Iran duwt Irak naar de rand van de afgrond. De Irakezen vechten terug.

Door Behnam Ben Taleblu - 10 oktober 2019

Demonstranten in Irak strijden tegen de corruptie van de regering en de kwaadaardige invloed van Iran, die gebaseerd is op harde macht en niet op de goede wil van de bevolking. Teheran heeft veel te verliezen.

"Iran en Irak zijn twee naties waarvan de harten en zielen met elkaar verbonden zijn," tweette de Iraanse Opperste Leider Ali Khamenei op zondag, toen de protesten in buurland Irak woedden. Hij beweerde dat de protesten een buitenlands complot zouden zijn, maar Khamenei ging verder: "Vijanden willen een onenigheid zaaien, maar ze hebben gefaald en hun samenzwering zal niet effectief zijn."

Khamenei's reactie is het bewijs van paniek. Irak is een cruciaal onderdeel van het politieke project van Iran in het Midden-Oosten en kan het zich niet veroorloven om een vriendelijke regering in Bagdad verloren te laten gaan.

De protesten, die meer dan een week geleden begonnen, gericht op overheidscorruptie en wanbeheer, zijn al snel veranderd in wat The Washington Post "een opstand tegen het hele systeem" noemde. Het systeem in kwestie is de politieke orde van na Saddam, die de schommelingen in de militaire voetafdruk van Amerika, de opkomst en val van ISIS en een hernieuwde aspiraties voor Koerdische autonomie heeft doorstaan. Maar het is ook al 16 jaar lang onderhevig aan één constante - en het is er veel slechter aan toe dan voorheen - de Iraanse invasie.

Vandaag de dag is Irak de thuisbasis van talloze pro-Iraanse politici, maar ook van pro-Iraanse sjiitische milities, van wie velen loyaliteit aan Iran belijden en in naam van Iran hebben gevochten en gebloed in Syrië. Sommige van deze milities vormen een pro-Iraans blok in het Iraakse parlement. Dit blok heeft het voortouw genomen bij het behartigen van de Iraanse belangen, het meest recentelijk nog met het oog op het gebruik van Israëlische aanvallen als reden om de Amerikaanse troepen te verdrijven. Iran houdt de Iraakse factiepolitiek nauwlettend in de gaten en behoudt een belangrijke interesse in de inspanningen voor de vorming van een overheid. En strategisch vormt Irak het eerste land in het "landcorridor" dat er ligt van Iran tot aan de Middellandse Zee, een aangrenzende strook van geografie die een constellatie van groepen verbindt die de "As van Verzet" wordt genoemd en die Iran steunt.

De zoektocht naar een pro-Iraanse regering in Irak is niet nieuw. Het is onlosmakelijk verbonden met de filosofie van het "exporteren" van de Islamitische Revolutie - een denkwijze die zo oud is als de Islamitische Republiek zelf. Dit wereldbeeld is wat Teheran ertoe aanzet zich in de zaken van haar buren te mengen. Het is ook wat Iran in de problemen bracht tijdens de revolutionaire hoogtijdagen en het regime ideologisch in stand hield tijdens de bloedige oorlog tussen 1980 en 1988 tussen Iran en Irak.

Met de val van het Ba'ath-regime in Bagdad in 2003 werden Teherans handen bevrijd. Iran begon agressief in te grijpen in de Iraakse politiek, maatschappij, economie en zelfs religieuze zaken, allemaal met het tweeledige doel van het exporteren van haar revolutie en het verzwakken van de Iraakse staat, zodat Bagdad nooit meer een bedreiging kon vormen. Iran heeft dit in de afgelopen zestien jaar gewaarborgd door alles daarvoor in het werk te stellen, van het bestrijden van zijn volmachtenoorlogen in Irak tot het betalen van politici in dat land. Deze investeringen hebben voor Iran een groot rendement opgeleverd, de norm voor de eerbiediging van pro-Iran belangen is nu verankerd vanwege angst, geld of toewijding.

Het is dan ook geen verrassing dat de meest recente protesten in Irak - waar al meer dan 100 burgers zijn gedood - een belangrijke anti-Iraanse dimensie bevatten. Er zijn verschillende dingen die dit vuur voeden. Een daarvan is een verklaring die naar verluidt is afgelegd door pro-Iraanse milities in de Popular Mobilization Units, die beweren dat ze bereid zijn om het harde optreden verder te steunen. De tweede is de opschepperij door het hoofd van de speciale eenheden van de Iraanse politie, die beweerde dat zijn mannen zowel in Iran als in Irak aanwezig zijn voor de sjiitische religieuze feestdag van Arbaeen. De Iraakse president Barham Salih liet al doorschemeren dat sommige "belangen" proberen te profiteren van de huidige crisis. Daarom is elke toekomstige wisselwerking tussen Iraakse demonstranten en Iraanse oproerpolitie en de door Iran gesteunde milities van groot belang.

De laatste demonstraties bouwen voort op de grieven die werden geuit tijdens de laatste grote uitbarsting - in de zomer en herfst van 2018 - waarbij de protesten in de havenstad Basra en in Bagdad een anti-Iraanse en anti-centrale regeringstoon kregen. "Iran, er uit, er uit" was een gedenkwaardige slogan tijdens deze protesten, die begon over elektriciteits- en watertekorten.

In combinatie met de nieuwe golf van publieke protesten tegen Iran zouden de protesten van 2018-2019 een voorbode kunnen zijn van een hernieuwd (en beslist niet-sektarisch) Irakees nationalisme. Sommige rapporten noemen zelfs de degradatie - met de vermeende hand van Iran - van een prominente Iraakse sjiitische en nationalistische militair die Mosul hielp bevrijden als potentiële katalysator voor de protesten.

Nu de burgers op zoek zijn naar banen, diensten, gerechtigheid en verantwoordingsplicht, zal het ook willen weten waarom Iran zo'n vrije hand in hun land heeft. Hoe meer Iran Irak gebruikt en misbruikt als een filiaal voor haar vuile werk, zoals het breken van de sancties, hoe groter de kans dat de Irakezen hun verschillen opzij zetten en zich concentreren op de bron van hun malaise. Dit kan Bagdad onder druk zetten om Teheran te berispen voor haar excessen op Iraaks grondgebied. Ook al is er geen verandering aan de top in Irak, de protesten helpen nu al om een licht te laten schijnen. Eerder in oktober heeft de Iraanse ambassadeur in Irak - die niet toevallig lid is van de Quds-Force van de Islamitische Revolutionaire Garde - van het Iraakse ministerie van Buitenlandse Zaken een veranderde visie ontvangen voor zijn commentaar op de bereidheid van Iran om de Amerikaanse strijdkrachten in Irak aan te vallen als reactie op de druk van Washington op Teheran.

Het is precies dit soort verontwaardiging die het regime in Teheran moeilijk kan betwisten. Een groot deel van het verhaal van Iran, dat zich in Irak en Syrië heeft verscholen, gaat over de aanwezigheid van het regime in Irak en Syrië op verzoek van de centrale regering. Vooral in Irak probeert Iran ook religieuze banden aan te knopen en benadrukt het dat het een welkome aanwezigheid is. Maar het publiekelijk terugdringen van Teheran heeft het regime in een hoekje geduwd, waardoor de Iraanse harde macht aan het licht is gekomen, in plaats van de Iraakse goede wil, wat de weg heeft geëffend voor de Iraanse inmenging in het Iraakse openbare leven.

De Islamitische Republiek, die nu op de verdediging speelt, rekent op beschimpingen, opruiing en samenzwering. De Iraanse mediaruimte staat nu al vol met samenzweringen van functionarissen die beweren dat de protesten niet spontaan zijn, maar door het buitenland worden gesponsord. Een Iraanse analist vertelde een semi-officieel hardline nieuwskanaal dat een "as van kwaadaardige controle" welke opereert vanuit de provincie Anbar met het doel om het politieke systeem van Irak te veranderen, de kracht achter de protesten was. Zelfs een hervormingsgezinde krant beweerde "buitenlandse voetstappen" te horen in de Iraakse protesten.

Erger nog, de krant Kayhan, waarvan de hoofdredacteur dicht bij de Iraanse opperbevelhebber staat, riep onlangs Irakezen op om de Amerikaanse ambassade in Bagdad te bezetten, net zoals Iraanse universiteitsstudenten dat in 1979 in Teheran deden. Hoewel dat gelukkig niet is gebeurd, zijn andere organisaties wel geplunderd, zoals het kantoor van ons kanaal in Bagdad. Hoewel Teheran of zijn milities niet de eer hebben gekregen voor de aanval, zijn de gemaskerde schutters die het kantoor van Al Arabiya bestormden, in een beweging verwikkeld die de aandacht moet afleiden van het falen van de centrale regering, wat Iran ten goede zou komen.

De reactie van Iran op de protesten in Irak laat uiteindelijk zien hoe kwetsbaar de winst van de Islamitische Republiek in dat land werkelijk is. Teheran rekent erop Bagdad zwak en bemand te houden met pro-Iraanse of corrupte ambtenaren die de regionale hegemonistische aspiraties van de Islamitische Republiek niet betwisten. Terwijl zij tegen elke prijs de macht in Bagdad begeren, hebben zij tot nu toe stil gezeten, en de Iraakse mensen hebben zich uitgesproken, en riskeren hun leven en ledematen om dit te doen. De vraag is: wie luistert er?

---------------

Behnam Ben Taleblu is Senior Fellow bij de Foundation for Defense of Democracies (FDD), gevestigd in Washington DC.

Laatste update: maandag 21 oktober 2019 KSA 07:26 - GMT 04:26

Bron: Iran is pushing Iraq to the brink. Iraqis are fighting back. - Al Arabiya English