De Soleimani-affaire onthult het richtingsloze regionale beleid van Turkije

Door Burak Bekdil - 8 januari 2020

 

 

BESA Center Perspectieven Papier nr. 1.396, 8 januari 2020

SAMENVATTING: De late verklaring van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken naar aanleiding van de Soleimani-moord was sober in zijn taal, wat de verwarring van de regering over het in te nemen standpunt weerspiegelt. Terwijl de regering zich voorzichtig uitspreekt, geeft de islamitische pro-Erdoğan-pers een breed scala van vaak tegenstrijdige antwoorden. Het gebrek aan duidelijkheid in Ankara over de Soleimani-affaire verraadt het richtingloze regionale beleid van Turkije.

Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken, dat meestal snel ingrijpt in wereldzaken, zweeg urenlang nadat het nieuws over de moord door de VS op de elite Quds Force commandant Maj. Gen. Qassem Soleimani bekend werd.

De moord stuurde berichten op vele golflengtes naar de Turkse islamitische regering. Tegelijkertijd onthulde het de tegenstrijdige elementen van Turkije's regionale en bredere beleidscalculaties, de diepe inconsistenties en de breuken.

Turkije heeft een diep pro-Sunni en sektarisch karakter. Iran, een expansionistische sjiitische staat, is dus altijd al problematisch geweest voor Turkse islamisten. Ze zijn verdeeld over de vraag of ze het moeten steunen tegen de Amerikaanse "Grote Satan", of dat ze de Grote Satan moeten steunen tegen de Sjiitische Satan, of dat ze gewoon elk conflict moeten steunen dat zich tussen de twee Satans ontwikkelt.

De moord op Soleimani heeft de Turkse verwarring over Iran, waarmee het land zijn laatste oorlog in 1639 voerde, alleen maar vergroot. De twee staten zijn sindsdien uiteengevallen van vriendschap tot koude vriendschap en tot vijandigheid, en hebben perioden van conflict en proxy-conflicten doorgemaakt.

De laatste verklaring van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken was sober in zijn taal, wat een weerspiegeling is van het verwarde Turkse denken over welk standpunt men moet innemen, of dat men überhaupt een standpunt moet innemen. Het ministerie sprak zijn ernstige bezorgdheid uit over de escalerende spanningen tussen de VS en Iran en zei dat toenemende vijandelijkheden in Irak het Midden-Oosten zouden destabiliseren en de vredesinspanningen zouden belemmeren. Het zei dat de Amerikaanse stap de instabiliteit en het geweld zou laten toenemen: "Turkije is altijd tegen buitenlandse interventies, moorden en sektarische botsingen in de regio geweest. Wij roepen alle partijen op om terughoudendheid te betrachten en zich verantwoordelijk op te stellen, en stappen te vermijden die de vrede en stabiliteit in de regio kunnen bedreigen."

President Recep Tayyip Erdoğans communicatiedirecteur, Fahrettin Altun, zei dat de moord op Soleimani een bedreiging vormde voor de regionale veiligheid en stabiliteit en verklaarde: "Geweld brengt geweld voort en schaadt de belangen van alle partijen - zonder uitzondering. We roepen alle partijen op om hun gezond verstand te gebruiken." De presidentiële woordvoerder İbrahim Kalın riep alle partijen op om kalm te blijven en stappen te vermijden die de spanningen zouden aanwakkeren. Ankara zou de diplomatie blijven gebruiken om regionale en mondiale vrede te bereiken.

De woordvoerder van de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP), Ömer Çellik, drong er bij alle partijen op aan om zich terughoudend op te stellen. "De veiligheid en stabiliteit van Irak is van vitaal belang voor Turkije en de regio. Acties die instabiliteit in Irak veroorzaken zijn nadelig voor het hele gebied," zei hij.

De verklaring van Erdoğan was niet minder sober. Turkije spant zich in om de spanningen tussen de VS en Iran te verminderen, zei hij. "Turkije is altijd tegen buitenlandse interventie en beschouwt de recente aanval van de VS in Bagdad met ditzelfde begrip." Hij voorspelde dat Iran zal reageren op de moord op Soleimani en verklaarde: "De keuze van de VS om een Iraanse topcommandant te doden zal de spanningen in de regio aanwakkeren."

Dat waren de officiële Turkse reacties op de drone-luchtaanval die Soleimani doodde. In de islamitische/pro-Erdoğan-pers zijn er echter nuances te bespeuren.

Fuat Bol, een columnist voor Hürriyet, vreest dat de moord de politieke populariteit van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu zal vergroten. Veel commentatoren zeggen dat de moord moet worden gevierd als het de politieke populariteit van Donald Trump verhoogt, omdat de Amerikaanse president "Erdoğans enige vriend in de VS" is.

İbrahim Karataş, columnist voor de militante islamitische publicatie Yeni Akit, schreef: "De doden (van Soleimani en anderen in zijn autocolonne) zijn goed voor de ummah." Karataş noemt Soleimani een moordenaar en het meesterbrein van het sjiitische expansiedrang in het Midden-Oosten. Soleimani vermoordde baby's voor de gevaarlijke ideologie die sjiitisme wordt genoemd... De sjiieten zien christenen of joden niet als vijanden. Hun grootste vijand zijn de soennieten. Het gaat er niet om wie er gedood heeft [Soleimani]. Het gaat erom wie er gedood is... Daarmee zal Iran te maken krijgen met de VS in plaats van moslims."

Ali Karahasanoğlu van dezelfde krant heeft een andere mening. "[Soleimani] werd gedood door een onderdrukker, niet door de onderdrukten," schreef hij. "Toen hij door de VS werd gedood, stierf hij als slachtoffer."

Volgens Yakup Köse van het dagblad Star, "werd een Shia imperialist gedood door een andere imperialist."

Zekeriya Kurşun van Yeni Şafak schreef: "Het doden zal de haat van het Westen door het Oosten aanwakkeren, en van de sjiieten tegen de soennieten".

Yusuf Kaplan van dezelfde krant denkt dat de VS een schurkenstaat is, maar voegt eraan toe: "De Iraniërs hebben altijd met het Westen samengezworen tegen Turkije en ons bij elke gelegenheid in de rug gestoken... Iran is een geheime, nuttige bondgenoot van de VS." Kaplan waarschuwde echter dat Turkije goede betrekkingen met Iran moest onderhouden om te voorkomen dat het in een westerse val zou lopen.

De verwarring in Ankara over de moord op de getalenteerde heer Soleimani verraadt het gebrek aan richting in het regionale beleid van Turkije. De sentimenten van de Turkse islamisten die sterk voorstander zijn van Erdoğan, over de dood van Soleimani lopen sterk uiteen en omvatten onder andere het volgende:

• "We moeten blij zijn, want Soleimani was een fervent voorstander van de Syrische president Bashar Assad, onze regionale nemesis."


• "Assad is onze regionale nemesis, waar, maar hij is een bondgenoot van onze nieuwe bondgenoot, Rusland, wiens andere bondgenoot Iran is. Dus we moeten ons verontschuldigen voor het verlies van Iran."


• "We zouden ongelukkig moeten zijn omdat onze ergste vijand in de regio, Israël, gelukkig is."


• "We zouden blij zijn geweest als Soleimani was gedood door een soennitische moslim, maar we kunnen niet blij zijn dat hij door de grote satan is gedood.


• "Rusland en Iran steunen het Libische Nationale Leger, dat onze vijand is. Dus we zouden blij moeten zijn om Soleimani gedood te zien worden."


• "Soleimani vocht tegen ISIS, maar ook tegen onze zwakke jihadistische broeders in Syrië (het voormalige Vrije Syrische Leger). Dus we zouden blij moeten zijn om hem te zien vermoord worden."


• "Hij haatte Sunni's, dus we moeten zijn dood toejuichen."

Deze lijst illustreert het tegenstrijdige karakter van het Turkse buitenlandse beleid, de moeilijkheid om de regionale belangen van Turkije te definiëren en de giftige invloed van een Turks soennitisch suprematie-wereldbeeld.

Burak Bekdil is een columnist uit Ankara. Hij schrijft regelmatig voor het Gatestone Institute en Defense News en is een collega op het Middle East Forum. Hij is ook een van de oprichters van de in Ankara gevestigde denktank Sigma.

Bron: The Soleimani Affair Reveals Turkey’s Directionless Regional Policy