Operatie Guardian of the Walls: Tactische overwinning, strategische nederlaag

Door Dr. Doron Matza - 25 mei 2021

BESA Center Perspectives Paper No. 2.048, 25 mei 2021

SAMENVATTING: Israël eindigde de oorlog in Gaza met indrukwekkende tactische successen, maar in een positie van grote strategische minderwaardigheid. De uitkomst herinnert aan de kwantitatieve successen van Amerika in de Vietnamoorlog naast de strategische nederlaag in dat conflict.

---

Na 11 dagen van gevechten kwam een einde aan de vierde Israël-Hamas-oorlog sinds de islamitische terreurorganisatie in 2007 de Gazastrook overnam. Net als zijn voorgangers eindigde de oorlog zonder een duidelijke overwinning. De indruk is echter dat dit conflict volledig verschilde van de vorige ronden van gevechten wat betreft de contrasterende taal en denkwijzen van Hamas en Israël, die een grote conceptuele ongelijkheid weerspiegelden.

Terwijl het denken van Israël tijdens de gevechten een tactisch-kwantitatieve logica vertoonde, was het denken van Hamas strategisch-kwalitatief. Dit was duidelijk te merken in het binnenlandse gesprek in Israël, dat zich concentreerde op de kwantitatieve resultaten van de campagne, zoals het aantal aangevallen doelwitten, het aantal gedode Hamas-terroristen, het aantal gelanceerde of vernietigde raketten, het aantal verpulverde tunnels, het aantal met de grond gelijkgemaakte gebouwen, enzovoort. Vanuit dat oogpunt versterkte de aard van de campagne - die hoofdzakelijk uit luchtaanvallen bestond - de Israëlische opvatting, die erop gericht was zoveel mogelijk doelstellingen te bereiken door "doelwitten" aan te vallen.

In dit opzicht heeft de IDF inderdaad goed gepresteerd. De campagne werd goed geleid, met coördinatie tussen de IDF en de Shabak (Israel Security Agency). Zelfs het politieke echelon, dat politiek tegen zichzelf verdeeld is, slaagde erin de harmonie en de prijzenswaardige samenwerking te bewaren.

Hamas werd ongetwijfeld hard en uitgebreid getroffen vanuit militair oogpunt - maar daarin schuilt het addertje onder het gras. Niet alleen verhinderde de tactisch-kwantitatieve logica van Hamas Israël om tot een duidelijk, onbetwistbaar militair resultaat te komen, maar Hamas gebruikte ook een heel andere logica die gericht was op systemische strategische doelstellingen.

Vanuit dat perspectief had Hamas meer succes dan verwacht. Niet alleen gaf het de aanzet tot de campagne door op Jeruzalemdag raketten af te vuren op Israëls hoofdstad en daarmee de Israëlische politieke en militaire besluitvormers te verrassen (zoals sommige hoge defensiefunctionarissen toegaven), maar het was ook in staat om rimpeleffecten van de oorlog teweeg te brengen buiten de grenzen van Gaza. De onenigheid die ontstond in de Joods-Arabische betrekkingen in Israël, de rellen in 'gemengde' steden en de agitatie op de Westelijke Jordaanoever waren neveneffecten van de oorlog in Gaza.

Voor het eerst slaagde Hamas erin de hele Palestijnse politiek (in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever, en in Israël) mee te slepen in een uitbarsting van terreur en geweld. Daarmee ondermijnde Hamas een belangrijke Israëlische aanpak, een aanpak die al geruime tijd succesvol was: een wig drijven tussen de Palestijnse bevolking van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook.

Bovendien voerde Hamas zijn campagne vanuit een breed regionaal en internationaal perspectief. In tegenstelling tot de vorige ronden, waarin de "blokkade" van Gaza centraal stond in de gevechten en de doelstellingen ervan, maakte Hamas in deze ronde van Jeruzalem het symbolische brandpunt. Hamas nam daarmee de leiding van het regionale terreur- en "verzets"-kamp - zelfs ten koste van Hezbollah, dat zich moest neerleggen bij raketlanceringen op Israël vanaf Libanees grondgebied door "rebellerende" Palestijnse facties (wat een blijvend fenomeen zou kunnen worden).

In deze laatste campagne bepaalde Hamas de agenda. Het conflict in Gaza was niet langer een lokale "gevechtsronde" met Israël, maar een aspect, zelfs een hoeksteen, van een veel grotere confrontatie tussen twee regionale scholen.

De eerste is de economisch-pragmatische school van de "geesten", waarin Israël het voortouw heeft genomen naast welvarende en risicomijdende staten van de regio. Deze school steunt een politiek van bevordering van een economische agenda en heeft de Abraham Akkoorden gesteund, evenals het Mansour Abbas-fenomeen. Het was ook de grondgedachte achter de "Deal of the Century" van de regering Trump.

De tweede is de "harten"-school van het "verzetskamp", die een identiteitspolitiek van de oude stempel aanhangt, gebaseerd op utopische en absolute visies die voorrang geven aan de toekomst boven het heden. Terwijl de pragmatische school het voorbije decennium onder de voogdij van de VS een duidelijke voorsprong kreeg in de regio, lijkt de Gaza-campagne die te hebben uitgedaagd, mogelijk gemaakt door drie factoren:

1. Een verandering in de Amerikaanse regering, nu president Biden en zijn progressieve entourage het Midden-Oostenbeleid van zijn voorganger laten varen
2. De zwakte van het Israëlische politieke systeem en in het bijzonder van Netanyahu, van wie werd aangenomen dat hij een belangrijke strategische rol van afschrikking speelde
3. De beoordeling door het "verzetskamp" van de zwakte van het Westen (met inbegrip van Israël) te midden van zijn interne wanorde tijdens de COVID-19-crisis.

Het afgelopen decennium werd gekenmerkt door relatieve stabiliteit op veiligheidsgebied in de regio, de zwakte van het verzetskamp, en de afnemende relevantie van de Palestijnse kwestie. Het conflict in Gaza veranderde deze realiteit en stimuleerde de voorstanders van identiteitspolitiek in Gaza, onder Israëlische Arabieren, en onder Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever. De laatste confrontatie in Gaza was niet zomaar een tactische ronde tussen de twee partijen, maar een strategische botsing tussen verschillende scholen, benaderingen, wereldbeelden en kampen.

Vanuit dat oogpunt had Israël een buitengewone kans om Gaza en Hamas zowel regionaal als internationaal tot een soort lesje te maken en zo het eerdere evenwicht te herstellen en de pragmatisch-economische agenda weer op te nemen. Dit zou echter een herziening van de strategie van de IDF ten opzichte van Gaza en een andere reeks operationele doelstellingen hebben vereist, resulterend in een campagne die erop gericht is de fundamenten van de militaire macht van Hamas weg te nemen. Dat zou hebben betekend dat de strategie van een luchtcampagne zou moeten worden verlaten ten gunste van een combinatie van luchtaanvallen en een grondmanoeuvre. Maar het lijkt erop dat de kloof in taalgebruik tussen Israëls tactisch-kwantitatieve benadering en Hamas' strategisch-kwalitatieve benadering een weerspiegeling was van Israëls moeite om de aard en het unieke belang van dit laatste Gazaconflict in vergelijking met zijn voorgangers te begrijpen, en om de bredere context waarin het werd uitgevochten te waarderen.

In plaats daarvan gebruikte Israël dezelfde operationeel-militaire logica die het in eerdere ronden hanteerde, en beschouwde het de oorlogsvoering als de zoveelste van zijn chronische botsingen met de terreurorganisaties van Gaza. Het eindigde de operatie dan ook met indrukwekkende tactische successen, maar in een positie van grote strategische minderwaardigheid - zo groot dat het herinnert aan de kwantitatieve successen van Amerika naast zijn strategische nederlaag in de Vietnamoorlog (1959-1975). Hier zijn duidelijke implicaties voor de politiek in het Midden-Oosten in bijna elk denkbaar opzicht.

De "harten" hebben nu de overhand. Hamas was in staat om van zichzelf een belangrijke strategische speler te maken buiten de Palestijnse arena. Het is erin geslaagd het economisch-pragmatische paradigma van de "Deal van de Eeuw" te ondermijnen, het conflict tussen Joden en Arabieren in Israël aan te wakkeren, en de terreurgroepen in de regio een goede reden te geven om de confrontatie met Israël voort te zetten.

Dit is geen goed nieuws voor de "geesten" en diegenen in het Midden-Oosten die van het leven houden. Elke poging om deze opkomende trend tegen te gaan, vereist in de eerste plaats een welbewuste vereigening van de ware betekenis van de laatste oorlog, en vooral van de werkelijke uitkomsten ervan. Hoe eerder hoe beter.

Dr. Doron Matza, onderzoeksmedewerker aan het BESA Center, bekleedde eerder hoge posities in de Israëlische inlichtingendienst.

Bron: Operation Guardian of the Walls: Tactical Victory, Strategic Defeat