Overwinning van de Taliban dreigt tweesnijdend zwaard voor Pakistan te worden

Door Dr. James M. Dorsey - 9 september 2021

SAMENVATTING: De Pakistaanse inspanningen om de overwinning van de Taliban in Afghanistan uit te buiten, dreigen de ultraconservatieve neigingen in Pakistan zelf te versterken, het op één na dichtstbevolkte moslimmeerderheidsland ter wereld, dat al lang wordt beschuldigd van het steunen van militante religieuze groeperingen.

---

De gedachte dat het religieus ultraconservatisme wellicht niet tot Afghanistan beperkt zal blijven, is wellicht een van de redenen waarom de Amerikaanse president Joe Biden heeft besloten Centraal-Azië effectief te verlaten met zijn terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit het Centraal-Aziatische land.

"Islamitische militanten zullen Rusland en China maagzuur bezorgen. Het is logisch dat de Verenigde Staten zeggen: 'Dit is geen Amerikaans probleem. Wij zijn hier weg. De Chinezen en Russen mogen er mee omgaan. In de toekomst zullen wij ons concentreren op wat belangrijk is, de Indo-Pacific," aldus een niet-Amerikaanse regeringsfunctionaris die empathie heeft voor de Amerikaanse bezorgdheid.

"De ironische waarheid voor China is dat het enige wat erger is dan Amerikaanse soldaten in de buurt van zijn grenzen is dat ze er helemaal niet zijn," voegde Bloomberg-columnist Shuli Ren eraan toe.

Het besluit van Biden kan ook een keuze zijn om Pakistan, dat niet in staat is de wereld te bekijken door het prisma van hun problematische relatie met India, om het in hun eigen sop gaar te laten stoven terwijl het probeert om ervoor te zorgen dat de Taliban deel zal blijven uitmaken van een pro-Pakistaans bolwerk tegen de overheersende en - zoals Pakistan - nucleaire macht van het subcontinent.

In een poging om het beste te maken van een complexe situatie hoopt Pakistan, en China niet ver daarachter, dat een door de Taliban gedomineerde regering de voorkeur zal geven aan infrastructuurprojecten die de aantrekkingskracht zullen vergroten van de door China gesteunde Pakistaanse haven Gwadar als maritieme toegangspoort tot het door land ingesloten Centraal-Azië.

De subcontinentale kloof snijdt door verschillende lagen, waaronder de religie. De door de VS en Saoedi-Arabië gesteunde jihadistische opstand die in de jaren tachtig de Sovjet-Unie in Afghanistan versloeg, maakte de Centraal-Aziatische staat en Pakistan vatbaarder voor ultraconservatieve moslimvoorschriften zoals de onderdrukking van vrouwen door de Taliban en de blasfemiehysterie in Pakistan.

De Taliban en een aanzienlijk aantal Pakistaanse ultraconservatieven wortelen hun wereldbeeld in het Deobandisme, een tak van de Islam die in het midden van de 19e eeuw in India ontstond om zich tegen het Britse koloniale bewind te verzetten door een sobere interpretatie van het geloof te propageren. Deobandisme werd wijdverbreid onder de Pasjtuns, zelfs toen de Deobandis in Pakistan, Afghanistan en India hun eigen weg gingen na de verdeling van het subcontinent in 1947.

De kloof werd breder door het gebruik van Pakistaanse militanten als gevolmachtigden nog vóór de Sovjetinvasie van Afghanistan in 1979, de islamisering van Pakistan door president Zia ul-Haq, de anti-Sovjet jihad, en massale Saudische steun in het verleden voor militante Pakistaanse en Afghaanse Deobandi's en hun madrassa's (religieuze seminaries).

Islamitische geleerden van de Deobandi alma mater in de stad Deoband in Uttar Pradesh benadrukten eerder deze zomer de kloof door zich te distantiëren van hun Afghaanse en Pakistaanse broeders.

Arshad Madani, directeur van de Darul Uloom Deoband, de oorspronkelijke Deobandi-madrassa die in 1886 werd opgericht, verwelkomde een besluit van de Indiase antiterrorisme-eenheid (ATS) om in Deoband een opleidingscentrum op te richten.

"Er is niets mis met wat wij onderwijzen, en we verwelkomen het ATS-personeel om deel te nemen aan onze lessen wanneer zij dat willen," zei Madani. Een woordvoerder van de madrassa voegde daaraan toe: "We zijn een religieuze school, maar we zijn ook Indiërs. Het is beschamend om aan onze integriteit te twijfelen telkens wanneer de Taliban terreur zaaien".

Deobandisme voegt niettemin een hard religieus randje toe aan de Pakistaanse steun voor de Taliban, die wordt versterkt door de opkomst van Hindutava of Hindoe-nationalisme in India, aangewakkerd door premier Narendra Modi.

Als gevolg daarvan hebben Pakistaanse militaire en regeringsfunctionarissen de Taliban gesteund door de VS te adviseren zich te houden aan de door de groep gestelde termijn van 31 augustus voor de beëindiging van de Amerikaanse evacuatieoperaties in Afghanistan, zodat de groep verder kon gaan met de vorming van een regering. De Taliban verklaarden dat zij pas een regering zouden vormen wanneer de VS-troepen het land hadden verlaten.

Het advies valt samen met de jarenlange inspanningen van het Pakistaanse leger om de VS ertoe te bewegen met de Taliban te onderhandelen over het beëindigen van de oorlog voordat zij de controle over Afghanistan zouden krijgen, een ontwikkeling die volgens Pakistaanse officieren onvermijdelijk was. De VS volgden dat advies uiteindelijk op toen ze begin 2019 begonnen te onderhandelen met de Taliban.

De regering-Biden hield vol dat zij zich aan de deadline van de Taliban zou houden, ondanks de aanval op de internationale luchthaven van Kabul waarbij ten minste 175 mensen omkwamen, onder wie 13 Amerikaanse militairen.

"De Pakistaanse militaire echelons wisten dat de VS zouden vertrekken en wilden het vertrek versnellen. Met dit inzicht investeerde Rawalpindi vooral in de Taliban. Rawalpindi's wens was te zorgen voor een vriendelijke vestiging in zijn noordwestelijke buurland, die niet wordt uitgebuit tegen de belangen van Pakistan, vooral niet door India," zei de Pakistaanse geleerde Ayesha Siddiqa. Mevrouw Siddiqa verwees naar de zusterstad van Islamabad, waar het hoofdkwartier van het leger is gevestigd.

De 27 jaar durende investering van Pakistan heeft gemengde resultaten opgeleverd. Het heeft er zeker niet toe geleid dat de Taliban het werk van Islamabad hebben overgenomen. De Taliban Papers, een cache van uitgelekte Pakistaanse cables van het ministerie van Buitenlandse Zaken, geschreven in 2000 en 2001 vóór de aanslagen van 9/11 en de Amerikaanse invasie in Afghanistan, illustreren de paniek onder Pakistaanse functionarissen in die tijd omdat ze de controle kwijt waren.

"Het Pakistaanse establishment onderhoudt nauwe banden met de Taliban, zij het met afnemende invloed... maar beide partijen blijven van elkaar profiteren," aldus de Pakistaanse geleerde Muhammad Luqman.

Luitenant-generaal Faiz Hameed, directeur-generaal van de Inter-Services Intelligence, de beruchte alomtegenwoordige inlichtingendienst van Pakistan, waarschuwde parlementsleden tijdens een briefing achter gesloten deuren in aanwezigheid van legerleider Gen. Qamar Javed Bajwa dat Pakistan zijn invloed op de Taliban aan het verliezen was. De generaal sprak begin juli toen de Taliban oprukten op het Afghaanse platteland.

De Pakistaanse steun aan de Taliban is een tweesnijdend zwaard. De vraag is wiens wereldbeeld zal worden geëxporteerd: Zal de Taliban aspecten van Pakistan's aangetaste democratische façade overnemen, of zal het ultra-conservatieve religieuze gedachtegoed van de groep in Pakistan nog aan kracht winnen?

Het een sluit het ander niet uit.

Siddiqa beschreef de belofte van de Taliban-woordvoerder Zabihullah Mujahid dat de Afghaanse media vrij zouden zijn als "een herinnering aan soortgelijke verzekeringen over mediavrijheid door Pakistaanse generaals, waardoor men zich realiseert welke inspanningen er worden gedaan om een door de Taliban geleid regime steeds meer op Pakistan (of zelfs India) te laten lijken: hybride-autoritair en hybride-theocratisch... Hier begint het echte probleem voor Pakistan: Er is te veel onduidelijkheid over wat Pakistan kan leveren en wat niet.

De bevruchting kan echter van twee kanten komen.

Pakistan vreest dat de overwinning van de Taliban een gewelddadige impuls zal geven aan Tehrik-i-Taliban Pakistan (TTP), de Pakistaanse Taliban, die nauwe banden heeft met hun Afghaanse verwanten, maar de Taliban van Kabul hebben wellicht geen behoefte aan de hulp van de militanten die zelfs vóór de verovering van Afghanistan door de Taliban opnieuw aanvallen in Pakistan lanceerden.

De overwinning van de Taliban is het resultaat van decennia waarin religieus ultraconservatisme verweven was met het weefsel van de Pakistaanse samenleving en met enkele van zijn belangrijkste instellingen.

De islamitische Jamaat-e-Islami-leider Sirajul Haq heeft de triomf reeds aangegrepen om een op de sharia gebaseerd systeem in Pakistan te eisen. Om eerlijk te zijn veroordeelde Haq tegelijkertijd de intimidatie van een Pakistaans meisje in Lahore omdat zij geen traditionele sjaal droeg. Evenzo feliciteerde Fazal ur-Rahman, hoofd van Jamiat Ulema-e-Islam (JUI), een andere islamitische partij, de Taliban met hun machtsovername in Afghanistan.

Indiase media meldden dat de voortvluchtige Jaish-e-Muhammad-leider Masood Azhar, een gewelddadige Pakistaanse islamist die vermoedelijk steun heeft van de Pakistaanse strijdkrachten en inlichtingendiensten, onlangs Taliban-leiders in Kabul heeft ontmoet om steun te vragen voor het opvoeren van de operaties in het betwiste deel van Kasjmir. De berichten konden niet onafhankelijk worden bevestigd; evenmin leek het waarschijnlijk dat dit de eerste opdracht van de Taliban zou zijn.

Zei Siddiqa: "Ondanks het streven om de toon van het geloof in Afghanistan te temperen, loopt Pakistan het risico om meer op haat noordwestelijke buur te gaan lijken - religieuzer en autoritairder.

Deze bezorgdheid is niet verloren gegaan in Islamabad, waar functionarissen de Taliban onder druk hebben gezet om te kiezen voor een werkelijk inclusieve regering. Een recent bezoek van vertegenwoordigers van de anti-Taliban Noordelijke Alliantie en andere Afghaanse politici aan de Pakistaanse hoofdstad suggereerde dat Pakistan zijn Afghaanse netwerk wilde uitbreiden tot buiten de Taliban.

"Ironisch genoeg zocht Islamabad strategische diepgang tegen New Delhi door de Taliban in Afghanistan te steunen. Nu zal de heerschappij van de Taliban in Afghanistan de Pakistaanse jihadis de strategische diepte verschaffen om aanvallen tegen Islamabad te lanceren. Voor Pakistan komen de kippen thuis om te kakelen," aldus Abdul Basit, een analist aan de S. Rajaratnam School of International Studies in Singapore.

Dr. James M. Dorsey, niet-resident Senior Associate bij het BESA Center, is senior fellow aan de S. Rajaratnam School of International Studies aan de Nanyang Technological University van Singapore en mededirecteur van het Institute for Fan Culture van de Universiteit van Würzburg.

Bron: Taliban Victory Threatens to Be a Double-Edged Sword for Pakistan