Artikel

Washington heeft de 'instabiliteit' bluf genoemd, en het werkte, maar het heeft in plaats daarvan een meerpolige wereld ingeluid.

"Het "in brand steken", een "grote ramp", die een "nieuwe instabiliteit" met zich meebrengt. Dit zijn de krantenkoppen waarmee de onorthodoxe beslissingen van Donald Trump in het afgelopen jaar zijn begroet. Het terugtrekken uit UNESCO, het verplaatsen van de Amerikaanse ambassade, het verlaten van de Iraanse deal en het afsnijden in de financiering van UNRWA en de financiering van Pakistan werden gezien als extreme beslissingen in het Midden-Oosten, en over de hele wereld. Voor zover er een "Trump Doctrine" bestaat, is het bluf genoemd.

In het denken van Trump en zijn team is de tijd gekomen dat de Verenigde Staten snel decennia aan buitenlandse beleidsnormen om moet keren, die de status-quo beëindigen en verscheuren wat vorige overheden deden.

Dit is ongekend. Het zou onnozel kunnen zijn, zeggen de vele critici van de regering, maar tot nu toe is er niets van de "chaos" en "instabiliteit" waarmee men dreigde ontketend. Vorige regeringen speelden het veilig en wilden kleine aanpassingen maken of de naald hier en daar een paar graden verschuiven, maar daar bleek de instabiliteit juist te zijn losgelaten, ongeacht wat ze ook deden.

Op een groot aantal buitenlandse beleidsdossiers die in januari 2017 in afwachting van Trumps team lagen te wachten, heeft deze regering grote veranderingen gezocht. De meeste van deze grote veranderingen zijn gekomen sinds december 2017, toen de verhuizing van de ambassade werd aangekondigd. Tenminste gedeeltelijk omdat Rex Tillerson staatssecretaris was en H.R.McMaster de nationale veiligheidsadviseur. Zodra zij ontslag kregen in het voorjaar van 2018, nam Mike Pompeo het roer over en John Bolton kwam als nationale veiligheidsadviseur.

Is de VS nu begonnen aan een radicale breuk met het verleden en een snelle verandering in het buitenlands beleid? De Amerikaanse school voor buitenlands beleid is niet inherent oplopend en conservatief. Wat wordt gekenmerkt door Trump-aanhangers als een soort van "Deep State" van buitenlandse beleidsdeskundigen en de draaideur van het Washington veiligheidsestablishment stagneerde niet altijd. De Amerikaanse politiek in de beginjaren van de republiek wisselde sterk af tussen liefhebbers van Engeland en liefhebbers van het revolutionaire Frankrijk. Amerika probeerde het Europese imperialisme op het westelijk halfrond uit te dagen en ging aan het eind van de 19e eeuw relatief snel over tot de opbouw van een eigen imperium. Het trok zich terug in het isolement en kwam pas in 1945 tevoorschijn in de rol van anti-Sovjet strijder.

En zelfs in de Koude Oorlog keerde de VS zich van tijd tot tijd radicaal om, met Nixons reis naar China en Reagans besluit om de Koude Oorlog in de jaren tachtig op te voeren. George H.W. Bush beloofde in 1991 een "nieuwe wereldorde". Hij noemde het de "grote gedachte" waarin "diverse naties in een gemeenschappelijke koers worden samengebracht om de universele aspiraties van de mensheid te verwezenlijken - vrede, veiligheid, vrijheid en de rechtsstaat". Hij was evenzeer een revolutionair in het buitenlandse beleid als Trump, waar Trump echter de rol van anti-Bush Senior speelt. Trump heeft waarschijnlijk nooit Carl von Clausewitz bestudeerd, de historische Pruisische generaal over wiens denken de Washington Post Joel Achenbach eens zei: "Achtervolg het Pentagon, het Witte Huis en Capitol Hill". Trump lijkt ook niet veel tijd te hebben voor Henry Kissingers "wereldorde", wiens opvattingen op de een of andere manier 50 jaar beleid van de VS lijken te hebben onderbouwd.

Dit laat ons met name in het Midden-Oosten afvragen of de Trump-doctrine alleen maar een antidoctrine is, davka omwille van davka. Het lijkt meer te zijn dan dat. Het team van Bolton, Pompeo en Brian Hook, die Iran behandelen, en het team van Jared Kushner, Jason Greenblatt en David Friedman, die pionier zijn in het Israëlisch-Palestijnse beleid, hebben een doel. Het doel is om de decennia om te keren die zij zien als verzoening.

Over Iran heeft de verzoening de vorm aangenomen van het voortdurend tot slaaf worden gemaakt van een paradigma dat het volgende zegt:

"Iran is een rationele speler (het wordt niet geleid door gekke extreem-rechtse ayatollahs). Het regime in Teheran houdt niet van Amerika vanwege een staatsgreep in 1953. We moeten de gematigden cultiveren en geen hard-liners de macht geven. Als je het regime geen dingen geeft, dan zal het hardliners sterker maken. Dus geef het dingen en houd hen rustig. In deze Catch-22 cyclus geldt, hoe meer het regime de regio terroriseert, hoe meer je er aardig voor moet zijn, zodat het niet erger wordt.

Palestijnen en Israëliërs moeten naar de vredestafel worden gebracht. Totdat Israël aan de onderhandelingstafel komt, moeten de VS de instellingen van de Palestijnen financieren en hen doen geloven dat ze Jeruzalem als hun hoofdstad zullen krijgen. Amerika heeft een verantwoordelijkheid ten opzichte van hen, omdat de VS de schepping van Israël heeft gesteund en daardoor mede verantwoordelijk is voor de chaos die ontstond in de oorlog van 1948, toen 800.000 Palestijnen vluchteling werden. Als de Palestijnen geen hoop voor de toekomst zien, zullen ze ook de regio en Israël destabiliseren en zo de bondgenoot van Amerika pijn doen. Het is in het belang van Israël om de Palestijnen te helpen en zo hun hoop mogelijk te maken.

De Trump-doctrine zegt dat dit model onzin is. Stap weg van de deal, en de andere kant zal komen met een nieuw aanbod. Wat het team van Trump instinctief begrijpt, of zich erin heeft gewerkt, is dat er een derde kant aan de deal is. De derde kant is Europa. Toen Trump wegliep van de Iraanse deal, wilden de Iraniërs de boemankaart spelen en zeiden: "Nou, nu hebben we recht op kernwapens". Maar ze aarzelden omdat dit Europa's arm zou dwingen, en Europa wil niet dat Iran helemaal gek wordt in de regio. De boemansdreiging werkt alleen als je daarmee iedereen aanpakt. Maar Iran kan niet tegelijkertijd boeman zijn voor Amerika en gematigd voor Europa. Het is dus verwarrend, voor het eerst in vier decennia van boemanschap in de regio.

Ook de Palestijnse leiders in Ramallah moeten de gematigde kaart blijven spelen. De leiding van Ramallah is grijs en maakt zich zorgen over haar eigen toekomst. Het kan niet de instabiliteit loslaten die doemdenkers voorspellen omdat instabiliteit zal resulteren in de omverwerping ervan. Geen Palestijnse lente, zegt Ramallah. Dus Ramallah moet ervoor zorgen dat Europa het plan oppakt waar Trump is weggelopen. Met tekenen dat Zweden, Duitsland en andere landen aan de tafel komen.

De Trump-regering heeft Europa gedwongen om te doen wat de EU 30 jaar lang grotendeels heeft nagelaten, namelijk plaats nemen aan de tafel. Vele jaren nadat Bush Sr. zijn nieuwe wereldorde had gebracht, accepteerden de Europese mogendheden het leiderschap van de VS en gaven er de voorkeur aan om de VS fouten te laten maken en vervolgens de VS te bekritiseren, maar niet om het stokje over te nemen en er zelf mee te lopen. Het is moeilijk om één groot geval te vinden waarin de EU sinds 1990 het voortouw heeft genomen, bij welk besluit over het buitenlands beleid dan ook. Dat is voor een deel de schuld van Washington, omdat het de schuld is van het feit dat het de spierballen wilde aanwenden. Europa speelt de wijze scepticus van Washingtons falen, van George W. Bush zijn "oorlog tegen terreur", tot Obama's belofte om "de vrede veilig te stellen" in Berlijn in 2008. Europa was terecht sceptisch over het neoconservatisme, WMD en eenzijdige verkoop. Maar het ging over het algemeen mee en werd meegesleurd in de oorlogen in Irak en Afghanistan, en sloot zich vervolgens aan bij de Global Coalition tegen Daesh.

Sinds de jaren negentig is de korte periode van de Amerikaanse mondiale hegemonie voorbijgestreefd. Voormalig Amerikaans ambassadeur in Moskou Michael McFaul ontmoette in 1991 een milde man. "Als u mij had gevraagd om 5000 Russen op te sommen die de volgende president van Rusland zouden kunnen zijn, dan had hij deze lijst niet gehaald". Die man was Vladimir Poetin. Poetin dacht in de jaren negentig van de vorige eeuw aan een meerpolige wereld. Ik studeerde in Rusland toen hij op het punt stond om door Boris Jeltsin tot premier te worden benoemd. We dachten dat Rusland Dickensiaans en koel was. Maar hij wist dat het land het beter kon doen en respect afdwong op het wereldtoneel. Nu houdt hij hof met Turkije en de president van Iran.

Voor alle anti-Russische retoriek in de VS heeft geen van hen die vandaag de dag te klagen over Poetin veel gedaan om te voorkomen dat Rusland de Kaukasus en Oekraïne of Syrië, binnenliep. Clausewitzians hebben gefaald. Clausewitz zelf zou waarschijnlijk de opkomende Russische macht hebben gevoeld. De nieuwe wereldorde is mislukt. Het heeft Rusland, China, Iran en Turkije niet aan banden gelegd.

Het beleid van Trump heeft Turkije en Iran twee keer aan het denken gezet. Turkije verwachtte geen sancties van de VS over een gevangen pastor. Het verwachtte een rustige deal. Iran verwachtte dat de VS Syrië zou verlaten en Irak zou overdragen.

De Trump-doctrine is het einde van de nieuwe wereldorde van Bush. Het is zijn kerkhof. Het is het besluit van Amerika om een meerpolige wereld te accepteren. Het moet accepteren dat Turkije, Iran en Rusland in elkaars armen zijn gevallen. Het accepteert de Chinese soevereiniteit over de eilanden waarop China heeft gebouwd onder Bush en Obama. Trump heeft een nieuw Europees beleid geboren laten worden. De Trump-doctrine verscheurde decennia van buitenlands beleid. Wat het relatief snel zal vervangen is een nieuwe meerpolige wereld.

In het Midden-Oosten is dat misschien geen slechte zaak. Jarenlang zorgde de Amerikaanse hegemonie niet voor veiligheid in de regio, omdat de VS te veel belangen in evenwicht trachtte te brengen om de veelheid aan bedreigingen het hoofd te bieden. Een beperkter Amerikaans beleid, gericht op het aanpakken van bepaalde soorten bedreigingen, zoals Iran en het islamitische extremisme, kan Amerikaanse bondgenoten versterken in plaats van alle bondgenoten tegenover elkaar af te wegen.

DE TRUMP-DOCTRINE EN HET EINDE VAN DE "NIEUWE WERELDORDE".