De V.S.-terugtrekking uit Afghanistan: Wat is het volgende?

Het Midden-Oosten is gedoemd om wreed, repressief en cultureel islamistisch te blijven. Regionale machten, inclusief Israël, moeten samenkomen om stabiliteit te garanderen.

Res. Gen. Maj. Y. Amidror - 20 augustus 2021

Eerder deze week sprak ik met een gerespecteerde Amerikaanse journalist die mij vroeg naar de gevolgen voor Israël van de terugtrekking van de VS uit Afghanistan en de val van het land onder de Taliban. Hij was niet de eerste die hiernaar vroeg. Sommigen breiden de vraag uit door de overhaaste terugtrekking uit Afghanistan te koppelen aan het besluit van de VS om de gevechten in Irak te staken, waarbij alleen Amerikaanse troepen achterbleven die het Iraakse leger moesten trainen.

De eerste die het proces van terugtrekking van de VS uit de regio definieerde was president Obama, die sprak over een pivot to the East, met andere woorden het verschuiven van de inspanningen van de VS van het Midden-Oosten naar het oosten, zinspelend op China. President Trump volgde dit voorbeeld en besloot alle Amerikaanse troepen uit Syrië en Irak terug te trekken (hoewel hier niet volledig gevolg aan werd gegeven). President Biden zette dit proces voort en bracht het tot een moeizaam einde in Afghanistan, waarbij hij nog een stap zette in de richting van een volledige terugtrekking uit Irak.

Met andere woorden, deze terugtrekking uit Afghanistan maakt deel uit van een doorlopend historisch proces dat een afspiegeling is van diepgewortelde Amerikaanse sentimenten. De enorme investeringen van de VS in oorlogen in het Midden-Oosten, de triljoenen dollars die zijn uitgegeven, en de tienduizenden doden en gewonden, hebben niet het gewenste resultaat opgeleverd.

Wat Israël betreft, is de vraag hoe dit besluit van de VS om de Amerikaanse militaire betrokkenheid in het Midden-Oosten te verminderen, en de snelle overname van Afghanistan door de Taliban, van invloed zullen zijn op de internationale en regionale orde waarbinnen Israël opereert. Er moeten dus drie sferen worden aangepakt: het mondiale, het Midden-Oosten en het Israëlische.

Vanuit mondiaal perspectief is de ineenstorting van de Amerikaanse inspanningen om een natie op te bouwen in een land waarvoor Amerika in 2000 de verantwoordelijkheid op zich nam, een daverende mislukking, vooral gezien de bliksemsnelheid waarmee dit gebeurde.

Zal deze mislukking gevolgen hebben voor de internationale positie van Amerika, vooral in de wedloop tussen Amerika en China? Hoogstwaarschijnlijk zal het weinig invloed hebben op de positie van de VS. De concurrentie tussen de V.S. en China is niet gebonden aan één enkele gebeurtenis. China wordt gedreven door zijn overtuiging en zijn brede beoordeling in de loop van de tijd van Amerika's neergang; dat het democratische systeem zijn beloop heeft gehad en China op het wereldtoneel is verschenen om de wereld te veranderen, niet om erin te integreren - en zeker niet volgens de regels die door het Westen zijn opgesteld. Het is helemaal niet zeker dat China er belang bij heeft dat Afghanistan een terreurstaat wordt, maar wat er in Afghanistan gebeurt, zal niet bepalend zijn voor de acties van China.

Het succes of falen van Amerika in Afghanistan zal er evenmin toe leiden dat Europa zijn voorzichtige houding ten opzichte van de strijd tussen China en de Verenigde Staten wijzigt. Europa zal in hoogdravende bewoordingen blijven spreken over de bescherming van de mensenrechten en tegelijkertijd zijn handel met China uitbreiden. De Europeanen zouden zeker blij zijn als de Verenigde Staten erin slagen de Taliban te isoleren, en waren zelfs bereid enige hulp te bieden tijdens de verschillende fasen van de oorlog tegen de Taliban en Al-Qaeda - maar de meeste Europeanen geloven dat handel te verkiezen is boven oorlog, en als je grootste handelspartner China is, kun je dat land niet echt bestrijden, ook al zijn er duidelijke morele redenen om dat wel te doen.

De echte les die de wereld heeft getrokken uit het falen van de VS in Afghanistan heeft te maken met het hele Midden-Oosten. Het falen van Amerika's Midden-Oostenbeleid heeft aangetoond dat de geschiedenis niet kan worden gerepliceerd, en dat wat na de Tweede Wereldoorlog in Duitsland en Japan is gelukt, niet noodzakelijkerwijs in het Midden-Oosten werkt. De Verenigde Staten zijn er niet in geslaagd de plaatselijke cultuur in Irak te veranderen, laat staan in Afghanistan. Blijkbaar is het Midden-Oosten, en de verschillende moslimlanden die deze regio vormen, niet rijp voor verandering.

Het moet dan ook duidelijk zijn dat het Midden-Oosten, tussen de Atlantische Oceaan en de grenzen van India, niet snel ingrijpend zal veranderen, net zomin als na de Oslo-akkoorden of na de "Arabische Lente", die een verkeerd etiket opgeplakt kreeg. Deze regio is gedoemd om wreed, repressief en cultureel islamistisch te blijven. Het dubbele falen van de Verenigde Staten in de regio bewijst dit eens te meer.

Elke aankondiging of beoordeling van een verandering ten goede moet vergezeld gaan van gezond wantrouwen, want het is moeilijk tot onmogelijk om een dergelijke verandering in de regio te realiseren. De wereld moet dit erkennen en de regionale processen dienovereenkomstig bekijken.

Tegelijkertijd moeten we er rekening mee houden dat er na het gedeeltelijke of volledige vertrek van de Verenigde Staten geen leegte meer zal zijn. De belemmering voor de betrokkenheid van andere mogendheden die de Verenigde Staten alleen al door hun aanwezigheid vormden, zal zijn weggenomen. Dit zal China en Rusland in staat stellen hun invloed in het gebied uit te breiden. Er zullen economische aanwijzingen hiervoor zijn. Zij zullen deelnemen aan de wederopbouw van Syrië en aan de wederopbouw van Irak en Libanon, en waarschijnlijk ook Afghanistan (voornamelijk door China), en zij zullen hun invloed uitbreiden door militaire bases in de regio te bouwen en wapens te verkopen.

Het Chinese belang vloeit, naast de concurrentie met de Verenigde Staten, voort uit China's energiebehoeften. Het Russische belang is van geo-strategische aard. Het ziet het Midden-Oosten als "het aangrenzende gebied" van waaruit problemen kunnen overslaan naar voormalige Sovjet-landen en zelfs naar Rusland zelf.

China en Rusland zullen graag hun invloed uitbreiden, zelfs symbolisch, naar elke plaats waaruit de Verenigde Staten zich zal terugtrekken - al was het alleen maar om een verandering in hun voordeel te signaleren. Hun prominentere aanwezigheid in de regio zal waarschijnlijk een verandering teweegbrengen in het gedrag van de landen in het Midden-Oosten, aangezien het niet mogelijk zal zijn om de Russische en Chinese belangen te negeren. De wereld ziet er anders uit wanneer er een Chinese of Russische militaire basis in de buurt is, in plaats van een Amerikaanse.

Wat het Midden-Oosten zelf betreft: De landen in de regio moeten inzien dat de politieke en veiligheidsomstandigheden om hen heen veranderen en dat de paraplu van de VS steeds zwakker wordt (omdat Amerika besloten heeft de paraplu op te vouwen, ten goede of ten kwade). Voor Iran en Turkije, twee landen met een imperiaal verleden die ervan dromen hun oude glorie te herstellen en hun invloed uit te breiden, is dit een niet te missen kans, en daarom zullen zij waarschijnlijk agressiever worden.

Voor de landen die de status quo willen handhaven en bezorgd zijn over de sjiitische "as van het kwaad", alsook over een heropstanding van het Ottomaanse Rijk, gedreven door een Moslimbroederschap-achtige ideologie, is het nu tijd om collectief op te treden.

Voor Iran en Turkije, twee landen met een imperiaal verleden die dromen van herstel van hun oude glorie en uitbreiding van hun invloed, is dit een niet te missen kans...

Dit zijn Arabische landen, sommige rijk, sommige dichtbevolkt, en sommige met ernstige economische en sociale problemen. Het zijn dictaturen op een of ander niveau, die een harde controle uitoefenen op hun bevolking en de oppositie onderdrukken. Terzelfder tijd worden zij bedreigd door extreme islamitische organisaties, zowel intern als extern. Afzonderlijk zullen zij het zeer moeilijk hebben om het hoofd te bieden aan de Turkse of Iraanse druk en aan het op de loer liggende gevaar van interne vijanden.

Indien zij echter samenwerken en elkaar wederzijds bijstand verlenen op economisch, inlichtingen- en militair gebied, zullen zij het hoofd kunnen bieden aan de twee niet-Arabische landen die de Arabische wereld trachten te beheersen. Elk van deze Arabische landen zal met moeilijke interne uitdagingen blijven zitten, maar zij zullen deze ook gemakkelijker het hoofd kunnen bieden als de externe dreiging wordt afgezwakt en zij van buitenaf "Arabische zuster"-steun krijgen.

Het is volstrekt onduidelijk of de Arabische wereld klaar is voor een dergelijke verandering. Misschien zullen de oude rivaliteiten tussen en binnen deze landen hen niet in staat stellen samen te werken, hoe cruciaal het ook is dat zij dit doen. Als dit het geval blijkt te zijn, zullen Iran en Turkije het gemakkelijker hebben om landen in het hele Midden-Oosten te bedreigen.

Terzelfder tijd zullen radicale Islamitische bewegingen door het succes van de Taliban worden aangemoedigd en hun inspanningen in deze Arabische staten opvoeren. Of Al-Qaeda, Islamitische Staat of een nieuwe organisatie met een soortgelijke ideologie de kop op zal steken, valt nog te bezien.

Vanuit Israëlisch oogpunt vormt de verzwakking van het engagement en de betrokkenheid van de VS in het Midden-Oosten vooral een probleem omdat Israël de last zal moeten dragen van de confrontatie met de landen die zowel het land zelf als de hele regio bedreigen.

Tezelfdertijd biedt dit Israël ook een reële kans. Tenslotte ondervindt Israël minder gevolgen van de terugtrekking van de V.S. dan de Arabische landen. Israël heeft zijn defensiecapaciteit nooit gebouwd op actief Amerikaans partnerschap, zeker niet op het slagveld. De Verenigde Staten hebben zich niet teruggetrokken uit hun verbintenis met Israël, en daarom zijn de voorwaarden voor het voeren van toekomstige oorlogsvoering vanuit Israëlisch perspectief niet fundamenteel veranderd.

Niettemin is het waar dat Israël nu meer alleen staat bij het dragen van de dagelijkse last van het omgaan met agressieve krachten in de regio, zowel om oorlogen te voorkomen als om ze te winnen. Israël zal deze extra last moeten aanpakken door zijn militaire macht uit te breiden. Israël moet proberen de Verenigde Staten ervan te overtuigen om bij deze extra inspanning te helpen. Maar in geen geval mag Israël de Verenigde Staten oproepen zijn soldaten naar de regio terug te sturen.

Het gaat Israël niet aan hoe de Verenigde Staten hun prioriteiten stellen en waar zij bereid (of onwillig) zijn het leven van hun mannen en vrouwen op te offeren. Nogmaals, Israël moet zijn militaire macht versterken en daartoe zoveel mogelijk hulp krijgen van de Verenigde Staten, zodat het op het slagveld geen Amerikaanse hulp nodig zal hebben. Israël moet herhaaldelijk benadrukken dat het zichzelf zal verdedigen. Israël is bereid voor dit vermogen te betalen, maar zal blij zijn met de hulp van de VS om de last van de verwezenlijking van dit vermogen te verlichten.

De regionale positie van Israël kan in feite op twee gebieden sterker worden. Misschien zullen de landen in het Midden-Oosten gaan inzien dat een open relatie met Israël van vitaal belang is voor hun vermogen om zichzelf te verdedigen. In tegenstelling tot Iran en Turkije heeft Israël geen pretenties of aspiraties om de Arabische landen te controleren of te beïnvloeden, afgezien van de wens om te voorkomen dat zij het land bedreigen. De Arabische landen kunnen dus veel baat hebben bij open betrekkingen met Israël, omdat Israël kennis en technologie kan leveren op gebieden die voor deze landen van belang zijn, zoals water, landbouw, onderwijs en gezondheid. Israël kan hen helpen zich te verdedigen door middel van samenwerking op inlichtingengebied en openlijke en heimelijke veiligheidsbijstand.

Israël is geen substituut voor de Verenigde Staten, maar samen met Israël zullen deze landen in staat zijn een regionaal schema op te bouwen dat het voor hen gemakkelijker maakt het hoofd te bieden aan verschillende bedreigingen. Als het correct reageert op het besluit van de VS, kan de Arabische wereld volwassen worden en leren om haar problemen alleen aan te pakken - samen met Israël.

Als het op de juiste manier reageert op het besluit van de VS, kan de Arabische wereld volwassen worden en leren hun problemen alleen aan te pakken, samen met Israël.

Vanuit het gezichtspunt van de VS zal het belang van Israël voor het veiligstellen van de Amerikaanse belangen in de regio (en noodzakelijkerwijs ook van de status van Israël als onderdeel van de nationale veiligheid van de VS) toenemen. Indien de Verenigde Staten de situatie juist inschatten en zich niet door het rumoer van de anti-Israël ideologische flank aan de uiterst linkse kant van de Democratische Partij laten afbrengen van hun rationeel en professioneel denken, zullen zij inzien dat Israël het enige land in de regio is waar de Verenigde Staten op kan rekenen.

Israël is het enige land in de regio waar de Verenigde Staten een serieuze partner en een veilig gebied voor vooruitgeschoven troepen hebben; het is het enige land waar de Verenigde Staten vertrouwen kunnen hebben in de veerkracht van het regime en in vriendschap. Het is de enige democratie in de regio, waarop de Verenigde Staten in de diepste zin van het woord kunnen vertrouwen. "Gedeelde waarden" is geen loze kreet, maar veeleer de basis voor samenwerking in het licht van moeilijke hachelijke situaties.

Het besluit van de recente Amerikaanse presidenten om de investeringen in het Midden-Oosten terug te schroeven (voornamelijk om energie en budgetten naar het Verre Oosten te sturen) is ongetwijfeld van historische betekenis voor de gehele regio. De Amerikaanse verschuiving garandeert geen succes in de wedloop tegen China, maar ondermijnt zeker het gevoel van de landen in het Midden-Oosten dat er iemand is op wie zij kunnen rekenen in geval van crisis, met name ten aanzien van Iran en Turkije en met betrekking tot de strijd tegen de wereldwijde terreur.

Niettemin zouden de Arabische landen, als zij gezamenlijk optreden, in staat moeten zijn zich te verdedigen tegen Iraanse en Turkse agressie. Door Israël aan deze onderneming toe te voegen, zal het veel gemakkelijker worden om het hoofd te bieden aan de regionale machten die niet Arabisch zijn, maar wel de Arabische wereld willen regeren. Israël moet haar vermogen om zichzelf te verdedigen op eigen kracht blijven versterken, zij het met de hulp van de Verenigde Staten. Israël zal de meest betrouwbare bondgenoot van de VS blijven tegenover de dreigingen en veranderingen die de regio overspoelen.

IDF Res. Gen. Maj. Yaakov Amidror was nationaal veiligheidsadviseur van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en voorzitter van Israëls Nationale Veiligheidsraad (april 2011-november 2013).

Bron: What’s Next, After the Withdrawal from Afghanistan? - JISS