Libanons lessen voor Israël

Door Prof. Hillel Frisch - 11 augustus 2020

 

 

 

BESA Center Perspectieven Papier nr. 1.687, 11 augustus 2020

Samenvatting: Trouw zijn aan de vorm die de liberalen hoopvol gestemd hebben dat de explosie in Beiroet, het bezoek van Macron aan Libanon en de jeugddemonstraties tegen de door Hezbollah gedomineerde regering van het land een nieuwe volkseenheid en een betere dag voor alle Libanese burgers zullen inluiden. Noch het verleden, noch het heden wijst erop dat een dergelijke gelukkige afloop waarschijnlijk is.

Hoeveel Libanezen zijn er?

Dat is een vraag sinds het Franse Mandaat in 1920. Het werd herhaaldelijk aan de orde gesteld na de onafhankelijkheid van Libanon in 1943, en kwam opnieuw naar voren na de explosie van vorige week in de haven van Beiroet.

De vraag kwam niet aan de orde in de eerste uren na de explosie, omdat het Libanese volk de verschrikkelijke omvang van zijn verliezen afwoog en treurde. Het kwam iets later in volle kracht naar voren, tijdens het bezoek van de Franse president Emmanuel Macron - het eerste en enige staatshoofd dat ooit een bezoek bracht aan het belegerde land.

In het christelijke gebied van Beiroet, dat het zwaarst getroffen werd door de explosie, werd Macron begroet door spreekkoren in het Frans: "Macron, redt ons!" en "U bent onze enige hoop!". Weinig Libanese sjiieten en nog maar een paar Libanese soennieten kennen Frans, en veel leden van beide sekten, zelfs degenen die onder de door Hezbollah gedomineerde regering wrokken, en identificeren zich niet met die gevoelens.

Nog minder identificeren ze zich met een van de meest bekeken scènes van Macrons bezoek - zijn warme omhelzing van een jonge Libanese vrouw tijdens zijn rondgang door het gebied. De meeste Libanese sjiitische en soennitische vrouwen omhelzen, net als hun medevrouwen in de moslimwereld, geen mannen, behalve naaste familie, en zelfs dan doen ze dat nog maar zelden, wat de omstandigheden ook mogen zijn. Deze regel geldt ook voor illustere buitenlandse leiders.

Geen enkele Arabische politicus - zelfs geen lid van de plaatselijke communistische partij, die zich sterk inzet voor gendergelijkheid - zou ooit iets meer durven te doen dan een vrouw de hand te schudden, en zelfs dan zou hij dat slechts met tegenzin doen. De meest populaire leider in de recente Arabische geschiedenis, de "progressieve" en nationalistische Gamal Abdel Nasser, is waarschijnlijk nooit in het openbaar verschenen met zijn vrouw, een gebruik die door de huidige Egyptische president is opgepikt. Sisi's vrouw verschijnt zelden met haar man in het openbaar, en als ze dat wel doet, draagt ze een religieuze sjaal op haar hoofd en een jurk die strikt in overeenstemming is met de islamitische wet. Sisi is dus met haar in het openbaar verschenen met als enig doel het punt te bereiken dat hij net zo goed of zelfs betere moslim is dan leden van de Moslimbroederschap, die hij meedogenloos onderdrukt.

Hetzelfde kan gezegd worden van Sisi's tegenpool, de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan. Als hij met zijn vrouw in het openbaar optreedt, is zij altijd in gepaste islamitische kledij gehuld en houdt het echtpaar altijd een respectabele afstand. Dat was al zo voor het coronavirus.

Macrons bezoek en gedrag maken weer eens duidelijk dat zowel politiek als cultureel, na 77 jaar onafhankelijkheid, de staat Libanon gebroken is. Er is een Libanon dat deel uitmaakt van het islamitische Arabische achterland en zich aan de regels ervan houdt, en dat, wat de Westerse liberalen ook mogen hopen, veranderen, als ze dat al doen, maar dan veranderen met een slakkengang. Er is ook een christelijk, meestal maronitisch bruggenhoofd aan de Middellandse Zee dat verbonden is met Frankrijk.

Dit was waar in 1958, toen de "progressieve" Nasser, de lieveling van Westers-links, soennitische politici en bewegingen activeerde om een door christenen gedomineerd, westers georiënteerd Libanon te ondermijnen. Tien jaar later, toen Nassers heldere aura na zijn nederlaag in 1967 minder helder werd, deed hij hetzelfde, alleen met behulp van PLO-fracties om dezelfde doelen te bereiken.

Nog meer relevant is de les die uit het begin van de Libanese burgeroorlog in 1975 werd getrokken. Het begon toen het sjiitische en soennitische proletariaat zich verenigden om te protesteren om betere arbeidsomstandigheden te krijgen. De Westerse liberalen dachten dat die solidariteit de voorbode was van een nieuw niet-sektarisch Libanon. De bittere 15 jaar durende oorlog die volgde tussen krijgsheren, sektes en hun externe bondgenoten toonde aan hoezeer zij het bij het verkeerde eind hadden.

Nogmaals, een stortvloed van krantenkoppen, vaste rubrieken, tweets en Instagram-posts richten zich op de demonstraties in Beiroet in de hoop dat ze het begin zijn van iets wat een nieuw, verenigd Libanon zal vertegenwoordigen.

Hoewel de focus van de liberalen misschien ligt op de liefdevolle Franse president en de belofte van een Libanese kloon van Frankrijk aan de Middellandse Zee, is er een ander beeld op de achtergrond. Het getrainde oog zag dat na de enorme explosie op de kade, gebaarde belagers in bijpassende T-shirts op motoren verschenen om de omgeving te inspecteren - en de vele soldaten van het Libanese leger die zich in het gebied bevonden, durfden hen niet te verjagen. De boeven waren lid van de Hezbollah-militie en alle partijen hadden begrepen dat ze de demonstranten zouden decimeren als het leger ze niet in toom zou houden. Hezbollah zal elke poging neerslaan om een Libanon te creëren dat werkelijk een staat van al zijn burgers is. Macron mag dan wel komen en gaan, maar de Hezbollah-gevangenen blijven hier.

De moraal van het verhaal voor Israël? Er zijn er vele. We kunnen beginnen met de zogenaamde oplossingen die zijn voorgesteld voor het Israëlisch-Palestijnse probleem.

De meervoudige Libanons bewijzen dat noch een eenstaatoplossing, noch een tweestatenoplossing voor het Palestijnse probleem in de praktijk realistisch is. Als de Libanese natie zich niet kan verenigen, hoe veelbelovend is een "één-staat-oplossing" die bestaat uit twee verschillende naties die niet alleen verstoken zijn van een historische, culturele, religieuze en taalkundige gemene deler, maar ook verwikkeld zijn geraakt in een eeuwlange doodsstrijd?

En een tweestatenoplossing? Het vooruitzicht van een verdeeld Libanon stierf tijdens de burgeroorlog, toen de Arabische wereld weigerde een afzonderlijk christelijk Libanon te accepteren. Op de lange termijn zullen ze het bestaan van een Joodse staat ook niet meer tolereren.

De les is dus om de liberale passies in toom te houden. Het Midden-Oosten is, afgezien van de realisatie van de profetische Joodse terugkeer naar het vaderland en de creatie van een levendige democratie voor al zijn burgers, geen plaats voor wonderen. Israël blijft helaas de uitzondering die de regel bevestigt - en dat zal alleen zo blijven zolang het sterk blijft en zich laat leiden door slechte scenario's zoals die zich vandaag de dag in Libanon afspelen.

Prof. Hillel Frisch is hoogleraar politieke wetenschappen en Midden-Oostenstudies aan de Universiteit van Bar-Ilan en een senior onderzoeksmedewerker aan het Begin-Sadat Centrum voor Strategische Studies.

Bron: Lebanon’s Lessons for Israel