Het overdragen van Gaza aan Abbas lost niets op

Door Maj. Gen. (res.) Gershon Hacohen - 4 april 2019

BESA Center Perspectives Papier nr. 1.132

Samenvatting: Het omverwerpen van Hamas en het overdragen van het bewind in Gaza aan Mahmoud Abbas zal geen oplossing voor het probleem van Gaza opleveren. Het was immers Yasser Arafat, de voorganger van Abbas als PLO-leider, die Gaza veranderde in een onuitroeibare terroristische brandhaard door de Oslo-akkoorden die hij had ondertekend met voeten te treden. De oplossing voor het probleem van Gaza ligt niet in Ramallah, maar in het historische achterland van de Gazastrook - het Sinaï-schiereiland.

Wanneer een enkele raket vanuit Gaza naar centraal-Israël wordt gelanceerd, dwingt dit de Israëlische premier om een belangrijk deel van de bijeenkomsten in Washington te annuleren en na korte tijd terug te keren naar Jeruzalem en is het duidelijk dat de Gazastrook een grote strategische bedreiging is geworden in plaats van een beheersbaar terreurprobleem. Maar terwijl het publieke debat over de laatste vuurzee draaide om de gewenste IDF-reactie op de groeiende brutaliteit van Hamas, met de gebruikelijke aanbevelingen, variërend van het behandelen van een harde klap die de "verloren afschrikking" zou herstellen tot een campagne om Hamas te overwinnen, is het de moeite waard om een bredere blik te werpen op de manier waarop het probleem van Gaza in de eerste plaats is ontstaan.

Een stad aan een doodlopende weg

De huidige tendens is om het probleem van Gaza te zien als de oorsprong van de vluchtelingenbevolking die daar na de onafhankelijkheidsoorlog van 1948 is ontstaan. Het zou echter zinvoller zijn om een paar stappen verder terug te gaan en de duizendjarige geografische ligging van de stad te beschouwen als een tussenstation aan de oude snelweg - tussen Azië en Afrika, tussen Mesopotamië en Egypte.

Zonder die hoofdroute als bron kan Gaza niet teruggaan naar wat het was. Zelfs na het tekenen in 1906 van de internationale grens door Groot-Brittannië (dat sinds 1882 Egypte had gecontroleerd) en het Ottomaanse Rijk, hield het verkeer door Gaza niet op. Het was de oprichting van de staat Israël die deze oude route blokkeerde en Egypte van het Arabische oosten (mashriq) scheidde en Gaza veranderde in een doodlopende weg aan de rand van Egyptisch grondgebied.

Het Israëlisch-Egyptische vredesverdrag van maart 1979 verergerde het probleem van Gaza aanzienlijk. President Anwar Sadat verlegde het probleem van Gaza in een slimme zet uitsluitend naar de bevoegdheid van Israël. Nadat de Israëlische stad Yamit en de naburige dorpen waren verwoest en de Sinaï in zijn geheel was hersteld tot aan de internationale grens van 1906, kon Gaza zich niet langer in westelijke richting ontwikkelen in de potentiële open ruimte tussen Rafah en El-Arish. De strook werd dus in Egyptische richting afgesloten en op de drempel van Israël neergezet als een stedelijke snelkookpan op de rand van een explosie.

Sadat zette daarmee de transformatie van Gaza en de Westelijke Jordaanoever in gang en maakte Israël als enige verantwoordelijk voor het oplossen van het Palestijnse probleem in de gebieden die het in haar bezit had. Zoals Ezer Weizmann, minister van Defensie ten tijde van de Egyptisch-Israëlische vredesonderhandelingen, het stelde op de tiende verjaardag van het vredesverdrag: "Ik heb het gevoel dat [Premier Menachem] Begin thuis zit, niet vanwege de algemeen aangenomen redenen [d.w.z. de oorlog in Libanon in 1982] maar omdat hij zich heeft gerealiseerd dat hij met de ondertekening van de Camp David-akkoorden van 1978 de toekomst van 'Groot-Israël' in een delicate situatie bracht, zo niet in gevaar.

De Oslo-akkoorden van 1993 en de oprichting van de Palestijnse Autoriteit hebben Gaza verder gemarginaliseerd in vergelijking met het regerings- en economisch centrum in Ramallah. De discussie over een strategische oplossing voor het probleem van Gaza moet daarom beginnen met de geografische achtergrond die de nood van de Gazastrook heeft voortgebracht als een gebied zonder uitgang. Zelfs als de IDF Hamas uit de macht haalt, zal de benarde situatie in Gaza voortduren en zal er een oplossing nodig zijn die niet alleen op het terrein van de verantwoordelijkheid van Israël kan worden gevonden.

En wat gebeurt er na de overname?

In de loop der jaren is de kwestie van het doel van een grondoperatie in Gaza een complex dilemma geworden. Je kunt zien hoeveel er is veranderd door simpelweg de definitie van het offensief in de basisdoctrine van de IDF te lezen: "Een offensief probeert een verandering in de bestaande politiek-strategische realiteit op te leggen door de soevereiniteit van de veroverende staat toe te passen op het veroverde gebied".

Daarin ligt de fundamentele onbeantwoorde vraag: Is het wenselijk dat Israël de Gazastrook verovert en haar heerschappij herstelt, zoals in de pre-Oslo-dagen? Zo niet, dan vereist de militaire nederlaag van Hamas een antwoord op de vraag wie de controle over de Gazastrook moet krijgen. Moet Israël zijn zonen opofferen om Gaza op een zilveren schotel op te dienen aan Mahmoud Abbas? Het was immers Yasser Arafat, de voorganger van Abbas als PLO-leider, die Gaza transformeerde in een onuitroeibaar terroristisch broeinest in een flagrante schending van de Oslo-akkoorden die hij had ondertekend.

Een dergelijke situatie is niet uniek voor Israël. Enkele weken na de terreuraanslagen van 11 september heeft het Amerikaanse leger gereageerd door de Taliban-troepen in Afghanistan te verpletteren. Sindsdien zijn de Amerikaanse strijdkrachten, samen met de NAVO-troepen, vastgelopen in een vergeefse poging om een stabiele regering in het land te creëren. De IDF heeft ongetwijfeld de capaciteit om Hamas te verslaan, maar dit zou wel eens een Pyrrusoverwinning kunnen worden.

Het is ironisch dat degenen die aandringen op een overwinning in Gaza, dezelfde mensen zijn die pleiten voor een volledige terugtrekking uit de Westelijke Jordaanoever, waarbij zij zich op deze vier belangrijke uitgangspunten baseren op hun bereidheid om de veiligheidsrisico's van een dergelijke terugtrekking op zich te nemen:

• Territoriale scheiding, met inbegrip van een massale evacuatie van Joodse buurten, zal de grenzen afbakenen, de wrijvingspunten verminderen en stabiliteit bevorderen.
• Als de stabiliteit wordt ondermijnd tot het punt van een onduldbare veiligheidsdreiging, zal de IDF een preventieve aanval lanceren die de dreiging van de toekomstige Palestijnse staat teniet zal doen.
• De IDF, met zijn eeuwige superioriteit, zal in staat zijn een dergelijke veiligheidsdreiging binnen enkele dagen te elimineren.
• Een terugtrekking van de Westelijke Jordaanoever en het einde van de "bezetting" zal zorgen voor brede internationale steun voor dit soort Israëlische militaire operaties.

De veiligheidssituatie sinds de eenzijdige terugtrekking uit Gaza in 2005 in het algemeen en het geweld van vorig jaar in het bijzonder (variërend van rellen langs de grensomheining, tot brandgevaarlijke ballonnen, tot de uitwisseling van vuur tussen Israël en Hamas) onderstreept de holheid van deze veronderstellingen en de existentiële dreiging bij goedkeuring ervan.

Niet minder belangrijk is dat dit verstrekkende gevolgen heeft voor de ontwikkeling van de Gaza-strategie van Israël: namelijk dat de oplossing voor het probleem van de Gazastrook niet van Ramallah komt. Het zwaartepunt voor de aanpak van het Palestijnse probleem moet in plaats daarvan worden verschoven van Ramallah naar Gaza, met als doel het creëren van economische en infrastructurele verbindingen tussen Gaza en haar historische achterland - het Sinaï-schiereiland.

Maj. Gen. (res.) Gershon Hacohen is een senior onderzoeker bij het Begin-Sadat Centrum voor Strategische Studies. Hij heeft 42 jaar in de IDF gediend. Hij leidde troepen in gevechten met Egypte en Syrië. Voorheen was hij korpscommandant en commandant van de IDF Militaire Hogescholen.

Bron: Handing Gaza to Abbas Will Solve Nothing