Wat willen de winnaars in Syrië?

door ORIENTAL REVIEW - augustus 2018

Na de bevrijding van de provincies Daraa en Quneitra kwam de Syrische burgeroorlog in een nieuwe fase. Het beschikbare land dat voor een nieuwe bevrijder beschikbaar was - zonder dat er over hoeft te worden onderhandeld met externe partijen - slonk (een deel van de woestijn onder ISIL-controle telt niet mee - het zal binnenkort worden opgeruimd). Alleen Idlib blijft over, dat (zij het slechts op bepaalde plaatsen en in beperkte mate) wordt gecontroleerd door Turkije, alsmede door de omgeving van al-Tanf en de Koerdische regio's binnen het Amerikaanse protectoraat. En hun bevrijding moet worden voorafgegaan door diplomatieke overeenkomsten met de protector-staten.

Decentralisatie zonder de Koerden

Onderhandelingen met Turkije hebben eind juli plaatsgevonden in Sotsji. Deze zijn uitgevoerd met Rusland en Iran, omdat Damascus en Ankara hun diplomatieke banden officieel hebben verbroken. De Syrische autoriteiten benadrukken dat het grondgebied van Idlib uiteindelijk weer onder de jurisdictie van Damascus zal vallen.

Sotsji-gesprekken over Syrië

Maar daar is ruzie over. Turkije is niet van plan om Syrisch grondgebied eeuwig te bezetten, omdat de voordelen daarvan volledig teniet zouden worden gedaan door de financiële kosten, PR- en potentiële militaire kosten die Ankara zou moeten maken. Op een gegeven moment zullen de Turkse troepen gedwongen zijn om Syrië te verlaten. Maar Erdogan wil zich niet zomaar terugtrekken en eist daarvoor een aantal voorwaarden.

Deze voorwaarden zijn duidelijk, maar tegelijkertijd tegenstrijdig. Enerzijds wil Ankara zijn invloed op het naoorlogse Syrië behouden en dringt het er daarom op aan dat de lokale gemeenschappen (waarvan sommige in Noordwest- en West-Syrië pro-Turkse sentimenten hebben) meer rechten en bevoegdheden krijgen. Aan de andere kant willen de Turken niet dat deze rechten en bevoegdheden worden uitgebreid tot de Syrische Koerden, die Erdogan op dit moment beschouwt als een van de grootste bedreigingen voor de nationale veiligheid van Turkije.

Op dit moment is het niet mogelijk om aan de eisen van Turkije te voldoen - het constitutioneel comité gaat nu aan de slag en niemand weet hoe de Koerden toch van het decentralisatieproces kunnen worden uitgesloten. En uiteindelijk staan de Iraniërs er niet echt op te wachten om invloedszones aan de Turken over te dragen - het is voor iedereen duidelijk dat Teheran en Ankara in de nabije toekomst hoogstwaarschijnlijk om de overhand in het Midden-Oosten zullen wedijveren. Op hun beurt dreigen de Turkse autoriteiten, dat als Moskou en Teheran Damascus het groene licht geven om een militaire operatie in Idlib uit te voeren zonder rekening te houden met de belangen van Ankara, Turkije zijn pogingen om een oplossing te vinden onder auspiciën van de Astana-onderhandelingen zal staken en mogelijk de militaire en politieke steun aan de militanten zou kunnen hervatten, waaronder zelfs het sturen van hulp in de vorm van het Turkse leger.

De zwakke schakel

In Sotsji is dus blijkbaar een compromis bereikt. Damascus, Teheran en Moskou zijn overeengekomen het offensief in Idlib tijdelijk uit te stellen en Turkije enige speelruimte te geven om het hoofd te bieden aan de dreigingen van bepaalde terroristische groeperingen in de regio (bijvoorbeeld Hay'at Tahrir al-Sham, de laatste reïncarnatie van het Front al-Nusra). Om tegen hen te strijden hebben de Turken al een coalitie van militanten gevormd onder Ankara's controle.

Turkse interventie in Idlib

Het is echter niet waarschijnlijk dat dit compromis lang stand zal houden. In de eerste plaats omdat Turkije tot nu toe opvallend weinig in staat is geweest om met de situatie om te gaan (zoals bijvoorbeeld blijkt uit de regelmatige drone-aanvallen op de Hmeimse luchtmachtbasis vanuit Idlib) en er geen garantie is dat de situatie zal veranderen. Ten tweede voert Damascus al een dialoog met de Koerden (die er eindelijk van overtuigd zijn dat de Amerikanen hen aan de Turken zullen blijven uitverkopen) over het idee om zich te verzoenen in ruil voor de belofte van decentralisatie. De belangen van Damascus en Ankara zijn op dit punt gedeeltelijk gelijkgetrokken - de Koerden krijgen geen ruime autonomie - maar de Syrische autoriteiten zijn bereid een zeer beperkte autonomie toe te staan. En als de Turken tegenwerken, dan zullen - geconfronteerd met de keuze tussen compromitteren met de Koerden versus voldoen aan de Turken - de Syriërs waarschijnlijk voor de Koerden kiezen.

De Koerden worden gekozen omdat - en dit is de derde reden - Turkije de zwakste schakel is in het Syrische "triumviraat" [driemanschap]. Het einde van de burgeroorlog is niet ver weg en als Iran en Rusland hun eigen positie zien versterken naarmate die dag dichterbij komt, wordt Turkije daarentegen zwakker. Dit wordt versneld door de snelle ontrafeling van de relatie tussen Erdogan en het Westen, waardoor de Turkse president in een isolement is geraakt en hij het zich niet kan veroorloven om ook zijn relaties met Moskou en Teheran te schaden. Het is dus mogelijk dat het Syrische leger na de opruiming van de woestijn-enclave en de troepenconcentratie in de buurt van Idlib in de herfst een voorwendsel vindt voor een offensief in de rebellenprovincie en dat Turkije dan aan de zijlijn blijft staan. Het beste waar Ankara op kan hopen is dat een paar kleine concessies worden verleend.

Syrië zonder Iran?

Wat de VS betreft: zij hebben geen rol gespeeld in de besprekingen in Sotsji. "Wij betreuren het dat onze Amerikaanse collega's ervoor gekozen hebben zich af te scheiden van het werk dat gericht is op het bereiken van een politieke regeling voor de lange termijn in Syrië," merkte Alexander Lavrentiev op, de speciale gezant van Rusland voor Syrië. "Wij blijven ervan overtuigd dat wederzijds aanvaardbare oplossingen alleen via een open dialoog kunnen worden uitgewerkt.

Dat kan echter ook via een "gesloten" dialoog, iets wat regelmatig gebeurt (ook tijdens de ontmoeting tussen Poetin en Trump). Het standpunt van Washington is gemakkelijk te begrijpen. Donald Trump is bereid om Amerikaanse troepen uit de omgeving van al-Tanf (in Zuid-Syrië) terug te trekken, want nu Syrische troepen Deir ez-Zor en de provincie Daraa hebben bevrijd, is die uitvalsbasis niet meer nodig. Trump is ook bereid om de mogelijkheid te overwegen om de steun aan de Syrische Koerden op te geven, omdat zij slecht geschikt zijn voor hun rol als macht om Iran in toom te houden en ook een heleboel problemen met de Turken creëren.

De Iraanse president Hassan Rouhani en de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif hadden op 22 juli 2018 in Teheran een ontmoeting met diplomatieke vertegenwoordigers van Iran.

De enige vraag is: wat wil Washington daarvoor terug? In de media is het idee verspreid dat de VS en zijn partner Israël eisen dat Iran zich volledig uit Syrië terugtrekt. Maar iedereen is zich er terdege van bewust dat dit onrealistisch is - de verliezers kunnen de winnaar niet opdracht geven een nederlaag toe te geven. Het gaat er dus hoogstwaarschijnlijk om dat de Iraniërs de verantwoordelijkheid op zich moeten nemen voor het terugtrekken van hun troepen en militaire bases uit het gebied nabij de Golanhoogvlakte, en dat Rusland de verantwoordelijkheid op zich moet nemen om ervoor te zorgen dat Teheran zich aan deze voorwaarde houdt.

Tot nu toe lijken de onderhandelingen zich in een vroeg stadium te bevinden, en een van de belangrijkste obstakels is de onzekerheid van de VS en Israël of de Russen de verantwoordelijkheid voor de naleving door Iran van zijn verplichtingen op zich zullen kunnen nemen zodra de VS-troepen één, twee of drie jaar Syrië hebben verlaten. Het Westen gelooft dat de voortdurende aanwezigheid van Rusland in Syrië op wankele gronden zal plaatsvinden, aangezien Iran het land als zijn eigen domein beschouwt en zal aandringen op het vertrek van troepen van buitenaf, zelfs bevriende.

Moskou deelt deze bezorgdheid gedeeltelijk (ondanks het feit dat het vriendschappelijk gezind is tegenover Teheran), en juist daarom probeert het alles in het werk te stellen om door middel van diplomatie de kwestie met de Turken zelf op te lossen, terwijl het tegelijkertijd Europa betrekt bij het proces van terugkeer van de Syrische vluchtelingen en het herstel van de infrastructuur van het land. Immers, hoe meer externe partijen er in Syrië zijn, hoe kleiner de kans dat de Iraanse leiders in dat land een ongewenste dominante macht worden (wat anders onvermijdelijk zal gebeuren). En dit maakt het nog waarschijnlijker dat het proces van nationale verzoening - dat meer dan een of twee jaar in beslag zal nemen - niet alleen zal uitmonden in het einde van de civiele confrontatie, maar ook in een langdurig vreedzaam samenleven van de verschillende volkeren en religieuze sekten in Syrië.

Bron: What Do The Winners In Syria Want? | OrientalReview.org