DE BOODSCHAPPER - Deel 5: Profetische betekenis van de Joodse Feesten gaat verder

Dr. Richard Booker, oprichter van het Instituut voor Hebreeuws-Christelijke Studies en auteur van Celebrating Jesus in the Biblical Feasts, erkent dit historische drempelverbond en legt uit dat pesach, vóórafgaand aan de Exodus, betekende: "onder de bescherming te komen van een godheid door de drempel over te steken, eroverheen te springen, eroverheen te stappen" in de bescherming van een huis dat besprenkeld is met het bloed van het dier. [i] De wereldberoemde Sunday School Movement trailblazer en de Yale Divinity School academicus, Henry Clay Trumbull, publiceerde in 1896 een hele bundel over het drempelverbond in de oude religies. Het voorwoord legt uit dat het doel van zijn boek was om te onderwijzen over "het begin van religieuze riten, waarmee de mens blijk gaf van een geloof, hoe ook verkregen, in de mogelijkheid van een verbondsrelatie tussen God en de mens; en de geleidelijke ontwikkeling van de riten, met de vooruitgang van de mensheid naar een hogere graad van beschaving en verlichting."[ii] Zijn onderzoek naar deze religieuze praktijken - waarbij de consistente en overeenkomstige bijdragen van zesendertig bekende en gerespecteerde professoren, geleerden en theologen daarbij betrokken zijn en die in zijn tijd leefden (inclusief John Henry Wright) - toont aan dat het oorspronkelijke gezinsaltaar de "drempel, of de deurdrempel, ofwel de toegangsweg, van de woning" was:

Dit wordt aangegeven door overlevende gebruiken in het Oosten en elders onder primitieve volkeren, en door de vroegste historische verslagen van het menselijk ras. Het is duidelijk dat de huizen aan de tempels voorafgingen en dat de huisvader de vroegste priester was. Offeringen door de familie waren daarom binnen of bij de ingang van de familiewoning.

In Syrië en in Egypte, wanneer een gast die een bijzondere eer verdient in een huis wordt verwelkomd, wordt het bloed van een geslacht of een "geofferd" dier op de drempel van dat huis vergoten, als een middel om de nieuwkomer in de familie te adopteren, of om een verbond met hem te sluiten. En elk dergelijk primitief verbond in bloed omvat een oproep aan de beschermende godheid om het te ratificeren als tussen de twee partijen en hemzelf. Terwijl de gastheer nog buiten is, neemt de gastheer een lammetje, of een geit, en legt het, vastgebonden aan zijn voeten, op de drempel van zijn deur... [Een paar zinnen van mogelijk storende inhoud zijn hier weggelaten, waarin Trumball specifieke details uitlegt over hoe het dier wordt geofferd. Dan gaat hij verder met te zeggen dat de gastheer... (TH)] zijn positie behoudt totdat al het bloed uit het lichaam op de drempel is gevloeid. Dan wordt het [lam] verwijderd, en de gastheer stapt over het bloed, over de drempel; en in deze handeling wordt hij als het ware een lid van de familie door het Drempel Verbond.[iv]

Dus, ver voordat het een "Hebreeuwse zaak" was, een "Joodse zaak", of een "Israëlische zaak", pesach - in vele oude talen die niet fonetisch lijken op het geluid dat de mond maakt als we "passover" zeggen - was het trouwens een gewoonte, die in vele religies van onze oude wereld inclusief het heidendom zou zijn uitgevoerd. Technisch gezien is de samenstelling "passover" vandaag de dag beter te vertalen als "oversteken", zoals in de handeling van het oversteken van een drempel. Het betekende nooit "vermijden" of "voorbijgaan", zoals we ons voorstellen als we denken aan de engel des doods. Het is eigenlijk precies het tegenovergestelde! Pesach betekende, in de context van het beoogde doel van een drempelverbondsritueel, "uitnodigen om binnen te komen" (het beroep van de mens op de godheid) of het "binnenkomen" (het aanvaarden van het beroep van de mens naar de godheid). Zoals Trumbull uitlegde, werd dit ritueel zelfs waargenomen tussen twee mensen met de onzichtbare godheid in het midden van hen als getuige van een verbond.

Sommige geleerden en theologen erkennen zelfs dat koningen in het oude Oosten met hun legers en adviseurs door hun land reisden en met de mensen van deur tot deur communiceerden. Koningen zouden dit doen voor verschillende doeleinden, zoals het verkrijgen van verdere steun van de adel, om ervoor te zorgen dat hun wetten werden uitgevoerd, of om persoonlijk voor belangrijke veranderingen in de wet te zorgen. Maar als al deze koningen dat hadden geprobeerd, dan had het grootste deel daarvan in de koninklijke hoven en via de stadspersonen en boodschappers kunnen worden uitgevoerd. Een van de belangrijkste redenen waarom de koningen direct een mars vanuit het kasteelterrein zouden leiden, was om hun vijanden uit te roeien. Wanneer de mensen in deze gebieden hoorden dat de koning kwam, zouden ze een offer brengen op hun drempel, waarbij ze hun meest gewaardeerde dieren gebruikten als een verbondsonderscheidingsteken voor de koning en zijn mannen dat hij welkom was om hun drempel te "passeren", hun huizen binnen te gaan, en eerbetoon te ontvangen. Als de koninklijke troep op een drempel kwam die niet met bloed was gemerkt, zou die familie worden gezien als vijanden van de koning, en zou het huis worden binnengevallen en iedereen worden gedood.

Hoewel er in sommige delen van het Midden-Oosten nog steeds variaties op dit gebruik worden toegepast, zou de waarheidsgetrouwheid van de geschiedenis van het drempelverbond in de loop der jaren in het Westen sterk in de vergetelheid raken, ook al zijn er nogal wat tradities die we nog steeds uitvoeren ondanks het feit dat we niet weten waarom.

Zo begon de gewoonte van een bruidegom die zijn bruid over de drempel droeg eigenlijk in de vroegste verslagen van de menselijke geschiedenis als een vrouw die tijdens of direct na een huwelijksceremonie over het dierenbloed stapte, met de rechtervoet eerst, in het huis van haar nieuwe man. Geen enkel deel van de drempel kon worden aangeraakt tijdens de oversteek, opdat het verbond niet zou worden verbroken. Echter, vanwege de lange sluiers die bij een groot deel van de huwelijkskleding van de dag horen, was het een uitdaging om de bruid van de ene naar de andere kant van de deur te krijgen zonder het bloed te verstoren. Zo zou de bruidegom, als een praktische aangelegenheid, de bruidegom optillen terwijl ze de waaiende stof grijpt; op deze manier voltooide het paar de overgang als een gezamenlijke inspanning, opnieuw met hun godheid aanwezig (in hun geloof). En, zoals de lezer zich vast en zeker al heeft voorgesteld, omdat niet iedere man is de kleerkast die hij moet zijn om deze traditie uit te voeren zonder het hele pesachritueel voor beiden te verpesten, zijn sommige culturen overgestapt op het zitten van de bruid in een stoel die vervolgens werd gedragen door de bruidegom en enkele anderen (een gewoonte die nog steeds wordt beoefend in sommige stammen van West-Afrika). Vanwege de associatie met het altaar verruilden sommige landen het bloed voor vuur (wat, in overeenstemming met het niet afbranden van het huis, eigenlijk betekende dat er een roodgloeiend lemmet of enkele kolen van het vuur voor een korte tijd bij de deur werden geplaatst, hoewel de Romeinen op de een of andere manier een fakkel gebruikten); zo komen we tot enkele van de eerdere oosterse ceremonies waarbij bruiden worden over rook heen stappen.

Natuurlijk, na verloop van tijd zouden de bruiden, bruidegoms, geadopteerde familieleden, contractuele overeenkomsten, enz. de rite uitbreiden tot het betrekken van bloed boven de deur, en niet alleen waar een voet kan lopen, als een manier om onder het verbond te komen (zoals "onder" de verplichtingen van het beloofde pact). Ironisch dus wordt dat "passeren" nu zijn eigen tegenpool, "passeren-onder".

Hoe dan ook, je begrijpt het idee. De pesach wisselt met bijna ontelbare andere riten en gebruiken van bijna alle wereldculturen, altijd (voor zover we weten) gerelateerd aan een gezworen verbond - en we hadden nog dertig andere voorbeelden kunnen noemen... maar een bruid die over de drempel wordt gedragen is een traditie die vandaag de dag nog steeds in de VS wordt beoefend, dus we kozen voor die illustratie omdat we wisten dat die het meest bekend zou zijn. (We kunnen echter niet anders dan een beetje lachen. De meeste jonge mannen hebben vandaag de dag geen idee dat het niet alleen gaat om het dragen van zijn bruid door de deur, maar dat het ook gaat om het niet toelaten dat zijn voeten op de drempel staan. Deze auteurs kunnen zich voorstellen dat veel goedbedoelde heren in hun strijd onbewust op de "heilige" plaats stappen in hun gretigheid om ridderlijkheid te tonen, symbolisch daarmee hun verbintenis opzeggen of beledigen).

Over het vertrouwde gesproken, Trumbull legt uit dat God zelf de pesach in de nacht van de tiende plaag niet uit de lucht gegrepen heeft, maar vanwege de intense, verbondsachtige boventonen die de Israëlieten gemakkelijk zouden hebben herkend uit de gemeenschappelijke cultuur. Hij stelt het zo:

Het begrijpen van het drempelverbond brengt nieuw leven in het verhaal van de tiende plaag. Het pesach-verhaal van de Exodus was de directe en opzettelijke oversteekplaats van God zelf in de deuropening van een trouwe familie, waar Hij nu zijn volk actief zou bewaken tegen het gevaar van de engel des doods.

Pesach betekent over iets heen springen, zoals we nu hebben besproken, maar in de juiste context van de drempel betekent de term "beschermen"! En terwijl de vertalers van de KJV en andere vroege vertalingen Exodus 12:13 zo maakten om te lezen "Ik [God] wil jou voorbij gaan," heeft de Engelse vertaling van de Septuagint (LXX) het feitelijke: "Ik [God] zal je beschermen"!

Het wordt nog mooier en theologisch dieper als we bedenken dat God die gezinnen beschermde tegen het middel van Zijn eigen toorn, aangezien Hij degene is die de oordelende plaag in de eerste plaats stuurde.

De tiende plaag in films, boeken en toneelstukken, en in het algemeen in de hoofden van Westerlingen, is een moment waarop de Israëlieten zich in angst hullen en bloed boven hun deurposten smeren als een manier om een boze God weg te houden. In deze visie is God niet eens bij zijn volk! Dit is een schril contrast met het historisch waargebeurde verhaal achter de tiende plaag, dat vertelt over hoe de Israëlieten een drempel verbond uitvoerden als een manier om de Koning te verwelkomen en die de andere deuren zou identificeren als de vijand van Zijn koninkrijk en volk.

Het Nieuwe Verbond werd op meer dan één plaats in het Woord geprofeteerd, maar in Jeremia 31 zien we enkele van zijn specifieke prestaties:

Zie, er komen dagen, spreekt de HEERE, dat Ik met het huis van Israël en met het huis van Juda een nieuw verbond zal sluiten, niet zoals het verbond dat Ik met hun vaderen gesloten heb op de dag dat Ik hun hand vastgreep om hen uit het land Egypte te leiden – Mijn verbond, dat zij verbroken hebben, hoewel Ík hen getrouwd had, spreekt de HEERE. Voorzeker, dit is het verbond dat Ik na die dagen met het huis van Israël sluiten zal, spreekt de HEERE: Ik zal Mijn wet in hun binnenste geven en zal die in hun hart schrijven. Ik zal hun tot een God zijn en zíj zullen Mij tot een volk zijn. Dan zullen zij niet meer eenieder zijn naaste en eenieder zijn broeder onderwijzen door te zeggen: Ken de HEERE, want zij zullen Mij allen kennen, vanaf hun kleinste tot hun grootste toe, spreekt de HEERE. Want Ik zal hun ongerechtigheid vergeven en aan hun zonde niet meer denken. (Jeremia 31:31-34; cursivering toegevoegd)

De dood van "een" lam bedekt de zonden. De dood van "het" Lam heeft die volledig uit het geheugen van God verwijderd. De zonden worden vergeven en niet meer herinnerd, vanwege het Nieuwe Verbond dat met het volmaakte offerlam is gesloten - en dat, zoals de voorloper Johannes de Doper heeft bevestigd, Jezus is (Johannes 1:29). Dit offer, volbracht aan het kruis waar Hij leed, bloedde en stierf, werd door de profeet Jesaja ongeveer zeven eeuwen voor Christus' geboorte beschreven (Jesaja 50-53).

De boodschap die door deze parallellen wordt overgebracht is al mooi. In het Westen hebben we de neiging om bij het horen van bloed ineen te krimpen en te denken aan de dood. In het Oosten, en ingebed in de fundamenten van de christelijke leer, vertegenwoordigt bloed het leven, zoals vele verzen uit de Bijbel direct verklaren (Genesis 9:4, Leviticus 17:11, Deuteronomium 12:23, en vele andere). Al dit gepraat over bloed zou moeten inspireren tot beelden van de viering en de overdracht van het leven, niet tot de dood.

Begrip van het drempelverbond brengt de Pesach-parallellen en profetische vervullingen door Christus in beeld, maar werpt ook een nieuw licht op de woorden van Jezus: "Dit is mijn bloed van het nieuwe verbond" (Matteüs 26:28, Marcus 14:24, Lukas 22:20).

Maar het grote geheel is nog verbazingwekkender wanneer we Christus letterlijk naar Zichzelf zien verwijzen als het drempelverbond voor alle mensen, reeds vóór Zijn eigen dood, waarbij Hij zichzelf onweerlegbaar positioneert als de vervulling van de belofte die in die nacht in Egypte is begonnen :

"Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Wie de schaapskooi niet door de deur binnengaat, maar van elders naar binnen klimt, [op een andere manier dan de drempel] die is een dief en een rover. Maar wie door de deur naar binnen gaat, die is herder van de schapen [Hijzelf]. Voor hem doet de deurwachter open en de schapen horen zijn stem, en hij roept zijn eigen schapen bij hun naam en leidt ze naar buiten. En wanneer hij zijn eigen schapen naar buiten gedreven heeft, gaat hij voor hen uit, en de schapen volgen hem, omdat zij zijn stem kennen. Maar een vreemde zullen zij beslist niet volgen, maar zij zullen van hem wegvluchten, omdat zij de stem van vreemden niet kennen.

Deze gelijkenis sprak Jezus tot hen, maar zij begrepen niet wat datgene dat Hij tot hen sprak, betekende.

Jezus vervulde niet alleen de pesach voor ons om het huis van Zijn Vader binnen te gaan; Hij was de Drempel, de Deuropening waarin de pesach zich voordeed. Het wordt niet poëtischer en mooier dan dat. Een paar hoofdstukken later in Johannes zorgt Jezus ervoor dat Zijn parallel is ontvangen en zegt ter verduidelijking: "Ik ben de weg, de waarheid en het leven: geen mens komt tot de Vader [of in Zijn eeuwige woning], dan door Mij [als het drempelverbond]" (Johannes 14:6).

De schrijver van Hebreeën ziet blijkbaar ook het verband tussen Christus als de drempel en de plaats van het bloedverbond, evenals de opzegging van een verbond als er op het bloed wordt gestapt:

Want als wij willens en wetens zondigen, nadat wij de kennis van de waarheid ontvangen hebben, blijft er geen slachtoffer voor de zonden meer over, maar slechts een verschrikkelijke verwachting van oordeel en verzengend vuur, dat de tegenstanders zal verslinden. Als iemand de wet van Mozes tenietgedaan heeft, moet hij sterven zonder barmhartigheid, op het woord van twee of drie getuigen. Hoeveel te zwaarder straf, denkt u, zal hij waard geacht worden die de Zoon van God vertrapt heeft en het bloed van het verbond, waardoor hij geheiligd was, onrein geacht heeft en de Geest van de genade gesmaad heeft?" (Hebreeën 10:26-29, cursief toegevoegd)

Verder vertelde Jezus zijn discipelen het volgende op de avond dat hij werd verraden:

En Hij zei tegen hen: Ik heb er vurig naar verlangd dit Pascha met u te eten, voordat Ik ga lijden. Want Ik zeg u dat Ik daar [het pesach/bescherming zeker niet meer van zal eten, totdat het vervuld is in het Koninkrijk van God. [dat later door zijn offer werd volbracht]. (Lucas 22:15-16)

Vanwege het Nieuwe Verbond dat door Hem werd gesloten (Lucas 22:20, Efeziërs 2:11-13), werd Hij het Pesach-lam, 'ons pascha [dat] voor ons werd geofferd' (1 Korintiërs 5:7) op de drempel van het Koninkrijk van Zijn Vader, waarmee de bedoelingen van het Pesach-feest werden vervuld. De Joden werden bevolen om het Pesach te houden (Leviticus 23:4-5; Exodus 12:1-4, 13:8). Christenen wordt bevolen in de vervanging van het Pesach in de vorm van een communie in acht te nemen (Marcus 14:22-25, Lucas 22:18-20, 1 Korintiërs 11:23-25).

Maar, als we zeggen dat Hij het Lam is geworden, weten sommige lezers misschien nog niet hoe diep die parallel gaat...

Het meest voor de hand liggende voorbeeld zou de manier zijn waarop Christus het Laatste Avondmaal heeft geleid. Het brengt veel mensen in het begin in verwarring. Zonder een theologisch begrip van de symboliek klinken de verwijzingen van Christus naar zijn eigen lichaam en bloed als het brood en de wijn kannibalistisch (en dat is natuurlijk wat de meeste mensen in het begin denken, hoewel ze het zelden hardop durven te zeggen). Maar als gelovigen eenmaal de parallel begrijpen tussen het zondige Pesach-lam dat geofferd wordt voor het Seder-feest en de zonde-verwijderende Jezus als het Lam dat alle andere heeft vervangen, dan werpt dat een nieuw licht op waarom Jezus zich als zodanig voordeed. Hoe ongemakkelijk het voor sommigen ook is om zich voor te stellen dat Jezus het brood breekt en zegt: "Neem, eet; dit is mijn lichaam", gevolgd door het doorgeven van de wijnbeker, waarover Hij zei: "Drink...dit is mijn bloed" (Matteüs 26:26-28), het was nodig om die beeldspraak vast te stellen en precies op die manier te beoefenen, aangezien Jezus Zichzelf aan het vestigen was als de vervanger van het Seder-lam.

Wat betreft de verontrustende en cryptische bewoordingen over het "deelnemen" aan het lichaam en het bloed van Jezus, wordt van de gelovigen verlangd dat ze volwassen genoeg zijn om het Laatste Avondmaal te zien zoals het zich werkelijk heeft afgespeeld: puur symbolisch. De hele scène zou veel moeilijker te nemen zijn als Christus zichzelf op enigerlei wijze had verminkt en van zijn discipelen had geëist dat ze letterlijk "deelnamen". (Ontzettend, alleen de gedachte al. En hoewel we op dit moment niet in een tirade over de transsubstantiatie willen gaan zitten, denken deze auteurs dat het feit dat het Laatste Avondmaal slechts symbolisch was en iets zegt over de vraag of Jezus het communie- en eucharistie-sacrament ook zo bedoeld heeft). Het zou ook ongemakkelijk zijn als Jezus een arm had uitgestoken en Zijn discipelen had geïnstrueerd om een 'deelgenootschap' na te bootsen. Maar dat is zeker niet wat er is gebeurd, en het zou de lezer goed doen om even opzij te zetten hoe deze representatieve daad op ons neerkomt, en na te denken over hoe het op hen overgekomen zou zijn. De discipelen waren heel goed gewend aan het Pesach-feest, en het was geen kleinigheid. Tegen hun tijd werd het lam niet meer op een drempel afgeslacht, omdat de tempel in Jeruzalem gebouwd was. (Het besprenkelen van het bloed van het lam door de priesters aan de voet van het altaar van de tempel stond toen al symbool voor het besprenkelen van het bloed op de deurposten in het verleden). Historici erkennen dat honderdduizenden Joodse pelgrims van heinde en verre elk jaar in enorme karavanen naar dezelfde plaats reisden, waarbij ze lammetjes uitkozen, controleerden op de perfectie, ze klaarstoomden voor het offer, overal in Jeruzalem extra ovens plaatsten en onderkomens maakten. Als je in die tijd een Jood was, maakte je ofwel deel uit van de processie naar Jeruzalem voor Pesach, of je was in Jeruzalem om je stad klaar te maken voor het eindeloze spervuur van de pelgrims, wat maanden van planning vergde: het selectief fokken van lammeren voor hun enige doel om te offeren, het schoonmaken van rituele baden, ervoor zorgen dat alle wegen en bruggen die in en uit de stad leiden, klaar waren voor de massale reis, enzovoort. De bevolking van Jeruzalem sprong tijdens het Pesach van twintigduizend naar ongeveer honderdzeventigduizend.[vi]

Dit jaarlijkse evenement was zo groots dat het, om een van President Donald Trumps favoriete uitdrukkingen te lenen, "YUUUGE!" We kunnen het ons vandaag de dag nauwelijks voorstellen, maar voor de mensen van Jezus' tijd en in Zijn omgeving was de enorme aandacht voor het offeren, het bloedvergieten en het eten van een lam voor iemands zonden op ieders geest gericht - niet slechts één dag per jaar, maar het hele jaar door in voorbereiding.

Dus, bij het Laatste Avondmaal probeerde Jezus niet duister of cryptisch te zijn; de discipelen zouden zijn woorden nooit op die manier hebben opgenomen. Hij gaf hen een openbaring door te zeggen (als we een moderne herformulering mogen suggereren): "Herinneren jullie je dat Pesach-lam alleen je zonden bedekt? Je zult het niet meer nodig hebben. Ik ben het Lam dat je zonden volledig wegneemt. Het is niet elk jaar een dier, maar de Zoon van God wordt maar één keer geofferd voor het welzijn van alles wat geofferd zal worden. Ik ben de Deur, de Weg, de drempel waarop het Nieuwe Verbond tussen Mijn Vader en de mensen zal worden gevestigd. Mijn bloed zal eens en voor altijd vergoten worden en Mijn lichaam zal eens en voor altijd gebroken worden, ter vervanging van jullie lammeren. Dus, wanneer jullie wijn of brood zien, zoals deze hier aan deze tafel, wanneer jullie denken aan het Pesach-feest, denk dan aan Mijn bloed dat vergoten wordt, Mijn lichaam dat gebroken wordt voor jullie zonde en dat het ter vervanging van het Pesach is. Neem nu dit brood en eet het, neem deze wijn en drink het, met dat in gedachten."

Maar dit was alleen maar om de meest voor de hand liggende vergelijking aan te geven. De lammerenparallel gaat verder.

DE BOODSCHAPPER - Deel 5: Profetische betekenis van de Joodse Feesten gaat verder nu we in de richting van 2025 racen en naar het laatste tijdperk van de mens.