Israël en Iran op weg naar oorlog terwijl de Midden-Oosten luciferdoos wacht op de vonk

Door David Wainer, Donna Abu-Nasr, en Henry Meyer | 14 mei 2018

• Iran belooft wraak te zullen nemen na luchtaanvallen op zijn vestigingen in Syrië
  
• Er is geen middelaar: De VS wordt buitenspel gezet, Rusland heeft geen 'controle'

Er hebben geen staatsgrepen en revoluties plaatsgevonden, er zijn invasies van buitenaf geweest en er zijn proxy-conflicten geweest, maar in het Midden-Oosten is er sinds de jaren tachtig ook geen rechtstreekse oorlog geweest tussen grote regionale machten.

Er is een groeiend risico dat die op het punt staat om uit te breken in Syrië, nu Israël uithaalt tegen Iran.

De troepen van de Islamitische Republiek verschansen zich daar, na de strijd om president Bashar al-Assad te steunen. De Joodse staat, die aan haar grens een directe bedreiging ziet, onderwerpt hen aan een verhevigend spervuur van luchtaanvallen. Niemand verwacht dat deze aanvallen onbeantwoord blijven.

De weg naar escalatie is duidelijk, en de retoriek is apocalyptisch. "We zullen elke locatie slopen waar we een Iraanse poging zien om zichzelf te positioneren", vertelde de Israëlische minister van Defensie Avigdor Lieberman aan de in Londen gevestigde Saudische krant Elaph en voegde eraan toe dat het Iraanse regime "zijn laatste dagen doormaakt".

In Teheran zei Hossein Salami, plaatsvervangend bevelhebber van de Revolutionaire Garde, dat "100.000 raketten klaar zijn om in de richting van Israël te vliegen", en waarschuwde dat ze de "vernietiging en ineenstorting" ervan zouden kunnen brengen.

Licht eens bij

Iran en Israël wisselen al tientallen jaren dreigementen uit. Wat er nu anders is, is dat de Syrische burgeroorlog, die beide landen opslokt, een potentieel slagveld biedt - een die veel dichter bij Jeruzalem ligt dan bij Teheran.

De Israëlische ambtenaren zeggen er 80.000 strijders in Syrië zijn die bevelen van Iran aannemen. Militieleden vanuit Hezbollah hebben in het kader van hun hulp aan Assad om grondgebied te heroveren, zich binnen een paar kilometer van de Golanhoogte aan de Israëlische grens opgesteld. Iran heeft zijn burgers beloofd, degenen die door de Israëlische luchtaanvallen zijn gedood, te zullen wreken, en het heeft tal van mogelijkheden om dat te doen.

Het is een tondeldoos, zegt Ofer Shelach, lid van de buitenlandse zaken en defensiecommissie in het parlement van Israël. "Ik maak me zorgen over de mogelijkheid dat er een strijd in de Golan ontbrandt, en er dan een oorlog oplaait die tot aan de zee voert.

Nog zorgwekkender is de afwezigheid van brandweerlieden.

De Israëliërs betreuren het dat Washington een beetje een partijdige speler is geworden, die niet in staat is een Syrisch akkoord op te leggen dat de veiligheid van haar bondgenoot zou garanderen. Met het ontbreken daarvan "kunnen we onze belangen alleen maar met geweld behartigen," zegt Shelach.

Gevraagd naar Israëlische-Iraanse spanningen bij een persvoorlichting op donderdag, zei de woordvoerster van het Pentagon, Dana White dat de VS bezorgd zijn over de Iraanse acties in "het gebied", die het destabiliseren, met inbegrip van zijn gevolmachtigde Hezbollah. "Waar Iran zich ook bevindt, de chaos volgt," zo zei ze.

Bekwaam zijn tot of het willen

In plaats van de spanningen te verminderen, heeft president Donald Trump - onder invloed van Israël - de spanningen juist opgevoerd. Door [volgende week] te dreigen zich terug te trekken uit de internationale overeenkomst om het nucleaire programma van Iran aan banden te leggen, heeft hij een ander volatiel element toegevoegd aan de regionale mix.

De enige macht die kanalen heeft die voor beide partijen openstaan, en de macht om te bemiddelen, is Rusland.

Door de interventie van president Vladimir Poetin in 2015 om Assad te steunen, is Rusland de sterkste speler in Syrië geworden. Poetin probeert een vrede af te dwingen en zijn politieke verworvenheden vast te houden, dus hij heeft er alle belang bij om elke verspreiding van een oorlog te voorkomen.

Maar dat wil niet zeggen dat hij Iran in toom kan of wil houden. Rusland heeft innige banden met Israël, maar die worden waarschijnlijk overtroffen door de belangenverstrengeling met de Islamitische Republiek, waarvan de grondtroepen cruciaal waren voor het succes van Poetins Syrische inzet. Herhaaldelijk bedreigd met aanvallen of regimeveranderingen door zijn vijanden ziet Iran de regeringen in Damascus en Beiroet als sympathieke en strategische bron in diepte.

Onstabiel, onbemand

Nu zijn de Iraniërs in Syrië uitgewerkt met het helpen van Assad bij het "opbouwen van hun strategische aanwezigheid tegen Israël", aldus Paul Salem, senior vice president van het Midden-Oosten Instituut in Washington. "Het lijkt erop dat noch de Russen noch het Assad-regime deze dingen onder controle hebben of kunnen beperken," zei hij. "De situatie is zeer onstabiel en zeer onbeheersbaar."

Een test voor het vermogen van Rusland om het te beheersen, kan komen in het zuiden van Syrië, waar de Islamitische Staat en andere jihadisten en rebellen nog steeds grondgebied bezet houden in de buurt van de Israëlische grens - het zijn enclaves die waarschijnlijk een van de volgende doelwitten zijn voor het oprukkende leger van Assad.

"Voordat ze dat doen, moeten de Russen een overeenkomst hebben met de Israëli's," aldus Joeri Barmin, een deskundige uit het Midden-Oosten in de Russische Raad voor Internationale Zaken, die het Kremlin adviseert. Rusland is "bereid om over de kwestie van Iran en de aanwezigheid van Iran in die gebieden te onderhandelen," zei hij.

Het is kortzichtig

Dat is misschien niet genoeg om tegemoet te komen aan de Israëlische zorgen, die zich tot ver over de grens uitstrekken.

Eerder in het Syrische conflict waren de luchtaanvallen van Israël doorgaans gericht op de vernietiging van wapenkonvooien naar Hezbollah in Libanon. Er is een belangrijke verandering geweest. Twee aanvallen in de afgelopen maand - wijd en zijd toegeschreven aan Israël, hoewel de Joodse staat geen commentaar op dergelijke kwesties geeft - richtten zicht op de permanente infrastructuur die door de troepen van Iran wordt gebruikt. Beide vonden plaats diep binnen het Syrische grondgebied.

"Het is kortzichtig om te kijken naar het aantal kilometers dat Iran van de grens afzit", zegt Amos Gilad, die onlangs is teruggetreden als directeur politiek-militaire zaken bij het Israëlische ministerie van Defensie. "Iran mag zich militair niet in Syrië vestigen. En Israël is vastbesloten om dat te voorkomen."

Om zeker te zijn, zou het doel kunnen worden bereikt zonder een volledige oorlog. Salem, van het Instituut van het Midden-Oosten, zegt dat het waarschijnlijkste resultaat is dat Israël en Iran een conflict zullen vermijden, omdat geen van beiden het werkelijk wil - hoewel het risico dat zij uiteindelijk zullen vechten hoger is dan op welk ogenblik sinds de Israëlische-Hezbollah oorlog in 2006.

En hoewel de vijandelijkheden feitelijk met luchtaanvallen zijn begonnen, zeggen vele analisten dat zij door Syrië kunnen worden ingedamd - waar Israël en Iran het wel af kunnen zonder dat hun bondgenoten noodzakelijk in de strijd worden betrokken.

Nooit!

"Nooit!' zei Lieberman, toen hem werd gevraagd of botsingen met Iran tot een botsing met Rusland zouden kunnen leiden. "Er zal geen confrontatie met hen plaatsvinden."

In Beiroet zei Sami Nader van het Levant Institute for Strategic Studies, dat Rusland zich niet erg zal verzetten tegen een Israëlische aanval op Iraanse posities in Syrië, op voorwaarde dat het niet dreigt om het Assad-regime omver te werpen, dat "de belangrijkste kaart van de Russen aan de onderhandelingstafel" is. Barmin, de adviseur van het Kremlin, zei dat er veel ruimte is tussen de "uiteenlopende belangen" van Rusland en Iran.

Tot nu toe is de reactie van Rusland op de Israëlische luchtaanvallen gedempt. Maar nadat de VS de Syrische doelstellingen vorige maand bombardeerde om Assad voor een zogenaamde chemische aanval te straffen, zeiden de Russische ambtenaren dat zij de state-of-the-art S-300 raketafweersystemen aan Syrië gaan leveren. Dat zou nieuwe risico's voor de Israëlische luchtmacht met zich meebrengen en de kans op een uitbarsting vergroten.

Het parlement van Israël keurde deze week een wet goed die de eerste minister en de defensie machtigt om een oorlog te verklaren zonder bredere goedkeuring van het kabinet in "extreme omstandigheden".

Een halve eeuw geleden lanceerde Israël een verrassingsaanval op zijn Arabische vijanden. Enkele jaren later, in 1973, werden de posities omgedraaid. In beide gevallen koos één van de strijdende partijen bewust voor oorlog.

Maar dat is niet hoe de meer recente conflicten van Israël zijn begonnen, zegt Shelach. "Het gebeurde altijd omdat de situatie escaleerde, verslechterde, zonder dat één van de partijen een beslissing nam."

En dat is het risico dat hij nu ook ziet, zonder dat iets duidelijk op de helling komt te staan.

Bron: Israel Hits Iranian Targets in Syria - Bloomberg