De watertekortencrisis in Irak

Door Bahrooz Jaafar - 31 augustus 2021

BESA Center Perspectives Paper No. 2.140, 31 augustus 2021

SAMENVATTING: Het Midden-Oosten en Noord-Afrika zijn droog, met hoge temperaturen, minder rivieren, en minder regen en sneeuwval dan in de rest van de wereld. Dankzij de rivieren de Tigris en de Eufraat is Irak een van de rijkste landen in de regio als het gaat om watervoorraden - maar miljoenen Irakezen lijden desondanks onder een gebrek aan schoon water nu de temperaturen stijgen en woestijnvorming grote delen van het land in zijn greep krijgt. Dit probleem wordt slecht beheerd door de Iraakse regering, net als door andere regeringen in de regio, en wordt nog verergerd door de kwaadaardige acties van buurlanden. Als het waterprobleem niet wordt opgelost, kan de Iraakse beschaving volledig verdwijnen.

---

Het Midden-Oosten telt 6,3% van de wereldbevolking maar slechts 1,4% van het bruikbare schone water. In 1955 hadden slechts drie Arabische landen te kampen met een watercrisis, maar dat cijfer is inmiddels gestegen tot 11. Wetenschappers voorspellen dat tegen 2025 nog eens zeven landen met een watercrisis te kampen zullen krijgen.

De Britse denktank Chatham House heeft een rapport over dit probleem de volgende titel gegeven: "Los het waterprobleem in Irak niet op met een oud beleid." Het centrum stelt dat het kabinet van de Iraakse premier prioriteit moet geven aan het waterprobleem, omdat de opeenvolgende regeringen in hoge mate hebben bijgedragen aan de ernst ervan.

Volgens Chatham House bevond Irak zich tot 1970 in een goede waterpositie dankzij de rivieren de Tigris en de Eufraat. Na dat jaar verloor het land echter ongeveer 40% van zijn water. Dit was gedeeltelijk te wijten aan het beleid van de buurlanden (vooral Turkije) ten aanzien van Irak. Hoge temperaturen en weinig neerslag hadden ook ernstige gevolgen voor de Iraakse stuwmeren, waaruit ongeveer 8 miljard kubieke meter water verdampte.

Volgens het Aljazeera Research Center was de voornaamste boosdoener achter het tekort aan stromend water in Irak het afsnijden van de waterstromen van de Tigris en de Eufraat door Turkije. De Tigris, de op één na langste rivier in Zuidwest-Azië, ontspringt in het zuidoosten van Turkije en is 1718 kilometer lang. Zij doorkruist Syrisch grondgebied over een afstand van 50 kilometer en komt Irak binnen bij het dorp Fishkhabour. Vijf zijrivieren stromen Irak binnen: de Khabur, de Grote Zab, de Kleine Zab, de Azim en de Diyala. De Tigris komt samen met de Eufraat bij Qurna en vormt zo de Shatt al-Arab.

Het watertekort heeft ernstige gevolgen gehad voor Irak. Dit jaar verklaarde Mahdi Rashid Hamdani, de Iraakse minister van Watervoorraden, dat de aanvoer van water uit Turkije via de Tigris en de Eufraat met 50% was gedaald. De Zab-rivier in de regio Kirkuk is 70% minder water gaan bevatten, en zijrivieren en rivieren zoals die welke de Darbandikhan-dam (in Noord-Irak) bereiken, hebben het nulpunt bereikt.

Hamdani merkte ook op dat Iran de loop heeft veranderd van veel belangrijke rivieren die naar Irak stromen, zoals de Sirwan-rivier, die Iran al vele malen heeft geprobeerd droog te leggen. Het Islamitische regime heeft ook de loop van rivieren in de grensgebieden van Diyala en Khanaqin veranderd zodat zij naar Iran stromen.

Volgens onderzoek van het Mediterranean Institute for Regional Studies verliest Irak het grootste deel van zijn watervoorraden. In 1933 bedroeg het water dat Irak via de rivier de Eufraat vanuit Turkije en Syrië binnenstroomde 30 miljard kubieke meter. In 2021 zal dat nog 9,5 miljard kubieke meter zijn. Als gevolg van de bouw door Turkije van de Ilisu-dam is de afvoer van de Tigris naar Irak gedaald van 20,5 miljard kubieke meter naar 9,7 miljard kubieke meter. Iran heeft intussen vijf Iraakse rivieren drooggelegd - de Kanjan Jam, de Kalal Badra, de Jankilat, de Karkh en de Khobin - die nu allemaal zijn opgedroogd. Het verlies van de rivieren leidde tot radicale veranderingen in de biologische en milieusystemen in de regio, waardoor de bewoners van tientallen Iraakse grensdorpen ontworteld raakten en migreerden.

Het Sawa-meer is 4,47 kilometer lang en 1,77 kilometer breed, en wordt beschouwd als een van de belangrijkste toeristische gebieden in Irak vanwege de nabijheid van archeologische vindplaatsen en de plaats die het inneemt in de Iraakse cultuur (het wordt in veel gedichten en verhalen genoemd). Dit meer, dat duizenden jaren oud is en dateert van vóór het tijdperk van het geschreven woord, is thans volledig opgedroogd, en de gronden in de omgeving ervan zijn een woestenij. Het Sawa meer is dood door roekeloos menselijk ingrijpen in de natuur, industrie, geologische factoren, toegenomen verdamping, gebrek aan regenval, en het totale falen van de Iraakse regering om er iets aan te doen.

Het gebrek aan regen en andere externe factoren, waaronder terrorisme, tasten niet alleen de Iraakse rivieren aan, maar ook het drinkwater. ISIS, dat bekend staat als doelwit van oliepijpleidingen, heeft het ook gemunt op irrigatieprojecten en dammen. De groep verwoestte in 2014 de Fallujah-dam in het westen van Irak, waardoor veel landbouw- en irrigatieprojecten in de gebieden Saqlawiya, Abu Ghraib, Radwaniyah, Latifiya en Alexandrië opdroogden.

Aanbevelingen

• De Iraakse regering moet een programma ontwikkelen om het probleem van waterschaarste aan te pakken en oplossingen te vinden. Het is hoog tijd dat zij een modern beleid voor waterbeheer gaat voeren.
• De huidige generatie Irakezen moet druk uitoefenen op de waterautoriteiten in Irak om ervoor te zorgen dat toekomstige generaties niet het slachtoffer worden van de agressie van Turkije en Iran tegen de watervoorraden van Irak. Irak heeft op dit punt meer dan één kaart tegen Turkije uit te spelen.
• Ooit hebben internationale organisaties grote sommen geld verstrekt aan mensen die beweerden op het gebied van water in Irak werkzaam te zijn. Het bleek dat zij corrupt waren en betrokken waren bij het witwassen van geld. De Iraakse regering weet wie deze mensen zijn en zou hen zware straffen moeten opleggen. (Ander geld dat was uitgetrokken voor het waterprobleem is volledig verdwenen).
• De Irakezen moeten bewust worden gemaakt van het belang van rationeel watergebruik. Er is dringend behoefte aan een voorlichtingsstrategie over water: op scholen, in de pers en in religieuze kringen.
• Zoals in de Europese landen het geval is, moet het water- en elektriciteitsverbruik efficiënt worden gecontroleerd om het verbruik te beheersen en overtreders ter verantwoording te roepen.
• Als proactieve stap om toekomstige milieurisico's te beperken, moeten zaden die tegen droogte bestand zijn, worden uitgestrooid in gebieden waar verwoestijning dreigt.

Conclusie

Vier belangrijke factoren verergeren het watertekort in Irak: het afsnijden van water van Koerdistan en Irak door buurlanden Turkije en Iran; de gecombineerde effecten van gebrek aan neerslag door klimaatverandering, hoge temperaturen en verdamping; oorlogen en geweld - vooral door ISIS, dat watervoorraden heeft opgeblazen; en het ontbreken van een modern beleid ten aanzien van waterzekerheid binnen de Iraakse regering. De Iraakse bevolking heeft ook verspillende gewoonten ontwikkeld met betrekking tot watergebruik.

Het meest essentiële element voor het menselijk bestaan is water. Door de afname van het water in Irak, het opdrogen van de moerassen in Zuid-Irak en de verandering van het milieu als gevolg van woestijnvorming, is het Iraakse volk in groot gevaar gebracht. Naarmate landbouw en irrigatie instorten, zal de omgeving en zelfs het hele ecosysteem van de regio veranderen. De Iraakse beschaving, die duizenden jaren oud is, zou voor altijd kunnen verdwijnen.

Bahrooz Jaafar is oprichter en voorzitter van het Mediterranean Institute for Regional Studies en lid van de International Federation of Journalists.

Bron: The Water Shortage Crisis in Iraq