Vijf redenen waarom het Westen Turkije zal verliezen

Door Dr. Emmanuel Karagiannis - 16 juli 2020

 

 

BESA Centrum Perspectieven Papier nr. 1.647, 16 juli 2020

SAMENVATTING: Het Turkije dat we ooit kenden, bestaat niet meer. Ondanks de bezwaren van de NAVO en de waarschuwingen van de VS heeft Ankara het geavanceerde S-400-antivliegtuigsysteem van Rusland overgenomen. Als reactie daarop annuleerde Washington de Turkse deelname aan het F-35 programma. In de laatste aflevering van deze saga veroordeelde een Turkse rechtbank een Amerikaanse consulaatmedewerker tot bijna negen jaar gevangenisstraf voor hulp aan de Gülenbeweging. President Erdogan heeft zich gedragen als een pestkop tegenover de EU, en bewapent moslimvluchtelingen en -migranten. Hij heeft ook directe dreigementen geuit aan het adres van Griekenland en ontwikkelt regelmatig tegenstand tegen Israël.

---

De Amerikaanse politieke elite heeft lang geleden onder het "Who lost that country?"-syndroom. Het begon met de Truman-regering, die er niet in slaagde de communistische overname van China in 1949 te voorkomen. Toen kreeg president Kennedy de schuld van de overwinning van Fidel Castro in Cuba in 1959. De regering Nixon zag de ineenstorting van Zuid-Vietnam in 1975 en president Carter kon de Sjah niet redden van de Iraanse revolutie. Ondanks deze historische achtergrond, weigeren veel Amerikaanse beleidsmakers - Republikeinen en Democraten - het voor de hand liggende te accepteren: Turkije loopt zich weg van het Westen. Hier zijn vijf redenen voor.

Ten eerste verandert Turkije snel. De islamisering van het land is eerder een rijzend dan een dalend proces. Anatolische Turken, die conservatiever en religieuzer zijn, hebben hogere geboortecijfers dan de verwesterde Turken van Istanbul en de Egeïsche kust. Velen zien het kemalistische secularisme nu als een opgelegde politieke en culturele orde die het rijke islamitische erfgoed van het land negeert.

Net als andere populistische leiders is president Recep Tayyip Erdogan sterk afgestemd op het publieke sentiment. Zijn anti-Amerikaanse, anti-Europese en soms antisemitische retoriek heeft hem populair gemaakt onder veel religieuze Turken. Het land ziet zichzelf immers als de opvolger van het Ottomaanse Rijk. Vijf eeuwen lang was Istanbul de zetel van het kalifaat en werd de Osmaanse sultan beschouwd als de leider van de moslimwereld. Het Turkije van Erdogan wil dezelfde rol spelen, zoals blijkt uit de steun voor de Moslimbroederschap, Hamas en andere Islamitische groeperingen.

Ten tweede heeft het uitbreken van de Syrische Burgeroorlog geleid tot de dramatische heropleving van de Koerdische kwestie. In november 2013 heeft de oprichting van de Koerdische autonome regio Rojava schokgolven door Ankara gestuurd. Turkije lijdt nog steeds onder de traumatische herinneringen aan het Verdrag van Sèvres, waarin werd opgeroepen tot de vorming van een onafhankelijk Koerdistan. De nieuwe staat zou uit het verslagen Ottomaanse Rijk zijn gekerfd.

Erdoğan heeft de VS er vaak van beschuldigd het Koerdische nationalisme te steunen en de Turkse gevoeligheden in de kwestie te negeren, en de media van het land schilderen de VS af als een achterbakse en arrogante bondgenoot. Ankara vermoedt ook dat Israël de Iraakse Koerden aanmoedigt om een eigen staat te vormen. De Turkse verdenkingen zullen alleen maar toenemen, aangezien het Westen de Koerden niet in de steek kan laten. Deel uitmaken van het Westen dient de Turkse belangen in Syrië niet erg goed.

Ten derde hebben de geleidelijke terugtrekking van de VS uit het Midden-Oosten en de daaropvolgende terugkeer van Rusland de regionale veiligheidsdynamiek veranderd. Het Turkse leiderschap voelt zich minder verplicht om een pro-westerse koers te volgen in de wereld van Trump met een tactische afstemming en strategische onzekerheid. Turkije ziet zichzelf nu als een opkomende macht met een grote economie (een van de top 20 van de wereld) en een sterk leger (de op één na grootste in de NAVO), dat in staat is om oorlogen te voeren en te winnen. De Turkse strijdkrachten hebben inderdaad succesvolle gevechtsoperaties uitgevoerd in Irak, Syrië en Libië zonder Amerikaanse steun. Het groeiende vertrouwen van Turkije blijkt ook uit de oprichting van militaire bases in Qatar en Somalië, landen die ver weg liggen. Belangrijker nog is dat de defensie-industrie van Turkije de afgelopen vijf jaar aanzienlijk is gegroeid en nu een hightechsector van miljarden dollars is. Erdoğan's Turkije heeft vertrouwen - misschien wel te veel - in zijn vermogen om externe uitdagingen aan te gaan.

Ten vierde zijn de groeiende banden van Turkije met Rusland noch tactisch, noch toevallig. Geopolitieke overwegingen verklaren voor een deel het vertrek van Turkije uit zijn pro-Westerse oriëntatie. Ondanks de spectaculaire terugkeer naar het Midden-Oosten is Rusland voorbestemd om zich te richten op het noordpoolgebied. Door de klimaatverandering hoeft Moskou geen toegang te hebben tot een warme zee als de Middellandse Zee. Poetin heeft het Noordpoolgebied zelfs "de belangrijkste regio die voor de toekomst van Rusland zal zorgen" genoemd. De theorieën van Nicholas Spykman's Rimland (1942) en George Kennan's Containment (1947) zullen achterhaald zijn zodra de Noordelijke IJszee bevaarbaar wordt. Daardoor zal Ankara minder te vrezen hebben van de Russische militaire macht. Het lidmaatschap van Turkije van de NAVO zou wel eens irrelevant kunnen worden, zo niet een obstakel voor een nog meer revisionistisch buitenlands beleid.

Ten vijfde wordt Turkije een autoritair land. Turkije heeft een lange traditie van verwesterlijking, maar het bevindt zich op een hellend vlak waar de rechtsstaat steeds problematischer wordt en de scheiding der machten steeds vager wordt. Na de mislukte staatsgreep van 2016 werden tienduizenden mensen gevangen gezet en verloren nog meer hun baan in een eindeloze politieke heksenjacht. Bovendien is Turkije een van 's werelds grootste gevangenbewaarders van journalisten, na China. Het is haar bijna onmogelijk om het lidmaatschap van de EU te bereiken. In een tijdperk waarin informatie online stroomt, kan de NAVO het zich niet lang veroorloven om de schendingen van de mensenrechten van haar eigen leden te negeren.

We moeten ons geen illusies maken. Het Westen heeft steeds minder invloed op Turkije en moet zich voorbereiden op een slecht scenario waarin Turkije zich in de niet al te verre toekomst aansluit bij een anti-westerse alliantie. Gelukkig zijn er drie landen in het oostelijke Middellandse-Zeegebied die kunnen functioneren als een bastion van democratie en westerse idealen. Griekenland, Israël en de Republiek Cyprus zijn Amerika's beste kans om invloed in de regio te behouden.

Emmanuel Karagiannis is een Professor verbonden aan het King's College London's Department of Defence Studies. Hij is auteur van The New Political Islam: Mensenrechten, democratie en rechtvaardigheid (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2018).

Bron: Five Reasons Why the West Will Lose Turkey