De achterblijvende groei van het opkomende islamitische blok

Door Burak Bekdil - 20 april 2021

BESA Center Perspectives Paper No. 2.002, 20 april 2021

SAMENVATTING: Het opkomende islamitische blok van drie moslimstaten - Turkije, Azerbeidzjan en Pakistan - lijkt in theorie haalbaar, maar de groei ervan wordt beperkt door de realiteit. Azerbeidzjan is nog steeds meer Russisch dan Turks grondgebied, en Pakistan blijft Chinees grondgebied. Het nieuwe islamitische blok lijkt op drie kinderen die cowboytje spelen terwijl hun ouders glimlachen en toekijken. De ouders zullen slechts aan de zijlijn blijven staan tot zij gevaar voor hun belangen bespeuren.

---

Er zijn sterke historische, etnische en religieuze banden tussen drie geostrategisch gelegen moslimlanden onder de paraplu van een opkomende strategische alliantie, met de mogelijke toevoeging van een vierde. Een van de drie is lid van de NAVO en kandidaat om toe te treden tot de rijke club van Europese staten (Turkije); een van de drie heeft rijke koolwaterstofbronnen en een groeiende militaire capaciteit (Azerbeidzjan); en een van de drie is het enige moslimland ter wereld dat kernwapens bezit (Pakistan).

Sommigen noemen dit drietal de "nieuwe as van het kwaad", terwijl anderen het een "as van het kwaad tegen India en Armenië" noemen. Vanuit Ankara's perspectief zijn Azerbeidzjan, Pakistan en Bangladesh een zeldzaam trio van landen waarmee het nooit politieke geschillen heeft gehad. Integendeel: Pakistan en Bangladesh zijn sinds het begin van de 20e eeuw Turkije's geestelijke bondgenoten, dankzij hun gemeenschappelijke godsdienst en vergelijkbare ervaring met het uitvechten van onafhankelijkheidsoorlogen met imperialistische Westerse mogendheden. Azerbeidzjan heeft een nog diepere band met Turkije, aangezien zij een etnische en linguïstische verwantschap delen. "Eén natie, twee staten" is het motto dat de Turkse en Azerbeidzjaanse leiders gebruiken om de broederschap tussen hun twee landen te omschrijven.

De bestaande militaire samenwerking onder leiding van Turkije biedt niet alleen een vruchtbare politieke bodem voor een strategisch partnerschap, maar zou ook de basis voor de alliantie kunnen versterken.

Turkije is van oudsher een fervent aanhanger van Pakistan in zijn voornaamste geschil met buurland India over de regio Kashmir, waardoor Ankara en Delhi in conflict zijn geraakt. In zijn toespraak tijdens de Algemene Vergadering van de VN in 2020 zei de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan: "Wij zijn voorstander van het oplossen van deze [Kasjmir] kwestie door middel van dialoog ... en vooral in lijn met de verwachtingen van de bevolking van Kasjmir." India veroordeelde de verklaring van Erdogan en stelde dat deze "een grove inmenging is in de binnenlandse aangelegenheden van India en volledig onaanvaardbaar is. Turkije zou moeten leren de soevereiniteit van andere naties te respecteren en zijn beleid diepgaander te overdenken."

In 1988 richtten Turkije en Pakistan een Militaire Adviesgroep op ter versterking van de betrekkingen op het gebied van militaire en defensie-aankopen. Naarmate de samenwerking zich verdiepte, breidde de groep zich uit tot de Strategische Samenwerkingsraad op hoog niveau (HLSCC). Begin 2020 zaten Erdoğan en de Pakistaanse premier Imran Khan samen de zesde zitting van de HLSCC voor en ondertekenden zij 13 memoranda van overeenstemming, waarvan er vijf betrekking hadden op de defensie-industrie.

Eerder, in 2000, ondertekenden Turkije en Pakistan een kritiek contract voor de verkoop van vier multifunctionele korvetten als onderdeel van Turkije's Nationale Schip (MILGEM) Project. "Pakistan's bezit van vier MILGEM korvetten zal het evenwicht in de regio veranderen en zal het land naar de positie van een spelverdeler voeren," zei Esad Akgün, directeur-generaal van Military Factory and Shipyard Management Inc, een Turkse door de staat gecontroleerde aannemer.

In 2018 tekende Turkish Aerospace Industries (TAI) een contract van 1,5 miljard dollar voor de verkoop van 30 T129 aanvalshelikopters aan Pakistan. De deal is echter niet doorgegaan, omdat TAI er niet in is geslaagd om Amerikaanse exportvergunningen voor het contract te verkrijgen. De T129 is een tweemotorige multi-role gevechtshelikopter die wordt geproduceerd onder licentie van het Italiaans-Britse bedrijf AgustaWestland. Hij wordt aangedreven door twee LHTEC T800-4A turboshaftmotoren. LHTEC, de maker van de motor, is een joint venture tussen het Amerikaanse bedrijf Honeywell en het Britse bedrijf Rolls-Royce.

Pakistan heeft - alweer - ingestemd met een verlenging van de T129-deal met Turkije. "We hebben een verlenging van zes maanden gekregen van Pakistan", vertelde de topambtenaar van Turkije voor aankopen, Ismail Demir, aan verslaggevers op 12 maart. Maar gezien de aanhoudende oppositie van Washington tegen Ankara's aankoop van het Russische luchtverdedigingssysteem S-400 Triumf, vertelde een andere hoge aankoopfunctionaris in Turkije aan Defense News dat de verlenging niet betekent dat de deal uiteindelijk zal lukken. "Dit is geen technologische of commerciële kwestie," zei hij. "Het is puur politiek, en zolang de redenen voor de Amerikaanse blokkade van kracht blijven ... zal wat lijkt op een Turks-Pakistaanse deal het slachtoffer worden van een Turks-Amerikaanse ruzie."

In juni kondigde Azerbeidzjan aan dat het van plan was bewapende drones van Turkse makelij te kopen. "De inspanningen in deze richting worden voortgezet. Nu hebben we resultaten," zei Azerbeidzjan's DM Zakir Hasanov. In dezelfde maand keurde het Azerbeidzjaanse parlement een wetsvoorstel goed om financiële bijstand van Turkije te ontvangen voor de aankoop van wapensystemen.

Dat was een perfect getimede zet van Azerbajdzjan. Slechts vier maanden later waren Azerbajdzjan en Armenië opnieuw in oorlog over grensgeschillen en de controle over de regio Nagorno-Karabach. Militaire waarnemers zijn het erover eens dat de bewapende Bayraktar TB-2 drones van Turkse makelij de oorlog in het voordeel van Azerbeidzjan hebben beslecht. Turkije stuurde ander militair materieel en trainers naar Azerbeidzjan, samen met duizenden Syrische strijders.

Grafische beelden in zwart-wit doken op van Clash Report, een Twitter- en Telegram-account dat nauw verbonden is met het Turkse leger, en leken een reeks TB-2 aanvallen te tonen die Armeense stellingen als doelwit hadden. Andere beelden die door het Azerbeidzjaanse ministerie van defensie zijn geplaatst, tonen naar verluidt TB-2 drones die Armeense troepen uitschakelen en de informatie gebruiken om elders dodelijke raketbeschietingen uit te voeren.

Wat zit hier voor het Turkse leger in? Theoretisch zou de bloeiende Turkse defensie-industrie via China's bondgenoot Pakistan toegang kunnen krijgen tot Chinese militaire technologie, waaronder cruciale technologie voor gevechtsvliegtuigen die Turkije onmiddellijk nodig heeft.

Maar dan zijn er de realiteiten. De aanhoudende zwijgzaamheid van Turkije ten aanzien van de vermeende Chinese onderdrukking van de Oeigoerse minderheid, een Turkse etniciteit, heeft Turkije uit de vuurlinie van de draak gehouden. De handelsbetrekkingen worden beter, en het krappe Turkije is in toenemende mate afhankelijk van Chinese investeringen. Maar dat alles kwalificeert Turkije wellicht niet als een strategische partner met toegang tot geavanceerde Chinese militaire technologie.

Ten eerste is Peking niet geneigd strategische beslissingen te nemen op basis van tactische en seizoensgebonden politieke ontwikkelingen. Het ziet het Turkije van Erdoğan als een potentiële islamistische/separatistische bedreiging. Ten tweede liggen de bittere herinneringen aan een eerdere mislukte strategische militaire samenwerking tussen Ankara en Peking nog vers in het Chinese geheugen, hoewel ze die in Turkije wellicht vergeten zijn.

In september 2013 koos Turkije, tot ontzetting van zijn westerse bondgenoten, CPMIEC, een Chinese fabrikant, om zijn eerste langeafstandslucht- en antiraketverdedigingssysteem te bouwen. Onder druk van de NAVO en het Westen schrapte Turkije al snel de voorlopige deal met CPMIEC en opende een nieuwe internationale competitie voor hetzelfde contract. Deze nieuwe aanbesteding maakte de weg vrij voor het S-400 grond-luchtraketsysteem van Russische makelij om in de Turkse inventaris te worden opgenomen.

Meer in het algemeen is Azerbeidzjan nog steeds Russisch gebied, geen Turks, en Pakistan blijft Chinees grondgebied. Het nieuwe islamitische blok lijkt op drie kinderen die cowboytje spelen terwijl hun ouders glimlachen en toekijken. De ouders laten de kinderen spelen tot zij merken dat er gevaar dreigt voor hun eigen belangen.

Op kortere termijn is de nieuwe alliantie goed voor zowel de Russische als de Chinese belangen, omdat zij een verdere Turkse betrokkenheid in oostelijke richting betekent, en een verdere verzwakking van de reeds gespannen banden met westerse instellingen, waaronder de NAVO. Moskou en Peking zullen ongetwijfeld genieten van de westerse argwaan jegens het part-time lid van de westerse alliantie.

Burak Bekdil is een columnist uit Ankara. Hij schrijft regelmatig voor het Gatestone Institute en Defense News en is medewerker bij het Middle East Forum.

Bron: The Stunted Growth of the Emerging Islamic Bloc