Kan de ontsnapping uit de Gilboa Gevangenis een nieuwe intifada helpen ontketenen?

Palestijnse veiligheidsgevangenen braken in 1987 ook uit een Israëlische gevangenis, een incident waarvan kol. (res.) David Hacham, een voormalig adviseur Arabische zaken van de Israëlische ministers van Defensie, zei dat het een van de katalysatoren was voor het uitbreken van de Eerste Intifada.

Door Yaakov Lappin - 9 september 2021 / JNS

Col. (res.) David Hacham, een voormalig Arabische-zaken adviseur van zeven Israëlische ministers van defensie en een senior onderzoeksmedewerker aan het Miryam Instituut, vertelde JNS dat de uitbraak zou kunnen leiden tot een keten van incidenten en een escalatiedynamiek, hoewel dit geen zekerheid is.

Hij herinnerde aan een zeer relevant precedent uit de jaren tachtig. In mei 1987 ontsnapten zes hooggeplaatste Palestijnse Islamitische Jihad (PIJ) veiligheidsgevangenen uit een Israëlische gevangenis in de Gazastrook. In oktober van dat jaar brak in de wijk Shejaiya in Gaza een vuurgevecht uit tussen Israëlische veiligheidstroepen en vijf van de ontsnapte gevangenen. De leden van de cel werden gedood, en een Israëlisch lid van de Shin Bet, Victor Arajwan, werd ook gedood in het vuurgevecht.

De PIJ beschouwt het incident tot op de dag van vandaag als een katalysator voor het begin van de Eerste Intifada, zei Hacham.

Bij de ontsnapping van maandag zijn vijf van de zes gevangenen PIJ-terroristen die veroordeeld zijn voor deelname aan dodelijke aanvallen op Israëli's, terwijl de zesde de voormalige commandant is van de Fatah-gebonden Al-Aqsa Martelaren Brigade in Jenin, Zakaria Zubeidi.

Alle zes zijn afkomstig uit de stad Jenin op de Westelijke Jordaanoever, die net over de groene lijn van de Gilboa-gevangenis ligt.

"De ontsnapping van 1987 was een katalysator voor de Eerste Intifada, en vandaag heeft deze gebeurtenis ook het potentieel om zo'n soort gebeurtenis te zijn," zei Hacham. "Mochten de gevangenen worden gedood in een vuurgevecht, dan zou dit de reeds hoge niveaus van motivatie onder PIJ, Hamas en Fatah-gelieerde organisaties in Judea en Samaria kunnen stimuleren," zei Hacham, waarbij hij opmerkte dat dit niet de veiligheidstroepen van de Palestijnse Autoriteit omvat, die een dagelijkse coördinatie met de Israëlische Defensiemacht onderhouden.

Hacham oordeelde dat het onwaarschijnlijk was dat de P.A. een rol zou spelen in het helpen van Israël bij het vangen van de ontsnapte gevangenen, vanwege het feit dat de veiligheidsgevangenen worden beschouwd als een consensuskwestie van het grootste belang in de Palestijnse samenleving.

"Het woord 'intifada' hangt in de lucht," zei Hacham. "De ontsnapping wordt door de Palestijnen gezien als een vernedering van Israël, net zoals dat in mei 1987 het geval was. Als een gebeurtenis die de Israëlische kwetsbaarheid onderstreept. De gebeurtenis sluit aan bij het incident waarbij de 21-jarige grenspolitie Sgt. Bar-El Hadaria Shmueli werd doodgeschoten aan de grens met Gaza."

De ontsnapping versterkt ook de status van PIJ als een gewapende factie die in de voorhoede staat van het conflict met Israël. "In Gaza leidt Hamas de Strook, maar PIJ is nog virulenter en ideologischer dan Hamas is. Het heeft geen echte politieke component. Het is uitsluitend een terroristisch-militaire macht," legde Hacham uit.

Het scenario van een gewelddadige aanhouding van de ontsnapte terroristen zou niet alleen geweld kunnen uitlokken op de Westelijke Jordaanoever, maar zal dat waarschijnlijk ook doen in Gaza, zei Hacham, wat zou leiden tot nieuwe brandstichtende ballonaanvallen op Israëlische gemeenschappen en mogelijk ook raketaanvallen.

Een dergelijke opeenvolging van gebeurtenissen zou kunnen leiden tot "regionale escalatie", voegde hij eraan toe.

Hoewel Hamas en PIJ een commandocentrum delen in Gaza, "handelt PIJ soms onafhankelijk zonder te coördineren met Hamas," zei Hacham.

Een van vele prominente mislukkingen

"Toen ik van de ontsnapping hoorde, bracht het me onmiddellijk meer dan 30 jaar terug naar 1987, in de maanden voor de Eerste Intifada," zei Hacham.

De enige ontsnapte veiligheidsgevangene die niet werd gedood in het vuurgevecht van oktober 1987 was een terrorist genaamd Imad Saftawi, de zoon van een hooggeplaatst Fatah-lid (zelf later gedood in 1993 in een intern Fatah machtsconflict). Saftawi, die was veroordeeld voor het doden van een Israëlische militaire politieofficier, ontsnapte naar Egypte en ging vandaar naar het hoofdkwartier van Yasser Arafat's PLO in Tunis.

In die tijd konden gevangenen de tralies van hun cel losmaken, over het prikkeldraad en de omheining klimmen en bij duisternis de gevangenis ontvluchten. De inlichtingendienst Shin Bet leidde de klopjacht. Dankzij hun inlichtingen kon de IDF een hinderlaag opzetten voor de cel in de Shejaiya-wijk in Gaza.

Een centraal verschil tussen de ontsnapping van 1987 en het incident van maandag is het feit dat de cel in 1987 onmiddellijk naar Gaza ontsnapte, wat een "vertrouwde, ondersteunende omgeving was, waarin ze onmiddellijk konden verdwijnen," merkte Hacham op.

Hacham twijfelt er niet aan dat de zes ontsnapte terroristen uit de gevangenis van Gilboa hulp van buitenaf hebben gekregen, en dat zij waarschijnlijk een paar kilometer hebben gelopen voordat een vluchtauto hen opwachtte.

"Ik neem aan dat sommigen van hen zich nog in het gebied bevinden", zei hij, waarbij hij inschatte dat sommigen zouden kunnen proberen de Groene Lijn over te steken naar de Westelijke Jordaanoever of de internationale grens naar Jordanië. Sommige berichten speculeerden dat ze Libanon zouden proberen te bereiken.

"Het zal moeilijk voor hen zijn om Gaza binnen te komen. Voorlopig zullen ze waarschijnlijk op zoek gaan naar een schuilplaats en proberen van de radar te verdwijnen, om de Shin Bet te ontwijken," zei Hacham, die ook commandanten van het IDF's Southern Command adviseerde.

De terroristen zouden zich kunnen verbergen in het vluchtelingenkamp van Jenin, waar de voorbije dagen schutters van de PIJ marsen hielden en hun vuurwapens uitstalden als waarschuwing aan Israël om geen raids uit te voeren in het gebied.

Hacham nam met bezorgdheid kennis van de "massale uitbarsting van euforie in de gebieden".

Hij merkte op dat het falen van de Israëlische gevangenisdienst om de signalen van mobiele telefoons in het gevangeniscomplex te blokkeren "een van de vele opvallende mislukkingen" is. Dat falen stelde de plotters waarschijnlijk in staat hun plannen te coördineren zonder hulp van buitenaf.

Een morele boost voor Palestijnse 'verzets'-organisaties

"Dit is een ernstige mislukking van de kant van de IPS. Maar het projecteert zich op het volledige Israëlische defensie-establishment," zei Hacham.

"Dit is het terugkerende thema in hoe Palestijnen de gebeurtenis beschrijven," vervolgde hij. "Mensen die ik spreek in Ramallah noemen het een 'heroïsche Palestijnse operatie,' die de Israëlische veiligheidstroepen heeft blootgesteld. Drie van de terroristen waren aangewezen als vluchtkandidaten met een hoog risico. Zubeidi was een centrale figuur uit de Tweede Intifada. De groep omvat twee PIJ-leden die broers zijn. Ze zaten allemaal in één cel. Dit ziet er problematisch uit."

De ontsnappingsoperatie omvatte waarschijnlijk "vele maanden van gedetailleerde planning en voorbereiding", zei Hacham, inclusief het graven van de tunnel en het voorbereiden van de ontsnappingsopening voorbij de gevangenismuur. Iemand moest hen buiten opwachten en hen helpen een schuilplaats te vinden".

De meervoudige nalatigheid van de IPS bij het verkrijgen van inlichtingen over de tunnel en bij het adequaat monitoren van de activiteiten van veiligheidsgevangenen met een hoog risico werden vergezeld door nalatige fouilleeractiviteiten, waarschijnlijk te wijten aan gevangenisbewakers die niet "in de pot wilden roeren" en daardoor te veel geweld riskeren, zei hij.

Het besluit om de terroristen zo dicht bij hun thuisstad Jenin op te sluiten, moet ook onder de loep worden genomen, voegde hij eraan toe.

"Dit wordt gezien als een operationele prestatie en een morele stimulans voor de Palestijnse 'verzets'-organisaties. Zij zien dit niet alleen door de beperkte lens van een ontsnapping uit de gevangenis," verklaarde Hacham. "Voor de Palestijnen is het een bron van trots. Er is nu een gevoel van overwinning op de 'Israëlische oorlogsmachine', en alle Palestijnse facties spreken hun felicitaties uit, niet alleen de islamisten."

Volgens Hacham zal de Israëlische achtervolging twee hoofdvormen aannemen. De eerste is op het veldniveau, waarbij aanzienlijke aantallen politie-, grenspolitie- en IDF-personeel het terrein scannen en zoeken naar ontsnappingsroutes, evenals aanwijzingen voor hun locatie.

"Het tweede deel is het inlichtingenfront," zei hij. "De Shin Bet zal deze inspanning concentreren op het lokaliseren, bewaken en gebruiken van alle middelen om betrouwbare, precieze inlichtingen te krijgen over de omstandigheden van de ontsnapping en de schuilplaatsen waar ze terecht zouden kunnen zijn gekomen."

Bron: Could Gilboa Prison escape help spark another intifada?