Mogelijke opvolgingsscenario's in Iran

Door Erfan Fard - 3 juni 2021

BESA Center Perspectives Paper No. 2.062, 3 juni 2021

SAMENVATTING: Op 18 juni zullen in Iran presidentsverkiezingen plaatsvinden en het gerucht gaat dat Ali Khamenei één kandidaat verkiest boven de anderen: opperrechter Ebrahim Raisi. Hoewel Raisi nooit tot de IRGC heeft behoord, zou zijn verkiezing toch een overwinning betekenen voor de hardliners. Ondanks zijn gebrek aan religieuze geloofsbrieven wordt Raisi ook beschouwd als een serieuze kanshebber om Khamenei op te volgen als Opperste Leider.

---

De Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC) is de belangrijkste economische, inlichtingen- en militaire macht in Iran. Hoewel het korps ook politiek zeer sterk is, heeft het op politiek gebied nog geen volledige macht verworven.

De komende presidentsverkiezingen zijn veelbelovend voor zowel de IRGC als het huis van Khamenei. Verschillende IRCG-commandanten hebben aangekondigd dat ze zich kandidaat willen stellen voor het presidentschap, maar slechts één ervan, Mohsen Rezaee, een persoon met nauwe banden met Opperste Leider Ali Khamenei, werd goedgekeurd als kandidaat en op het stembiljet geplaatst.

Er gaan wijdverspreide geruchten dat Khamenei de voorkeur geeft aan de huidige opperrechter, Ebrahim Raisi, boven Rezaee voor het presidentschap van de Islamitische Republiek. Rezaee was presidentskandidaat bij de verkiezingen van 2017, maar verloor van de huidige zittende president, Hassan Rouhani. Mocht Raisi in juni zegevieren, dan zou zijn beklimming van het presidentschap boven Rezaee geen tegenslag betekenen voor de IRGC, aangezien ook hij nauw verbonden is met het korps.

Het is zeer waarschijnlijk dat Raisi inderdaad de volgende president van Iran zal worden. Het presidentschap is echter niet de enige dringende binnenlandse aangelegenheid in het land. Het andere kritieke punt is de lijn van opvolging na de 83-jarige Khamenei. Ook hier wordt Raisi beschouwd als een sterke kandidaat.

De mullahs willen vooral hun autocratische sjiitische regime in stand houden en verlengen. Het land bevindt zich in vele opzichten in een moeilijke positie. Het land is internationaal geïsoleerd, intern illegaal, de economie is verwoest, het ecosysteem is ingestort en er is een tekort aan water, om nog maar te zwijgen van het wanbeheer door het regime van de COVID-19-crisis. Bij deze spanningen komt nog de bezorgdheid over de opvolging.

Een mogelijk scenario is dat Khamenei wordt opgevolgd door zijn zoon. Mojtaba Khamenei blijft grotendeels achter de schermen, waar hij alle kwesties in verband met zijn vader controleert. Mojtaba's aanvaarding van de rol van Opperste Leider zou het patroon volgen van het Abbassidische Kalifaat, het derde kalifaat dat de profeet Mohammed opvolgde, waarbij de macht op erfelijke basis werd doorgegeven.

Een ander mogelijk scenario is dat Raisi Khamenei opvolgt met de steun van Mojtaba en zijn machtige binnenste kring, die het resultaat zullen nastreven dat hun belangen het best veilig stelt. Zij zullen het lot willen vermijden van de zonen van Ayatollah Khomeini, die geen van allen politieke macht behielden.

De presidentsverkiezingen van 2021 worden gehouden onder toezicht van het huis van Khamenei, d.w.z. het hoogste niveau van het islamitisch kalifaat in Iran. Er mag dan ook worden aangenomen dat geen enkele wijziging van het kader van het systeem van de mullahs zal worden getolereerd. Voor de IRGC en de Iraanse inlichtingendiensten zou een mullahpresident aanvaardbaar zijn, mits hij ideologisch aansluit bij de doelstellingen van het korps. Khamenei en de zijnen geven de hoogste prioriteit aan de bescherming van het regime en de ontworteling van alle tegenstanders van het islamitische klerikssysteem. In de ogen van de tachtigjarige Khamenei en zijn kring van geestelijken zou Raisi, een traditionele principalist (hardliner), zowel de volgende president als de volgende Opperste Leider kunnen worden.

Volgens het sjiitische systeem is Raisi weliswaar volledig toegewijd aan zijn revolutionaire en anti-Amerikaanse beginselen, maar heeft hij geen geestelijke geloofsbrieven of religieuze kwalificaties. Wat hij wel heeft, is een reputatie als meedogenloze moordenaar namens het regime. Raisi zou een centrale rol hebben gespeeld bij de massa-executies van Iraanse politieke gevangenen in 1988 en bij de onderdrukking van Joden en gelovigen van het Baháí-geloof in Iran in de jaren tachtig.

Raisi behoort tot de hooggeplaatste Iraanse functionarissen die in november 2019 werden onderworpen aan Amerikaanse sancties wegens mensenrechtenschendingen. Raisi werd ook door de EU gesanctioneerd. Het is niet duidelijk hoe de wereld of de regering van president Joe Biden zal omgaan met een hardliner met zulke bloedige handen aan het roer van Iran.

Als Raisi met zijn radicale sjiitische ideologische visie president wordt, zal de lange weg naar echte democratie in Iran nog langer worden en zal hij de regio in nog meer conflicten storten.

Erfan Fard is contraterrorisme-analist en onderzoeker voor Midden-Oostenstudies, gevestigd in Washington, DC. Twitter: @EQFARD

Bron: Possible Succession Scenarios In Iran