Huwelijk als een levenslange lijdensweg

Geschreven door pater Stephen Freeman - 24 juni 2018

Geen enkele kwestie in de moderne wereld lijkt de Kerk met meer kracht onder druk te zetten dan die rond seks en huwelijk. De zogenaamde seksuele revolutie is er voor het grootste deel in geslaagd om onze cultuur radicaal te veranderen. Hoe beide zaken te verstaan. Uitgaande van een zeer selectieve (en soms tegenstrijdige) reeks politieke, sociologische en wetenschappelijke argumenten, dringen tegenstanders van de christelijke traditie aan op een radicale hervorming met verwaarlozing van alle kenmerken die een revolutie draagt. En zij zijn in een meerderheid gekomen.

Er zijn er die op de barricades staan en zichzelf omschrijven als "verdedigers van het huwelijk". Dat is dan een grote onnauwkeurigheid: het huwelijk is als instelling al geruime tijd geleden opgegeven. De huidige gevechten gaan niet over het huwelijk, maar gewoon over het opdelen van de buit en de vernietiging ervan. Het is te laat om het huwelijk te verdedigen. Het huwelijk moet niet worden verdedigd, maar worden onderwezen en geleefd. De Kerk moet bereid zijn om de plaats te worden waar dat onderwijs plaatsvindt en de plaats die echtparen kan ondersteunen in de strijd die nodig is om het te leven. Gelukkig heeft het geestelijk erfgoed van de Kerk haar alle instrumenten geschonken die nodig zijn voor die taak. Het ontbreekt alleen aan mensen die bereid zijn om de strijd aan te gaan.

Huwelijkswetten waren ooit het juridische kader van een christelijke cultuur. Ondanks de verwoestingen in de Verlichting en de Reformatie, bleef het algemene kader van het huwelijk onaangetast. In veel landen, met name in landen met een Engelse rechtstraditie, fungeerde de kerk als een arm van de staat, terwijl de staat handelde om het christelijke ideaal van het huwelijk te verdedigen. Zoals Hauer in een inleidend citaat opmerkte, was het huwelijk als instelling nooit traditioneel over romantische liefde: het ging over trouw, stabiliteit, vaderschap en de plicht aan familie. Het traditionele westerse huwelijksritueel vroeg nooit aan een koppel: 'Houd je van hem? Het vroeg gewoon: "Beloof je lief te hebben? Die eenvoudige belofte was slechts één van een aantal dingen:

Zult u deze vrouw als uw vrouw aannemen, om samen te leven naar Gods verordening in de heilige gemeenschap van het huwelijk? Wilt u haar liefhebben, troosten, eren, en houden, in ziekte, en in gezondheid? En alle anderen opgeven, haar alleen aannemen, zolang jullie beiden zullen leven?

En dit:

Ik N. neem u N. aan als mijn gehuwde vrouw, om van vandaag af aan lief te hebben en van te houden, ten goede, ten kwade, voor erger, voor rijker, voor armer, in ziekte, en in gezondheid, om lief te hebben en te koesteren, totdat wij door de dood gescheiden worden; volgens Gods heilige verordening, en tot daar ben ik u trouw.

Het is duidelijk dat de primaire bedoeling van deze beloften was trouw te zijn in alle omstandigheden gedurende een heel leven. De wetten die het huwelijk omringen bestonden om deze belofte af te dwingen en probeerden het moeilijk te maken om het tegendeel te doen.

Echtscheiding was moeilijk te verkrijgen - er waren lange wachttijden nodig en er moest aan zeer specifieke voorwaarden worden voldaan om een echtscheiding toe te staan. Kerken maakten het hertrouwen op zijn zachtst gezegd behoorlijk moeilijk. Verplichtingen aan kinderen waren zeer duidelijk omschreven en gebaseerd op ouderlijke (biologische) rechten en verplichtingen. Er was inderdaad een groot complex van familiewetten die de cultuur van het huwelijk beschermde in de richting van elke verdraaiing.

Natuurlijk zou dit alles geen enkel voordeel hebben opgeleverd als er niet ook sprake was geweest van een culturele consensus. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, kan moraliteit inderdaad wettelijk worden geregeld (wetten doen bijna niets anders). Maar morele wetten worden gewoon ervaren als onderdrukking als ze het over het algemeen niet eens zijn met de morele consensus van een cultuur. De wetten die het huwelijk in stand hielden waren zelf een culturele consensus: de mensen vonden deze wetten inherent correct.

Parenthetisch gezien moet ook gezegd worden dat de wetten die van toepassing zijn op het huwelijk en het eigendomsrecht vaak tegen vrouwen zijn gericht - maar dat is een kwestie die ik in dit artikel niet aan de orde zal stellen.

De morele consensus over het huwelijk begon in de westerse culturen vooral in de naoorlogse Tweede Wereldoorlog te verdwijnen. Er zijn vele oorzaken die hebben bijgedragen aan deze ineenstorting. Mijn favoriete boosdoener is de snelle toename van de mobiliteit (met name in Amerika) die de stabiliteit van de uitgebreide familie en het gezinsleven vernietigde.

De eerste grote juridische klap voor deze traditionele regeling was de invoering van echtscheidingswetten zonder schuld, waarbij geen redenen voor een echtscheiding hoefden te worden opgegeven. Het is vermeldenswaard dat deze voor het eerst in Rusland werden ingevoerd begin 1918, kort na de bolsjewistische revolutie. Het doel was (zoals vermeld in Wikipedia) "de samenleving op elk niveau te revolutioneren". Dit experiment werd later ingrijpend herzien. De eerste staat die dergelijke wetten in de VS invoerde was Californië, wat pas in 1969 gebeurde. Sindsdien zijn dergelijke wetten in het hele land normatief geworden.

Deze veranderingen in het huwelijksrecht zijn gepaard gegaan met een evolutie in de culturele betekenis van het huwelijk. Vanaf de vroegere band van een vrijwel onverbrekelijke unie, is het huwelijk veranderd in een contractuele overeenkomst tussen twee personen voor hun eigen zelf gedefinieerde doeleinden. Volgens een onderzoek uit 2002 heeft ongeveer 95 procent van alle Amerikaanse volwassenen op 44-jarige leeftijd voorhuwelijks geslachtsverkeer gehad. In feite kunnen we zeggen dat bijna alle Amerikanen halverwege hun leven, seks buiten het huwelijk hebben gehad.

Dit zijn duidelijke redenen om te begrijpen dat een "verdediging van het huwelijk" gewoon te laat is. De traditie is voorbijgestreefd. Maar dit alles zegt niet dat de Traditie verkeerd is, of op wat voor manier ook onjuist.

Natuurlijk zijn er veel "overblijfselen" van het traditionele christelijke huwelijk. De meeste mensen denken nog steeds dat het huwelijk er voor een leven lang zal zijn, hoewel ze vrezen dat ze op een of andere manier zelf niet zo gelukkig zullen zijn. Overeenkomsten met huwelijkse voorwaarden zijn in de eerste plaats instrumenten van de rijken. Zelfs relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht belijden een verlangen naar levenslange verplichtingen.

Maar alle gevoelens rond levenslange verplichtingen zijn dan ook precies dat - gevoelens. Ze zijn niet gebaseerd op de meest voor de hand liggende redenen voor levenslange relaties. Ze behoren eerder tot het genre van de sprookjes: met "daarna een gelukkig leven".

Het klassieke christelijke huwelijk behoort tot het genre van het martelaarschap. Het is een toewijding tot aan de dood. Zoals Hauerwas opmerkt: trouw in de loop van een leven bepaalt wat het betekent om iemand "lief te hebben". Aan het einde van een getrouw leven kunnen we van iemand zeggen: "Hij hield van zijn vrouw".

Sommigen beginnen te schrijven over de zogenaamde "Benedictusoptie", een begrip dat voor het eerst werd geïntroduceerd door Alasdair MacIntyre in zijn boek After Virtue. Het vergelijkt de hedendaagse situatie met die van de ineenstorting van het Romeinse Christelijke Imperium in het Westen (de Donkere Middeleeuwen). De christelijke beschaving, zo merkt MacIntyre op, werd niet herbouwd door een grote veroverings- of wetgevende macht, maar door het geduld van kleine kloostergemeenschappen en omliggende christelijke dorpen. Dat patroon markeerde de verspreiding van de christelijke beschaving gedurende vele eeuwen op vele plaatsen, zowel in het Oosten als in het Westen.

Het lijkt duidelijk dat een wetgevende optie al lang aan de orde van de dag is. Wanneer 95 procent van de bevolking (op zijn zachtst gezegd) seks heeft buiten het huwelijk om, zal een traditionele wetgeving waarschijnlijk geen verschil maken. De grotere vraag is of zo'n culturele vloedgolf het onderricht van de Kerk zal overspoelen of zal vertragen - een canoniek getuigenis van een voorbijgaande tijd, misschien in de biecht erkend, maar irrelevant voor de dagelijkse keuzes (dit is al op veel plaatsen waar).

De "Benedictische Optie" kan enkel beoordeeld worden in de loop van de eeuwen, ongetwijfeld tot ongenoegen van onze ongeduldige tijd. Maar, zoals gezegd, die dingen die nodig zijn staan al grotendeels op zijn plaats. Het huwelijksritueel (in de kerken die de huidige fouten afwijzen) blijft toegewijd aan de levenslange vereniging van een man en een vrouw met duidelijk verklaarde doelen van trouw. De canonwetten die dergelijke huwelijken ondersteunen, blijven intact. Gebrek is er aan voldoende onderwijs en vorming in de deugden die nodig zijn om het martelaarschap van het huwelijk te leven.

De moderne cultuur heeft het lijden benadrukt als ongewenst, en als een object dat verholpen moet worden. Onze middelen zijn gewijd aan het beëindigen van het lijden en niet aan uithoudingsvermogen ervan. Natuurlijk is de blijvende mythe van de moderniteit dat lijden kan worden uitgebannen. Dit is noch waar, noch wenselijk.

Deugden van geduld, uithoudingsvermogen, opoffering, onbaatzuchtigheid, edelmoedigheid, vriendelijkheid, standvastigheid, loyaliteit en andere dergelijke kwaliteiten zijn onmogelijk zonder de aanwezigheid van lijden. Het christelijk geloof verloochent de verlichting van het lijden niet, maar maakt het ook niet absoluut voor de verwerving van deugd. Christus is heel duidelijk dat iedereen zal lijden. Het is juist zo dat er in de menselijke samenleving niets goeds tot stand komt, behalve door het vrijwillige lijden van een of andere persoon of personen. De goedheid in ons leven is geworteld in de genade van heldhaftige daden.

Bij gebrek aan stabiele, levenslange, zelfopofferende huwelijken wordt elke discussie over seks en seksualiteit gereduceerd tot abstracties. Een welsprekend pleidooi voor traditionele gezinnen wordt momenteel gevoerd door de chaos en disfunctioneren die door hun afwezigheid in gang worden gezet. Geen enkele hoeveelheid wetgeving of sociale programma's zal erin slagen het meest natuurlijke van de menselijke tradities te vervangen. De sociale corrosie die uitgebeeld wordt door onze overbevolkte gevangenissen, geboorten buiten het huwelijk (meer dan 40 procent in de algemene bevolking en meer dan 70 procent onder de niet-Hispanische Afrikaanse Amerikanen), en soortgelijk fenomenen blijven een afbraak van de beschaving voorspellen op het meest fundamentele niveau. We zijn een tijdje geleden de "donkere Middeleeuwen" ingegaan. De "Benedictusoptie" is reeds ingevoerd. Het is in uw parochie en in uw huwelijk. Elke dag dat je leeft en slaagt in trouwe vereniging met je echtgenoot en kinderen is een heldhaftige daad van genadevol leven.

Er wordt ons niet beloofd dat deze Optie succesvol zal zijn als beschavingskuur. Zulke dingen zijn in de handen van God. Maar we moeten geen twijfel over hebben dat het Moderne Project wat om ons heen aan de gang is. Dat is niet de bouw van een Dappere Nieuwe Wereld. Het vernietigt alleen maar de oude en laat haar kinderen tussen de puinhopen rondzwerven.

Bron: Marriage as a Lifetime of Suffering - Glory to God for All Things