" werd gemotiveerd door een enkele verenigende factor: de wens om Netanyahu te vervangen na 12 jaar aan de macht te zijn geweest. Dit ondanks het feit dat de meeste Israëli's nog steeds de voorkeur geven aan Netanyahu in de topfunctie. De veranderingsbeweging werd voor een groot deel gemotiveerd door de strafprocessen tegen Netanyahu die in de rechtbank vol met gaten en ongepast gedrag van de openbare aanklagers blijken te zitten.

De natie heeft nooit voor Lapid gekozen, die zonder rechtse overlopers geen regering had kunnen vormen. En het volk heeft zeker niet voor Bennett gekozen, die zijn post verlaat met de steun van slechts vier partijleden.

Slechts 96 procent van het publiek koos iemand anders dan Bennett als premier - een punt dat Bennett er uiteindelijk niet van weerhield de post te aanvaarden.

Bennett en Lapid, die ermee instemden de post van premier bij toerbeurt te delen, en hun coalitiegenoten voerden aan dat het partnerschap van vreemde bedgenoten noodzakelijk was om Israël uit zijn electorale impasse te halen en politieke stabiliteit te bieden. Maar de coalitie heeft vanaf het begin gefaald. Uiteindelijk was de wens om Netanyahu uit zijn ambt te houden niet genoeg om een groep bij elkaar te houden die het over weinig anders eens was.

Weinig bereikt

Hoewel Bennett en Lapid voortdurend benadrukten hoe succesvol de regering was, heeft ze weinig bereikt. Maandenlang was de belangrijkste prestatie - zo werd ons keer op keer verteld - de goedkeuring van een staatsbegroting, een lage lat en een absolute vereiste voor elke coalitie. Het niet goedkeuren van een begroting is een automatische trigger voor verkiezingen.

De afgelopen weken heeft Bennett herhaaldelijk gesproken over hoe veilig het land is geweest tijdens zijn ambtsjaar, met slechts zeven raketten die zijn afgevuurd vanuit Gaza, net een jaar nadat er door Hamas 4500 op Israël waren afgevuurd. Toch heeft Bennett geweigerd om de tientallen terreuraanslagen in Israëlische steden in de afgelopen weken te vermelden - de dodelijkste terreurgolf sinds 2014.

Linkse agenda

Wat de coalitie wel lukte, was om elk lid van Israëls linkervleugel vanuit de achterban van de oppositie in de zetels van de macht te brengen. Bennett had weinig discipline over zijn kabinet. Terwijl hij zweeg, werkten Bennetts partners eraan om Israël terug te brengen op het pad van onderhandelingen met de Palestijnse Autoriteit. Dit ondanks de voortdurende financiering van terroristen door de P.A., via hun afschuwelijke "pay for slay" programma en terreuropruiing in alle sectoren van de Palestijnse samenleving.

Verschillende leden van Bennetts regering ontmoetten P.A.-leider Mahmoud Abbas tijdens verschillende bezoeken in Ramallah, en de Israëlische minister van Defensie Benny Gantz ontving Abbas zelfs in zijn huis in Rosh Ha'Ayin - de eerste keer dat Abbas Israël bezocht in meer dan 10 jaar.

De regering omzeilde een Israëlische wet die is ontworpen om belasting- en douanetransfers naar de P.A. te voorkomen vanwege haar steun aan terreur, door in plaats daarvan 600 miljoen shekels (bijna $175 miljoen) aan fondsen aan de P.A. te "lenen", waarbij de ingehouden transfers worden gebruikt als onderpand voor het geval de P.A. er later niet in slaagt de leningen terug te betalen.

Lapid, van zijn kant, stemde er aanvankelijk mee in om de Verenigde Staten toe te staan een Amerikaans consulaat te heropenen voor de P.A. in Jeruzalem dat werd gesloten toen de vorige regering in 2018 de Jeruzalem Embassy Act vervulde, die een verenigd Jeruzalem als de officiële hoofdstad van de Joodse staat in de Amerikaanse wetgeving codificeerde. Er was een massale drukcampagne nodig op rechtse regeringsleden, waaronder op Bennett en Gideon Sa'ar, om de heropening van het consulaat te voorkomen.

Minister van Buitenlandse Zaken Lapid heeft ook aanzienlijke schade toegebracht aan Israëls kritische betrekkingen met Rusland, China en Polen, hoewel hij beweert Israëls diplomatieke status drastisch te hebben verbeterd. Vorige week nog werkte hij samen met de linkse minister van Cultuur Yehiel Moshe "Hili" Tropper om Israël op te nemen in het culturele programma van de E.U., dat deelname weigert aan Israëli's die in Judea, Samaria of op de Golan Hoogvlakte wonen; in feite een vorm van anti-Israël BDS.

Tijdens een pandemie heeft de Israëlische minister van Volksgezondheid niet alleen tijd gevonden voor een ontmoeting met Abbas, maar ook om progressieve hervormingen door te voeren waardoor vrouwen gemakkelijker abortus kunnen laten plegen, koppels van hetzelfde geslacht gemakkelijker kinderen kunnen adopteren via draagmoederschap en waardoor het gemakkelijker wordt om in Israëlische ziekenhuizen geslachtsveranderende operaties uit te voeren.

Minister van Energie en lid van de linkse Arbeidspartij Karine Elharrar heeft de Israëlische exploratievergunningen voor bijkomende vondsten van off-shore aardgas stopgezet wegens Israëls nieuwe verbintenis om hernieuwbare energie na te streven. Pas enkele weken geleden, nadat Europa op zoek was gegaan naar nieuwe aardgasbronnen in de nasleep van de Russische inval in Oekraïne, kondigde Elharrar aan dat de exploratie zou worden hervat.

'Slechtste regering in de Israëlische geschiedenis'

Bij het vieren van de aankondiging dat de Knesset zou worden ontbonden, zei Netanyahu in een verklaring dat "het voor iedereen duidelijk is dat de slechtste regering in de Israëlische geschiedenis tot een einde is gekomen." Hij merkte op dat de aankondiging werd voorafgegaan door een jaar van "vastberaden strijd door de oppositie in de Knesset en groot lijden door het Israëlische publiek".

In plaats daarvan heeft Netanyahu toegezegd een "brede, nationale regering onder leiding van Likud" te vormen.

Verkiezingen vermijden?

Ondanks de aankondiging van Bennett en Lapid dat zij het parlement willen ontbinden en de natie voor de vijfde keer in drieënhalf jaar naar de stembus willen brengen, is Netanyahu wellicht in staat om binnen het bestaande parlement een alternatieve, rechtse coalitie te vormen. Hij controleert momenteel een sterk blok van 55 leden. Als hij zes leden van de huidige coalitie kan overhalen om toe te treden, kan hij een regering vormen en nieuwe verkiezingen afwenden.

De mogelijkheid van een alternatieve coalitie wordt versterkt door recente opiniepeilingen, waaruit blijkt dat de rechtse, zes leden tellende Nieuwe Hoop Partij, geleid door de voormalige Likud partijleider en Netanyahu-koploper Sa'ar, de minimale Knesset-drempel niet zou halen als er vandaag nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Bennetts eigen rechtse Yamina-partij doet het slecht in de peilingen, en er is een grote kans dat de partij helemaal implodeert voordat er verkiezingen kunnen worden gehouden.

Naar verluidt zijn de Yamina-leden niet op voorhand ingelicht over Bennetts voornemen om de regering te ontbinden, en verschillende partijleden zouden graag de beloften nakomen die zij aan hun kiezers hebben gedaan en zitting nemen in een rechtse regering.

Door toe te treden tot een regering onder leiding van Netanyahu zouden Bennett, Sa'ar of zelfs Gantz de natie kunnen helpen om nog meer verkiezingen te vermijden en daarbij hoge ministerportefeuilles in de wacht kunnen slepen.

Een sterke centrumrechtse regering zou de wil vervullen van een electoraat dat moe is van de peilingen en wil dat de verkozenen voor één keer hun werk doen, zonder de politiek. Zo niet, dan zal Israël teruggaan naar de stembureaus om te proberen zelf een eind te maken aan de electorale impasse.

En terwijl Israëli's en toeschouwers over de hele wereld de spot drijven met Israëls politieke disfunctioneren, keert het mandaat tenminste terug naar waar het thuishoort: bij het volk - een teken van een robuuste democratie.

Alex Traiman is CEO en hoofd van het bureau in Jeruzalem van Jewish News Syndicate.

Bron: Netanyahu hails end of ‘worst government in Israeli history’ as new elections loom - JNS.org