Israël kan de sleutel zijn tot de geopolitiek in 2020 in het Midden-Oosten

Door Frank Musmar - 2 januari 2020

 

 

 

BESA Center Perspectieven Papier nr. 1.389, 2 januari 2020

SAMENVATTING: De geografische positie van Israël betekent dat het land wendbaar moet blijven en de complexe betrekkingen met de moslimburen moet beheren door middel van stille samenwerking en slim gebruik van de technologische en economische voordelen. In de afgelopen twee decennia heeft Israël offshoregas ontdekt, is het begonnen met grootschalige zeewaterontzilting en heeft het de platforms en missies van zijn marine drastisch uitgebreid. Tien jaar geleden was Israël afhankelijk van het Egyptische aardgas; tegenwoordig exporteert Israël aardgas naar Egypte en Jordanië.

De geopolitiek van het Midden-Oosten verandert snel en de concurrentie tussen de belangrijkste spelers is op een hoogtepunt. De regio strekt zich uit over de drie continenten Azië, Afrika en Europa en heeft daardoor een grote geopolitieke betekenis. Het Midden-Oosten kijkt uit over de Middellandse Zee, de Rode Zee, de Indische Oceaan en de Zwarte Zee. Het bevat drie van de belangrijkste waterwegen ter wereld: De Straat van Hormuz, de Bab al-Mandeb Straat en het Suezkanaal. Het Midden-Oosten is ook de grootste olieleverancier ter wereld en heeft de grootste olie- en gasreserves.

Voor de VS is de veiligheid van Israël een van de meest kritische bepalende factoren gezien hun standpunten over de veiligheid in het Midden-Oosten in het kielzog van de zogenaamde "Arabische Lente". Hoewel Israël los staat van de veranderingen die deze opstanden teweegbrengen, kan het niet anders dan ook erdoor beïnvloed te worden. Ze hebben Jeruzalem en eveneens de andere regionale actoren geschokt, maar het land is in staat geweest om met de veranderingen om te gaan.

De angst voor Iran en zijn hegemoniale ambities heeft Saoedi-Arabië en de VAE in de richting van verdere samenwerking met Israël en de VS geduwd. Al meer dan tien jaar versterkt de Joodse staat de banden met de Golfmonarchieën, waarmee het geen diplomatieke betrekkingen onderhoudt. De strategische opvattingen van Jeruzalem over de regionale ambities van Iran en het beleid van de VS tijdens de "Arabische Lente" kwamen samen met die van Riyad, de VAE en Bahrein. De reeds lang bestaande Israëlische veiligheids- en handelsbetrekkingen met de Golf, die nu zichtbaarder worden, lijken zich verder te ontwikkelen (hoewel openlijke militaire samenwerking onwaarschijnlijk blijft). Israël streeft naar actieve samenwerking met Egypte, Jordanië en de Palestijnse Autoriteit op het gebied van terrorismebestrijding.

Het huidige landschap in het Midden-Oosten brengt nieuwe beleidsprioriteiten naar voren, waarbij de Arabische staten niet meer naar de pijpen van de Palestijnen dansen. Deze staten hebben hun eigen, meer directe zorgen en het voortdurende conflict tussen Hamas en Fatah heeft de Palestijnse inspanningen om Arabische hulp te vragen ondermijnd. Sommige Arabische staten zijn begonnen met het openlijk erkennen van het recht van het Joodse volk op haar voorouderlijk vaderland.

Hoewel de ligging van Turkije gewoonlijk wordt gezien als een belangrijk voordeel in de energiesfeer, aangezien de landen in de omgeving van Turkije hun samenwerking nodig hebben om olie en aardgas te transporteren via economisch haalbare pijpleidingprojecten, vormen de politieke, economische en militaire conflicten tussen diezelfde mondiale en regionale spelers niet alleen een belemmering voor de ontwikkeling van energietransportroutes, maar ook een belangrijke uitdaging voor het buitenlandse beleid van Ankara, dat van oudsher heeft getracht een zorgvuldig evenwicht te bewaren in betrekkingen tot het Westen en Rusland.

De ontdekking van gasreserves in het oostelijke deel van het Middellandse-Zeegebied is enthousiast ontvangen vanwege de mogelijke gevolgen ervan voor het economische, geopolitieke en politieke evenwicht in de regio. De nieuwe reserves zouden een aanzienlijk positief effect kunnen hebben op de Europese gasdiversificatiestrategie, waardoor de EU-landen hun lang gekoesterde doelstelling zouden kunnen verwezenlijken om hun afhankelijkheid van de invoer van Russisch gas aanzienlijk te verminderen.

In december 2017 hebben Cyprus, Israël, Italië en Griekenland een memorandum ondertekend "om de mogelijkheid te onderzoeken van de aanleg van een aardgaspijpleiding die [het] Leviathan [-veld] met de Europese markten verbindt." De Europese Commissie (EC) heeft het project technisch haalbaar en economisch levensvatbaar verklaard en heeft ook verklaard dat zij het project "krachtig ondersteunt".

In december 2018 hebben de leiders van Griekenland, Cyprus en Israël tijdens een bijeenkomst in Beersheba officieel verklaard dat zij bereid zijn een intergouvernementele overeenkomst over het pijpleidingproject voor de oostelijke Middellandse Zee te ondertekenen. De Amerikaanse ambassadeur in Israël, David Friedman, die aanwezig was op de bijeenkomst, bestempelde het project als "van groot belang voor de stabiliteit en welvaart van het Midden-Oosten en Europa". Als het project tot bloei komt, kan Israël uiteindelijk een regionaal energieknooppunt worden - een belangrijke verandering ten opzichte van zijn historische geopolitieke positie.

Dr. Frank Musmar is een specialist op het gebied van financieel en prestatiemanagement.

Bron: Israel Could Be Key to 2020 Middle East Geopolitics