30 december 2018 - door Victor Rosenthal

Twee Israëlische politici, Ayelet Shaked en Naftali Bennett, kondigden gisteren aan dat ze de partij die ze de afgelopen zes jaar hebben geleid, zullen verlaten en een nieuwe partij zullen vormen, genaamd Hayamin Hehadash (The New Right/Nieuw Rechts).

Volgens recente peilingen is Shaked, die minister van Justitie is in de huidige coalitie onder leiding van de Likud, veruit de meest populaire minister in de regering, terwijl Bennett, de minister van Onderwijs, op de tweede plaats komt.

Shaked en Bennett waren vroeger lid van Premier Binyamin Netanyahu's Likud partij, maar sloten zich aan bij wat toen de Nationale Religieuze Partij werd genoemd om de Beit Hayehudi (Joods Huis) op te richten. Het idee was om een partij op te richten die zowel seculiere als religieuze Israëliërs aan de rechterkant van het spectrum zou aanspreken: zij die voorstander zijn van een Joodse nederzettingen in de gebieden en zich verzetten tegen een Palestijnse staat, en de haviken zijn in veiligheidskwesties.

Dat is niet gelukt. Hoewel het Joodse Huis in 2013 een respectabele 12 zetels in de Knesset kreeg, daalde het naar slechts 8 in 2015. Bennett en Shaked slaagden er niet in om hun basis in de seculiere gemeenschap te verbreden, en het werd duidelijk dat ze nooit de kans zouden krijgen om een regering te leiden als vertegenwoordigers van een puur "religieuze" partij. En als kleine minderheid in de regering van Netanyahu hadden ze het gevoel dat ze weinig of geen invloed hadden op de beslissingen van Netanyahu.

De Israëlische coalitiepolitiek is ingewikkelder dan ze zou kunnen lijken, omdat een partij 3,25% van de stemmen moet krijgen om in de Knesset te komen (als ze minder stemmen krijgen, kunnen de stemmen worden verdeeld volgens de bestaande afspraken, of ze kunnen gewoon verloren gaan). Er zijn altijd extreemrechtse en linkse partijen, maar ook partijen met een bijzonder belang, die de drempel niet overschrijden.

Ayelet Shaked heeft zich onderscheiden als minister van Justitie, door te werken aan het verminderen van de extreem-linkse vooringenomenheid van het juridische establishment, in het bijzonder het Hooggerechtshof. Israël heeft geen grondwet. Het heeft wel een reeks basiswetten, waarvan er één betrekking heeft op het rechtssysteem. De basiswetten zijn echter breed en worden geïnterpreteerd volgens een juridisch precedent, vaak vastgesteld door het Hooggerechtshof. En ik en vele anderen geloven dat het Hof voor zichzelf veel meer macht heeft verkregen dan gezond is in een democratie. Naftali Bennett heeft zich zeer kritisch uitgelaten over de veiligheidskwesties van premier Netanyahu en heeft opgeroepen tot strengere maatregelen tegen de raket- en brandstichtingsaanvallen vanuit Gaza. Hij had ook kritiek op het feit dat de regering er niet in is geslaagd om de dreiging van de grensoverschrijdende tunnels van Hamas vóór de oorlog van 2014 aan te pakken.

Zij zullen zeker stemmen krijgen van degenen die eerder op Joods Huis hebben gestemd, maar hun belangrijkste bron van steun zullen de kiezers van Likud moeten zijn. Er zijn mensen die om verschillende redenen gewoonweg een hekel hebben aan Netanyahu, maar geen redelijk alternatief zien. Sommigen leunen aan tegen rechts en zouden stemmen op een rechtse partij als de Likud, maar wilden niet stemmen op een expliciet religieuze partij. Persoonlijk ben ik blij met het idee van een partij die stevig rechts is op het gebied van veiligheid en die de soms een dunne lijn kan trekken tussen respect voor de joodse traditie en religieuze dwang.

Tot nu toe waren de stemcijfers van Netanyahu solide, maar hij wordt geconfronteerd met een gezamenlijke media- en juridische campagne tegen hem. Hij wordt beschuldigd van corruptie in vier afzonderlijke zaken (die naar mijn mening ofwel waardeloos zijn of politiek als gebruikelijk). De politie en de openbare aanklager hebben aanbevolen om hem in staat van beschuldiging te stellen tegen drie van de zaken, en de beslissing ligt in handen van de procureur-generaal van Israël, Avichai Mandelblit. Telkens wanneer Netanyahu of zijn vrouw door de politie wordt ondervraagd, wordt het onderwerp van het verhoor gelekt naar de media, die er vrolijk verslag van doen. Er zijn demonstraties voor het huis van de procureur-generaal, waarbij hij wordt opgeroepen Netanyahu aan te klagen, en een demonstrant volgde Mandelblit zelfs naar een synagoge waar hij het Kadhisj voor zijn moeder zei.

De premier zegt dat, zelfs als hij in staat van beschuldiging wordt gesteld, hij niet zal aftreden en dat de wet dat niet vereist van hem. Aan de andere kant bestaat er geen twijfel over dat als het gebeurt, zijn tegenstanders het recht om zijn baan te behouden in de rechtbank zullen aanvechten. Het is onmogelijk om precies te voorspellen wat er zal gebeuren, maar het idee dat Netanyahu op de een of andere manier zou kunnen worden uitgeschakeld, waardoor er een opening voor links zou kunnen komen, is beangstigend voor de meerderheid van de Israëliërs - die geloven dat links niet alleen incompetent is, maar uitdrukkelijk gevaarlijk.

Sommigen die kritisch staan tegenover de beslissing van Bennett en Shaked om een nieuwe partij op te richten, wekken het spookbeeld van 1992 op. In 1992 kwam men na gelijkopgaande verkiezingen uit op een coalitie met links aan de macht, nadat verschillende kleine rechtse partijen niet de drempel konden nemen om de Knesset binnen te komen (op dat moment was de drempel 1,5% van de stemmen). Zowel de technische kwestie van de drempel als de politieke problemen tengevolge van onenigheid onder rechts leidde tot de linkse coalitie van Rabin en de Oslo-akkoorden - een ramp waarvan de natie zich nog steeds moet herstellen.

Netanyahu gebruikte de angst voor nog eens een 1992 door de kiezers bij de laatste verkiezingen (2015) ervan te overtuigen om op Likud te stemmen in plaats van op Joodse Huis, ondanks het feit dat Bennett beloofde Netanyahu te steunen in de coalitieonderhandelingen, en ondanks de overtal-stemverdelingsregelingen die zou voorkomen dat stemmen voor marginale partijen verloren gaan. Hoe dan ook, een verenigd rechts heeft meer kans van slagen dan een gefragmenteerd rechts, en ik ken verschillende mensen die op Netanyahu hebben gestemd terwijl ze in hun hart de voorkeur gaven aan Bennett.

Waar de nieuwe partij van Bennett en Shaked de vergelijking zou kunnen veranderen, dan is dat waar het kiezers uit het centrum kan wegtrekken - dus van partijen zoals Yair Lapid's Yesh Atid's Atid, Moshe Kahlon's Kulanu, of de nieuwe centristische partijen begonnen door Orly Levy-Abekasis of voormalige stafchefs Benny Gantz en Moshe Ya'alon.

De constellatie van de partijen is nog steeds vloeibaar, en ik weet zeker dat de peilingen alle combinaties koortsachtig uitproberen. Mijn droom is een sterke coalitie, stevig aan de rechterkant op het gebied van veiligheid, maar zonder de Haredi ("ultra-orthodoxe") partijen. Hoewel het waar is dat ongeveer 12 procent van de Israëli's zich als Haredim identificeert en zeker een stem in het bestuur verdient, zijn de Haredi-partijen naar mijn mening te eng gericht gebleken op directe voordelen voor hun kiezers en zijn ze bereid om het welzijn van de natie op te offeren voor die belangen. De recente strijd bij Haredim om de nationale [militaire] dienst is daar een voorbeeld van.

Maar op dit moment is er niets zeker, behalve dat ik en mijn medeburgers op 9 april naar de stembus gaan (het is een officiële feestdag), en dat we onze nationale identiteitskaart laten zien en een voorgedrukt papieren stembiljet in een doos stoppen. De mensen zullen de stembiljetten tellen. En in 2015 stemde ongeveer 76,1% van de Israëlische kiezers bij de nationale verkiezingen.

Het zou beter kunnen, maar in vergelijking met de VS, waar de opkomst slechts 55,7% was in de hard bevochten verkiezingsstrijd van 2016, is dat helemaal niet slecht.

Bron: Israeli politics just got more complicated | Abu Yehuda