April 2011 | door Douglas Hamp
Het verslag van de spionnen bepaalde de komende veertig jaar voor de Israëlieten. Hun gebrek aan vertrouwen in wat God kon doen ontzegde hen de mogelijkheid om de hand van God aan het werk te zien in hun leven. We moeten echter niet de feiten van hun verslag tekort doen. Ze vermelden in de eerste plaats dat de mensen van het land sterker waren dan zij. Het is een land dat zijn inwoners verslindt en “alle mensen die we zagen zijn van grote lengte”. Er waren niet alleen maar een paar lange mensen, - maar alle mensen waren enorm. In feite waren deze mensen zo hoog en groot, dat de Israëlieten zichzelf vergeleken met sprinkhanen in verhouding met deze Nephilim; “Wij waren in onze eigen ogen als sprinkhanen, en zo waren wij ook in hun ogen.” (Numeri 13:33).
Na de mensen van het land eerst te hebben beschreven, noemen ze hen dan bij de naam “nakomelingen van Enak, afkomstig van de reuzen.” [Nephilim], (Numeri 13:33). Merk op dat Jozua en Kaleb niets van het verslag ontkennen. Ze hebben alleen het geloof dat God zal doen wat hij zei. Deze Nephilim’s zijn de reden waarom de kinderen van Israël het land niet in het bezit namen direct na het verlaten van Egypte. De aanwezigheid van de Nephilim ontmoedigde de spionnen, die daardoor een slecht verslag afgaven. God, hoewel zeer boos op de mensen die het gebrek aan vertrouwen lieten zien, was het toch eens met de beschrijving van de mensen van het land evenals van de grote afmetingen en was het ook eens met de vergelijking van de Israëlieten die zichzelf als sprinkhanen zagen. Hoewel jaren later, zegt God in Amos 2:9:
“Maar Ík heb de Amorieten voor hun ogen weggevaagd, die hoog waren als ceders en sterk waren als eiken. Ik heb zijn vrucht vanboven weggevaagd en zijn wortels vanonder.” (Amos 2:9).
God’s onderschrijving is van belang, Hij stelt dat de hoogte van de Amorieten als van de ceders was en God vergelijkt de staart van de machtige Behemoth [105] met een ceder in Job 40. “Zie toch, de Behemoth, die Ik gemaakt heb, evenals u, hij eet gras zoals een rund. Zie toch zijn kracht in zijn lendenen, en zijn sterkte in de spieren van zijn buik. Als hij wil, is zijn staart als een ceder;” (Job 40:10-12). God zegt duidelijk dat zijn staart niet stijf was als een boom want dan kan elke boom worden gebruikt om die boodschap over te brengen. Echter, de ceder is een boom die bekend was in de oude wereld en de ceders van de Libanon waren beroemd om hun immense hoogte. Volgens een bron kunnen cederbomen overal groeien tot 40 - 85 meter hoogte [106] en de ceders van Libanon zijn de hoogste. In mijn boek de eerste zes dagen, bespreek ik grootte van de staart van de machtige kolos omdat God deze vergelijkt met een ceder van de Libanon. “God stelt dat zijn beenderen zijn als [...] en geeft daarbij een beeld, over het feit dat de botten van dit dier van een enorme kracht waren, wat inhoudt dat het schepsel zelf zeer groot was om zulke sterke botten nodig hebben.” [107]
De beschrijving past zeer goed bij de Sauropod klasse van dinosaurussen, de dinosaurus met de langste staart waarvan wordt veronderstelt dat dit de Diplodocus is. Een bron suggereert dat de staart [108] tot 46 meter lang kan zijn geweest! God’s beschrijving van de Behemoth is niet overdreven, maar in overeenstemming met wat we op dit moment begrijpen over dinosaurussen. Het kan zijn dat de ceders in Job langer waren dan de 40-60 meter hoogte. Dus, om gewoon maar zo terughoudend te blijven als mogelijk - als we aannemen dat de minimale hoogte van de ceder, die God in gedachten had slechts 40 meter was dan hebben we waarschijnlijk een maximale hoogte voor de Amorieten. Hoe kunnen we de dan de minimale hoogte berekenen van deze reuzen (op dat moment)?
Mozes beschrijft de grootte van het bed van de koning Og van Basan, die, zoals we zagen, een van de Nephilim was.
Want alleen Og, de koning van Basan, was van de rest van de Refaïeten [Reuzen NBG] overgebleven. Zie, zijn bed was een bed van ijzer. Bevindt het zich niet in Rabba van de Ammonieten? De lengte ervan is negen el, en de breedte vier el, gemeten naar de elleboog van een man. (Deuteronomium 3:11).
Mozes zegt duidelijk dat deze man zijn bedlengte negen el was, maar hoe groot is een el? Volgens de Oxford Dictionary was een el:
Het deel van de arm van de elleboog beneden, de onderarm.
Tim Lovett, een expert in oude scheepsbouw, beoordeeld de referenties voor de ellen uit de hele wereld om een goed begrip te krijgen van hoe lang de el was voor Noach zijn ark [109] Hij merkt op dat de kortste de Griekse korte el was van 14 inch (356 millimeter) en een van de langste was de Perzische (Royal) el van 25,2 inch (640 millimeter) en de Arabisch (Hashimi) van 25,56 inch (649 millimeter). De el varieerde door de eeuwen heen met maar liefst bijna 30 cm! Toch kunnen we er vrij zeker over de maat die werd genoemd met betrekking tot koning Og. Het is duidelijk dat de Griekse, Perzische en Arabische Empires er niet waren in de tijd van Mozes, zodat die onmiddellijk afvallen in deze vergelijking, de enige rijk dat past daarin is Egypte.
Mozes kwam net uit Egypte en Stefanus in Handelingen 7:22 vertelt ons dat Mozes was “onderwezen in alle wijsheid van de Egyptenaren.” Gezien dat we geen melding hebben dat God een nieuwe vorm van meten heeft ingesteld, kunnen we veilig concluderen dat elke opgegeven maten bekend was bij het volk van Israël om die te kennen. Gezien het feit dat ze slaven waren die gedwongen werden om bakstenen te maken en huizen te bouwen, zou de maatgeving zeer belangrijk moeten zijn voor hen. De meest natuurlijke en in feite alleen maar de meten die ze konden weten was die van de Egyptenaar. Dus als Mozes zegt dat Og een bed van negen el lang heeft zijn wij verplicht te rekenen met de Egyptische standaard van die dag.
Tim Lovett merkt op dat de originele Royal Egyptische el [110] een lengte had van 20,62 inch (523.75 mm) tot 20,65 inch (525 millimeter), terwijl het gemiddelde 20,63/4 (524.00 mm) was. Dit wordt bevestigd door twee plaatsen in de Schrift waarin wordt verwezen naar deze oudere en langere el. Koning Salomo met de oudere maat waarover we lezen in 2 Kronieken 3:3: “De lengte in ellen was zestig el (door ellen volgens de oude maatregel).” In het visioen van Ezechiël over de toekomstige tempel van de maat die zal worden gebruikt is blijkbaar een oudere en dus met meer ellen. “Dit zijn de afmetingen van het altaar in ellen, te weten een el en een el en een handbreedte:”, (Ezechiël 43:13).
Afbeelding - Egyptische Koninklijke Cubit
Daarom kunnen we vol vertrouwen concluderen dat de el waar Mozes naar verwees in feite de Egyptische koninklijke el was en dat was 20,63 centimeter. [111]
Vermenigvuldigen de 20,63 inch (524.00 mm) met negen (el) dan komen we aan bij 185,67 inch (4.716 mm) voor de totale lengte van zijn bed. Omgerekend naar onze metingen, het was bijna vijftien voet en zes inches (15,47 el is 4.716 meter) lang en de breedte 6 voet tien inches (6,87 voet, 2.094 meter)! Dit is een enorm bed! Mozes vermeldt ook dat het bed was gemaakt van ijzer, dat zou gezien het idee dat een kleine man met een enorm groot ego erop sliep daartoe geen behoefte was om het feit te noemen dat het bed fysiek sterk was (van ijzer), maar ter ondersteuning dat het om iemand ging van zulke enorme proporties. Zo kunnen we aannemen dat Og iets korter moet zijn geweest dan het bed waarop hij sliep en daarom maken hem tot ongeveer 15 voet (4,55 meter) lang!
Het is echter ook aannemelijk dat het “bed” wat Mozes bedoelde in feite zijn laatste bed was - dat is zijn sarcofaag (kist). Dit zou zinvol zijn uit het feit dat: a) er geen uniek woord is voor sarcofaag in het Hebreeuws anders dan bed, en b) dit “bed” blijkbaar op het oog had. “Bevindt het zich niet in Rabba van de Ammonieten?” (Deuteronomium 3:11). Het lijkt vreemd om alleen maar het bed waar blijkbaar hun voormalige koning op ligt te tonen. Echter, de mogelijkheid om de sarcofaag van hun gevallen koning te bezoeken is zeer aannemelijk. Als dat het geval is, dan zou het suggereren dat de “bed” niet voor de nachtelijke slaap was, maar werd het beschreven als net groot genoeg om zijn lichaam in te plaatsen binnen deze dimensies die precies de ware omvang beschrijven van deze reuzen koning, die de afmetingen had van bijna 470 centimeter lang en een schouder breedte van twee meter.
Om een idee te krijgen van hoe zwaar de persoon van deze omvang was, overweeg dan de volgende grafiek. Merk op dat de man links twee meter is, bij benadering de lengte van de meeste westerse mannen. Naast hem staat Goliath die de lengte had van ongeveer 3,30, deze twaalf voet lange man verdubbelt dan bijna de hedendaagse mens en uiteindelijk koning Og, met zo’n 4,70 meter lengte, wat de gemiddelde man vandaag de dag tot een dwerg maakt!
Vergelijking van de reuzen
We moeten erop wijzen dat de reuzen die het land bewoonden niet alleen maar lange mannen waren zoals de basketbal spelers van vandaag. Evenmin waren de oude Israëlieten aanzienlijk korter dan vandaag de dag en dus bij het zien van mannen langer dan 2 meter dat zij dachten dat zijn reuzen waren zoals sommige liberale theologen ons willen laten geloven! Koning Og was op zijn minst 2,5 keer langer dan een man van twee meter lang. Deze afmetingen zijn denkbaar als het inderdaad gevallen engelen de vrouwen namen en de Nephilim verwekten volgens Genesis 6. Echter, deze metingen zijn geheel onlogisch in het licht van de theorie over de zonen van Seth en dochters van de mens omdat een gelovig persoon en een niet-gelovig persoon geen kinderen hebben van bijna 5 meter hoog! Toch zouden de demonen en mensen waarschijnlijk wel zulke enorme kinderen kunnen produceren.
Laten we de implicaties overwegen van een persoon van die lengte. Laten we aannemen dat hij gelijk zou staan aan een man van 90 kilo - iemand in die vorm, maar niet probeert om een topsporter te zijn en is bijna 2 meter lang. We weten dat de koning Og van Basan 2,5 keer groter was - maar hoeveel zwaarder zou hij dan zijn? Galileo in het begin van 1600 hield zich bezig met het vraagstuk ten aanzien van dieren, maar in principe geldt het ook voor mensen. Het Indian Institute of Astrophysics met betrekking tot de theoretische notities van Galileo in de relatie van grootte, sterkte (van bot) en structuur:
Beschouw twee dieren van verschillende grootte die geometrisch vergelijkbaar zijn. Als de grotere twee keer zo lang is als de kleinere dieren, is het ook twee maal zo breed en twee keer zo groot. Het grotere schepsel dan acht keer zwaarder weegt dan de kleinere tegenhanger. (Indian Institute of Astrophysics 2006)
De bovenstaande formule is 2 x 2 x 2 = 8. Daarom om het gewicht van koning Og te berekenen hebben we de kubus nodig van 2,5 dat is 15.625. Dat wil zeggen dat koning Og van Basan 15.625 keer meer zou wegen dan een 2 meter lange mens van vandaag zou hebben gewogen en dus hij zou wegen, 15.625 x 90 kilo = 1420 kg. Gezien het feit dat Koning Og, een krijger was, kunnen we veronderstellen dat hij ten minste het equivalent van zijn eigen lichaamsgewicht (een 90 kilo wegende mens kan mogelijk 180 kilo of 2 keer zijn eigen lichaamsgewicht) tillen. Dus zelfs als hij alleen maar in staat was om zijn eigen lichaamsgewicht te tillen, zou hij nog steeds in staat zijn geweest om twee oorlogspaarden (700 kilo per stuk) te tillen, met de ruiter en al weggooien! In moderne termen kon hij een middelgrote auto optillen!
De Israëlieten zeiden dan ook dat het een land was “dat zijn inwoners verslindt”. Het zou gemakkelijk zijn om te suggereren dat ze gewoon wat overdrijven met het gebruik van superlatieven. Echter, als we bedenken hoeveel Koning Og moet hebben gegeten, als we beginnen in te zien dat ze juist een nauwkeurige beschrijving gaven van wat die reuzen waren! Als we de meer conservatieve gewichtsberekeningen aanhouden dan zou hij ten minste 22.657 calorieën per dag nodig hebben om te consumeren alleen maar om in leven te blijven volgens de Basal Metabolic Rate [112], die dit berekent, op basis van iemands lengte en gewicht, hoeveel calorieën men nodig heeft om te leven als ze niet al te veel werk doen per dag. Laten we dat in perspectief eens zien hoeveel hij en de andere reuzen van zijn grootte de inwoners verslonden, die vermoedelijk dieren waren en hopelijk geen mensen.
De gemiddelde hedendaagse Amerikaan eet ongeveer 4000 calorieën per dag. In 1909 at de gemiddelde Amerikaan ongeveer 3500 calorieën per dag - ongeveer 500 minder dan vandaag de dag [113] (hoewel de aanbevolen dagelijkse calorie-inname slechts twee duizend is). Daarom at Koning Og het aantal calorieën van ongeveer zes of zeven moderne Amerikanen. Echter, hoeveel at de gemiddelde persoon in zijn tijd? Hoewel ze ons geen gedetailleerde dossiers nalieten, op basis van hun grootte en het type voedsel dat ze hadden en het feit dat er geen suikers waren zoals van vandaag en bewerkt voedsel beschikbaar was, kunnen we schatten dat hun calorie inname ongeveer 1600 calorieën [114] per dag was. Dat betekent dat Koning Og nodig had, alleen maar om in leven te blijven, net zoveel als ongeveer negen normale personen nu. Echter, als we zijn behoeften omzetten in pizza’s zou hij 12 pizza’s van 30 cm (1840 calorieën per stuk) nodig hebben. Als wij dat omzetten naar cheeseburgers dan zou hij 63 cheeseburgers [115] moeten eten per dag en omgezet in lam zou hij een heel lam ongeveer om de twee of drie dagen verbruiken [116] alleen maar om zijn dagelijkse basisbehoeften bij te houden. Stel je eens voor dat hij een party zou houden of zich klaar zou maken om een oorlog te beginnen! Natuurlijk zijn al deze berekeningen alleen voor zijn Basil Metabolic Rate dat is het minimum dat nodig is om te blijven leven elke dag. Zijn werkelijke verbruik was misschien wel het dubbele en dan in de veronderstelling dat hij geen veelvraat was. Gezien het feit dat hij een reus was, kan hij blijven eten en eten! Hij zou het equivalent van meer dan 30 pizza’s of 150 cheeseburgers aan eten nodig hebben per dag!
Over het algemeen gaan de sterkste mensen als eerste voor hun voedsel, dan is het gemakkelijk om te zien dat alleen om een reus te voeden, tal van dieren, planten, fruit, plus water en wijn nodig is. Daarom de spionnen overdrijven niet wanneer ze zeiden dat het een land is dat zijn inwoners verslindt. De Nephilim waren zeker voortdurend aan het eten en vele dieren moeten aan hun zijn gegeven, om de bijna onverzadigbare honger te stillen. Daarom kunnen we meevoelen met de Israëlieten en de angst die ze hadden voor de inwoners van het land die “zijn inwoners verslond!” Toch, hoe triest dat ze niet (en vaak doen we dat niet) God op Zijn Woord vertrouwden als Hij hen vermaande met deze machtige woorden:
“Daarom moet u heden weten dat het de HEERE, uw God, is Die voor u uit de Jordaan overtrekt, een verterend vuur. Hij zal hen wegvagen en Hij zal hen aan u onderwerpen. U zult hen uit hun bezit verdrijven en hen al snel ombrengen, zoals de HEERE tot u gesproken heeft.” (Deuteronomium 9:3).
Ongeveer 500 jaar later zal David worden geconfronteerd met de reus Goliath, die ook een nakomeling was van de Refaieten (1 Kronieken 20:5,6). Goliath, mat slechts zes ellen (20,6 x 6 ellen = 10,3 voet). Dat betekent dat Goliath 1,72 keer groter was dan een man van twee meter. Nogmaals, met het gebruik van onze kubus formule voor de berekening van het gewicht, moeten we de kubus van 1,72 dat is 5,088 en het vermenigvuldigen met de in onze tijd 90 kilo wegende man Goliath zou 480 kilo wegen. Zo Koning Og woog ongeveer 1420 kilo en Goliath, die voor een derde korter was dan Og, woog ongeveer 450 kilo - ze waren twee enorme mensen die gewoon de reden onderstreepte dat de Israëlieten hen vreesden. Het bijbelse bewijsmateriaal is overtuigend dat de Nephilim in feite mannen van buitengewone gestalte waren en dat ze afstammen van menselijke moeders en de gevallen Engelen als vaders.
Numeri 13 van het Targum Jonathan stelt dat de reuzen meesters waren in het kwaad:
Het land waar wij doortrokken om het te verkennen is een land dat de bewoners doodt met ziektes, en al de mensen erin zijn reuzen, meesters in de kwade wegen. En daar zagen we de reuzen, de zonen van Anak, van het ras van de reuzen (Targum Jonathan, Numeri 13, mijn cursivering).
De Targum verwijst naar de reuzen van het land als zijnde van dezelfde stam als zij die omkwamen in de zondvloed, wat weer zouden bewijzen dat zij geloofden dat ze de Nephilim zijn.
De Emthanaia woonde als vanouds, een volk groot en veel, en machtig als de reuzen. De reuzen, die woonde in de vlakte van Geyonbere werden ook bekend als de reuzen die omkwamen in de zondvloed, maar de Moabieten noemden hen Emethanee, (Targum Jonathan, Deuteronomium 2, mijn cursivering).
Tot slot zien we in Targum Jonathan hoe de oude Joden geloofden en van Mozes begrepen in het zeggen dat de Heer uw God het is “Hij die voor u uitgaat als een verterend vuur. Hij zal hen vernietigen en ze verdrijven voor u.” Ze begrepen het als een verwijzing naar zijn Shechina die ook bekend staat als het Woord. Merk op dat de reuzen inderdaad groter en machtiger waren dan de Israëlieten. In feite waren ze zo groot, dat God zei dat Hij persoonlijk zou omzien naar hen.
Hoor, Israël: u bent deze dag (ongeveer) om de Jordaan over te gaan en (het land van) beschikken over naties groter en sterker dan jij, en vele steden, en versterkt tot hemelse hoogten. Een volk (zijn zij) sterk en groot als de reuzen die je kent, en van wie gij gehoord hebt (het zeggen), wie kan staan voor de zonen van de reuzen? Weet dan ook, vandaag de dag dat de Here, uw God, wiens glorieuze Shekinah voor u gaat, wiens woord is als een verterend vuur, zal hen vernietigen en ze voor u uitdrijven, zo zal je hen uitdrijven, en snel vernietigen, zoals de Heer uw God, heeft u gezegd. (Targum Jonathan Deuteronomium 9, mijn cursivering).
Vervolgens gaan we naar Josephus, die de reuzen beschreef als extreem groot en waarvan de botten nog steeds beschikbaar waren, zelfs in zijn tijd.
De reden dat zij hun kamp verplaatsten naar Hebron en als ze het hadden ingenomen, doodden zij alle inwoners. Tot dan toe was er nog het ras van reuzen, die beschikten over lichamen zo groot, en gelaatsuitdrukking zoo geheel verschillend van andere mensen, dat zij verbazingwekkend waren om te zien, en vreselijk om te horen. De botten van deze mannen zijn nog steeds te zien tot op deze dag, als tegenstelling tot een geloofwaardige relaties met andere mensen (mijn cursivering). [117]
Net zoals Josephus, noemt de schrijver van het boek Baruch hun roem en grote lengte. “Er waren reuzen bekend van het begin, die waren zo groot van gestalte, en ook bedreven in de oorlog.” (Baruch, hoofdstuk 3:26).
Het boek Jubilees, uit de Dode Zee-rollen, registreert ook het feit van de reuzen, hun grote lengte en geeft ook specifieke afmetingen. “Maar voordat ze het land Gilead noemden, werd het een land van de Rephaim genoemd. Want het was het land van de Rephaim, en de Refaieten werden geboren (daar), reuzen waarvan de hoogte was tien, negen, acht tot zeven el” (mijn cursivering). [118]
Voor het laatste komen we terecht bij de kerkvader Tertullianus, die schreef dat de reuzen hun lichamen er nog steeds waren in zijn tijd. Hij geloofde dat hun overblijfselen het benodigde DNA (kiemen was de term van zijn tijd) zouden bevatten om ze weer tot leven te brengen.
Er zijn de karkassen van de reuzen uit de oude tijd, het zal duidelijk genoeg zijn dat ze niet helemaal zijn vervallen, en hun skeletten zijn bewaard gebleven. [...] De blijvende kiemen van een lichaam, die weer zullen ontkiemen in leven in de opstanding, (mijn cursivering). [119]
Zo kunnen we concluderen dat Nephilim en alle andere namen die in de Schrift voor hen worden gebruikt niet alleen de nakomelingen zijn van een menselijke vader met een menselijke moeder. Er is absoluut geen enkel bewijs dat de Nephilim tot stand is gekomen als gevolg van dat de ‘goede’ zonen van Seth zich verbonden met de ‘slechte’ dochters van Kaïn. De antieke wereld geloofden over de Nephilim tot aan de tijd van Augustinus. Elke voor-Nicea vertaler (joodse en christelijk) begreep dat de zonen van God de engelen zijn, die seksuele relaties hadden met vrouwen. De nakomelingen van die relaties waren de Nephilim. Als er demonische-menselijke (Nephilim) hybriden zijn in de dagen van Noach en daarna, wat zal er dan zijn op het moment van de terugkeer van Jezus?
Notities
107 Douglas Hamp, The First Six Days, Yoel Press, (2007).
108 Retrieved March 21, 2010 from: http://www.thebigzoo.com/animals/Diplodocus.asp.
109 Retrieved September 10, 2010, http://www.worldwideflood.com/ark/noahs_cubit/ cubit_references.htm.
110 “The basic, or Root royal Egyptian cubit, is 12/7 English feet, or 1.7142857ft; this is the English cubit of 1.57 ft. plus one seventh. Many examples of the use of this value are recognized with close precision. One of the three ritualistic standard cubit rods of the Egyptian Museum of Turin (Fig. 1) is given as 20.587 inches, and 12/7 English feet are 20.5714 inches. John Perring, when he surveyed the pyramid of Amenemhet III at Dashur, found the base side to measure 342.5 ft., and 200 royal cubits of 12/7 ft. are 342.8571 ft. The cubit of construction in the step pyramid of Zoser is given as 20.55 inches. Therefore is possible to state in absolute terms, this length, among others, as a standard expression of the royal cubit. It is by the addition of the 440th part to this Root cubit that it becomes the Standard royal cubit of 1.71818 ft. This is the precise length of the cubit of the Giza complex, as established by Petrie’s survey of 1882. Both of these, Root and Standard royal Egyptian cubits, develop into the other recognised variants by the addition or subtraction of their 175th part.” Retrieved April 10, 2010, from: http://freepages. history.rootsweb.ancestry.com/~rgrosser/amarna/neywetaten/measures.htm
111 The size of the cubit is also confirmed by William Whiston, the translator of Josephus Antiquities of the Jews. In Book 1, chapter 3, where Josephus is making reference to the size of Noah’s ark, Whiston notes that the “cubit is about 21 English inches.”
112 Retrieved September 11, 2010, http://home.fuse.net/clymer/bmi/thanks to Norm Robinson for pointing this out to me.
113 Retrieved September 11, 2010, http://www.dietitian.com/calories.html#14.
114 Retrieved September 11, 2010, http://home.fuse.net/clymer/bmi/for a 150-pound person.
115 Where each cheeseburger is 359 calories including condiments, retrieved September 11, 2010, from http://caloriecount.about.com/calories-cheeseburgerregular- single-patty-i21091
116 An adult lamb weighs about 125 pounds. Approximately 50 percent is non-edible (wool, bones, etc.), then there are approximately 1,000 ounces of edible meat. We know that a four ounce lamb chop has about 200 calories. Therefore the amount of portions would be 250 and multiplied by 200 calories equals 50,000 calories in an average lamb.
117 Josephus, Antiquities of the Jews, Book 5:2:3.
118 Book of Jubilees 29:1-12; cf. Genesis 31.
119 Tertullian Volume Three Chap. XLII.
Deel tienBron: DouglasHamp.com - Researcher and Teacher of God's Word From Creation to the End Times