Het Covid-vaccin op de glijbaan

Nederlanders moeten nu hun papieren laten zien om een normaal leven te kunnen leiden; het houdt niet op met Covid.

24 september 2021

Eva Vlaardingerbroek is een Nederlands politiek commentator, rechtstheoreticus, en voormalig kandidaat voor de partij Forum voor Democratie.

Vanaf 25 september heeft iedereen in Nederland boven de 13 jaar een "Digitaal Covid Certificaat" nodig om binnen te mogen komen in restaurants, bars, theaters, bioscopen en concertzalen. Kortom, de dingen die het leven van de meeste mensen aangenaam maken, zullen worden beperkt tot degenen die in het bezit zijn van een QR-code die aangeeft dat zij ofwel gevaccineerd, getest of hersteld zijn van Covid-19 binnen de afgelopen 160 dagen.

Wat interessant is - en naar mijn mening veelzeggend - voor de Nederlandse situatie in het bijzonder, is dat maar liefst 85% van de Nederlandse bevolking op dit moment al volledig is gevaccineerd. Na meer dan anderhalf jaar Covid-crisis heeft naar schatting 95 procent van de bevolking antilichamen, en momenteel liggen slechts 200 mensen op de IC. Toch besluit onze regering juist op dit moment de meest ingrijpende en vergaande maatregel in te voeren die de Nederlanders tot nu toe hebben gezien. Dit is nog maar het begin.

Blijkbaar moet de laatste 15 procent van de Nederlandse bevolking worden geprikt - wat er ook maar voor nodig is. Degenen die, om wat voor reden dan ook, ervoor kiezen zich niet te laten vaccineren, zijn ofwel gedoemd tot het sociale leven van een kluizenaar, ofwel moeten zij, soms heel ver, reizen naar een gecertificeerde testlocatie om elke dag een Q-tip in hun neus geschoven te krijgen. Tenminste, als ze hun recht op deelname aan alledaagse activiteiten willen "terugverdienen". Dus ook al worden mensen nog niet fysiek gedwongen om gevaccineerd te worden, wat de regering nu doet is iets wat alleen maar dwang genoemd kan worden.

Aangezien er geen officiële of wettelijke einddatum is verbonden aan de handhaving van de Covid-pas, is er geen reden om aan te nemen dat de QR-samenleving waar we in veranderen niet restrictiever zal worden, laat staan dat ze zal verdwijnen. Kijk maar eens naar andere Europese landen, zoals Frankrijk, Duitsland en Italië. Ik ben onlangs in Duitsland geweest, waar ik aan den lijve heb ondervonden hoe het voelt als de toegang tot een restaurant wordt geweigerd omdat je niet gevaccineerd bent; de negatieve testresultaten die ik bij me had waren niet voldoende. Dit zal ongetwijfeld op een gegeven moment ook in Nederland het geval worden.

Hoewel zeer onhandig en tijdrovend, is testen op dit moment nog steeds een optie in Nederland en het is nog steeds "gratis" (d.w.z. betaald met belastinggeld). Maar niet voor lang meer. De Nederlandse regering heeft al aangekondigd dat de mensen vroeger of later zelf voor hun tests zullen moeten gaan betalen, waardoor het voor de meeste mensen, vooral kinderen en mensen met een laag of geen inkomen, onmogelijk wordt om dit op regelmatige basis te doen. Het is ook een gegeven dat de Covid-pas niet alleen gebruikt zal blijven worden voor "niet-essentiële sociale en culturele voorzieningen". De Nederlandse regering zoekt momenteel naar wettelijke wegen om vaccinatiepassen ook op de werkplek en voor zorginstellingen af te dwingen, zoals in landen als Frankrijk en Italië al het geval is. Als gevolg hiervan worden veel Italianen die nog steeds weigeren zich te laten vaccineren gedwongen onbetaald verlof op te nemen; het is een ware absurde nachtmerrie.

Juridisch gezien vormen de handhaving van deze Covid-passen en de verstrekkende gevolgen die zij nu al hebben, duidelijk een ernstige inbreuk op grondwettelijke rechten en burgerlijke vrijheden, zoals de lichamelijke integriteit, het non-discriminatiebeginsel en de vrijheid van verkeer. Vaak wordt betoogd dat deze inbreuken technisch gezien geen juridische "schending" van onze grondwettelijke rechten vormen, omdat de inbreuk gerechtvaardigd is met het oog op de volksgezondheid. Naar mijn mening is dit echter eenvoudigweg onjuist.

Ten eerste, als deze redenering zeer onzorgvuldig zou worden aanvaard, zou elk grondwettelijk recht opzij kunnen worden gezet wanneer de definitie van een "rechtvaardiging" zoals de volksgezondheid ver genoeg wordt opgerekt. Dit is iets waar de meeste mensen, vooral rechtsgeleerden, gewoonlijk erg huiverig voor zijn. Door angst, gedragsmanipulatie en een algemene vermoeidheid als het gaat om de Covid-maatregelen ("ik wil gewoon mijn vrijheid terug"), lijkt een aanzienlijke groep mensen vaccinpaspoorten te accepteren of zelfs te willen. Met andere woorden, mensen accepteren deze drastische maatregel om al de verkeerde redenen.

Laten we beginnen met angst. De Nederlandse regering stond erop het veel minder gevaarlijke Covid-19 te classificeren als een zogenaamde "A-ziekte" - dezelfde categorie als Ebola - omdat dit hen een wettelijke basis verschafte voor verregaande maatregelen zoals lockdowns, avondklokken, en nu het Covid-paspoort-systeem. Geen wonder dat de regering er vaak van wordt beschuldigd het virus te gebruiken om haar eigen wettelijke bevoegdheden en macht uit te breiden. Voor de meeste mensen is het virus immers helemaal niet levensbedreigend, zeker niet voor jongeren, die een zeer groot deel uitmaken van de 15 procent van de Nederlandse bevolking die niet gevaccineerd is. Hoewel sommige mensen natuurlijk erg ziek kunnen worden van Covid, zijn de sterftecijfers lang niet zo hoog als in het geval van een virus als Ebola, dat een sterftecijfer van 50 procent heeft.

Niemand zal ontkennen dat angst een uitstekende basis vormt om mensen ertoe te brengen zich van rationeel denken te onthouden en een onevenredige overheidscontrole te aanvaarden. De Covid-pas zal de overdracht van het virus op geen enkele wijze afremmen, aangezien zowel gevaccineerde als niet-gevaccineerde mensen Covid bij zich kunnen dragen en kunnen overdragen. Toch zijn alleen ongevaccineerden verplicht een test af te leggen om toegang te krijgen tot openbare voorzieningen. Het systeem maakt niet alleen een juridisch ongerechtvaardigd onderscheid tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden - het maakt een onderscheid tussen burgers op basis van hun medische gegevens, die om privacyredenen überhaupt niet gevraagd zouden mogen worden - maar het is ook ineffectief.

Hoewel onze regering zich natuurlijk terdege bewust is van het feit dat gevaccineerden toch Covid kunnen krijgen en doorgeven, wil zij ongevaccineerden toch buiten de wet stellen en bestempelen als vijanden van de volksgezondheid. Net zoals president Joe Biden de Amerikaanse burgers vertelde dat de regering "geduldig is geweest, maar ons geduld raakt op", verklaarde de Nederlandse minister van Volksgezondheid, Hugo de Jonge, dat "de vrijheid van de ene groep [degenen die niet gevaccineerd willen worden] niet de vrijheid van een andere groep [degenen die wel gevaccineerd zijn] kan blijven bedreigen", wat doet denken aan het utilitaristische schadebeginsel van John Stuart Mill.

Dit soort verdeeldheid zaaiende retoriek van de regering is ongelooflijk gevaarlijk. Onze minister stelt een volkomen verkeerd dilemma: Deze twee groepen bedreigen elkaars vrijheid niet. Het is juist de overheid en de overheid alleen, die hier een fundamentele bedreiging vormt voor de vrijheid van beide groepen. Dit verlies van vrijheden wordt opgelegd door het beleid. Het vaccin beschermt niemand behalve de persoon die het inneemt. Toch zijn er veel mensen die helemaal niet bang zijn voor het virus, of het misschien al hebben gehad en een natuurlijke immuniteit hebben, die het vaccin hebben genomen omdat zij meer bang zijn voor de overheid en de sociale gevolgen van het niet gevaccineerd zijn dan voor het virus zelf. Sinds wanneer beschouwen we dergelijk gedrag of dergelijke keuzes als "normaal"?

Frustrerend genoeg ziet slechts een zeer beperkt aantal mensen in het Westen wat hier werkelijk op het spel staat. De meesten zien niet in dat, wanneer deze Q.R.-systemen eenmaal worden toegepast en de mensen er aan gewend zijn geraakt, deze systemen ook voor allerlei andere doeleinden kunnen worden gebruikt. Het is hoogstwaarschijnlijk geen toeval dat een paar weken geleden plotseling een landelijke enquête werd gehouden om te vragen hoe Nederlanders aankeken tegen de mogelijkheid van een "persoonlijk koolstofkredietsysteem". Niettemin lijkt een grote meerderheid te geloven - of te willen geloven - dat dit allemaal voor het algemeen belang is, of dat het op zijn minst allemaal tijdelijk is en niet "zo ver zal komen".

Ik hoop dat zij gelijk hebben, maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat Tocqueville de spijker op de kop sloeg, zoals hij zo vaak deed, toen hij schreef dat het soort despotisme dat democratische mensen te vrezen hebben, in geen enkel opzicht zal lijken op het despotisme en de tirannie die onze voorouders hebben doorstaan: "Het zou uitgebreider en milder zijn; het zou de mensen vernederen zonder hen te kwellen," schreef hij in 1840. En in zekere zin maakt het feit dat het geleidelijker gebeurt, het zelfs aantoonbaar gevaarlijker. Immers, een volk dat niet beseft dat het zijn vrijheid aan het verliezen is, zal er niet voor vechten. Zij zullen die vrijheid gewoon door hun vingers laten glippen.

Bron: The Covid Vaccine Pass Slippery Slope - The American Conservative