WAAROM DE OORLOG IN SYRIË SLECHTS HET BEGIN IS

Door Emmanuel Karagiannis - 29 februari 2016

De oorlogsverwarring die de Pruisische militaire strateeg Carl von Clausewitz in zijn beroemde baanbrekende boek over de oorlog (1832) beschreef, is zichtbaar in het Midden-Oosten. In 2011, toen de Arabische Lente Syrië bereikte, onderschatten de meeste westerse beleidsmakers en analisten de veerkracht van het regime van president Assad, door ten onrechte een snelle nederlaag van zijn troepen te voorspellen. De veronderstelling was dat Assad hetzelfde lot zou treffen als de voormalige Libische leider Muammar Kadhafi, en dat ook hij een gehate dictator zou zijn om omver te worden geworpen door zijn volk.

Het regime dat gevestigd is in de hoofdstad Damascus, is erin geslaagd bepaalde groeperingen te mobiliseren, zoals de minderheid islamitische sekte van de alevieten, de christenen, en de in steden gevestigde soennieten, om te vechten voor hun voortbestaan. Deze gemeenschappen hebben niet veel toekomst in een post-Assad Syrië, en zullen daarom blijven vechten tot het einde. Het Syrische regime heeft ook geprofiteerd van de reeds lang bestaande relatie met de Libanese militante groepering Hezbollah en Iran. Als gevolg hiervan gaan de Libanese sjiitische strijders en de Iraanse Revolutionaire Garde voorop in de strijd tegen de Syrische gewapende oppositie. De Iraanse veiligheidsdiensten hebben ook grote aantallen Afghaanse en Pakistaanse sjiieten aangeworven om te vechten in Syrië. Kortom, het Syrische regime heeft de oorlog uitbesteed aan de sjiitische bondgenoten, die een enorme bron aan mensen hebben. Verdere steun voor het regime van Assad komt uit Rusland, dat zich inzet om de president aan de macht te houden en het ziet als een test voor hun geloofwaardigheid.

Deze oorlog is uitgegroeid tot een regionale crisis met grootmachten zoals Rusland en de Verenigde Staten, de buurlanden Turkije, Iran, Saoedi-Arabië, Jordanië, Libanon, Israël, en semi-autonome milities (Hezbollah) - en jihadistische groepen zoals ISIS, en Al Qaeda. In een conflict met zo veel buitenlandse en binnenlandse spelers dreigen de vredesonderhandelingen langdurig te worden.

Een gedeeltelijke overwinning lijkt verzekerd voor de Damascus-Moskou-Teheran as. Het regime van Assad heeft bijna de controle hersteld over de belangrijke stedelijke centra, zoals Aleppo. De oppositie verliest terrein en wordt gedemoraliseerd. Met dank aan de Russische vliegtuigen en de zeer ervaren sjiitische strijders, zal Damascus met duidelijk voordeel participeren in de toekomstige onderhandelingen. Maar het zou dom van Assad zijn om een ​​terugkeer naar de vorige status quo te verwachten. Als het beginsel van de onschendbaarheid en de territoriale integriteit van grenzen moet worden nageleefd, kan de Syrische staat alleen overleven als een nieuw soort Bosnië: als een land op de kaart, maar in werkelijkheid opgedeeld in verschillende entiteiten.

Er is een nieuw bewustzijn bij buitenlandse machten dat de oorlog niet kan doorgaan op dezelfde verwoestende schaal. De VS en Rusland, die de Geneefse vredesbesprekingen gedomineerd hebben, die leidde tot de eerste grote wapenstilstand, willen niet graag dat de Syrië crisis uit de hand loopt en aanleiding wordt tot een Turkse invasie van het noorden van Syrië. Hoewel het overdreven is om te stellen dat de VS en Rusland onderhandelen over een nieuwe "Sykes-Picot overeenkomst" (het oorspronkelijke geheime pact in 1916 tussen de Britten en de Fransen wat leidde tot de opdeling van het Ottomaanse Rijk), is een nieuw machtsevenwicht duidelijk in de maak in het Midden-Oosten. Syrië zal waarschijnlijk mede onder Russische invloed blijven, met de VS als handhaver van een sterke aanwezigheid in Irak.

In dit scenario zal Turkije de grootste verliezer zijn. Erdogan had een overheersende rol voor ogen voor het post-kemalistische Turkije in het Midden-Oosten. De lopende Turkse aanval op de Syrische Koerden is een wanhopige stap om de strijdkrachten van de oppositie in het noorden van Syrië te redden en de Koerden af te stoppen van een 'rit naar een eigen staat'. Echter, de Turkse strategie is gedoemd te mislukken, omdat de Koerden de beste en enige vrienden van Amerika zijn in de regio. Ze genieten ook een sterke steun van Rusland en Israël. Als de Turkse aanval wordt voortgezet, zal er een grote Koerdische diaspora mobiliseren in West-Europa en de Europese regeringen zullen de hitte voelen. De vluchtelingencrisis heeft reeds een kloof tussen Brussel en Ankara veroorzaakt, waardoor Erdogan en Turkije meer geïsoleerd is dan ooit.

De nieuwe dynamiek van het Midden-Oosten heeft de voorwaarden gecreëerd voor het rechtzetten van een historische onrechtvaardigheid tegen de Koerden, 's werelds grootste groep statelozen. Koerdische autonomie in Syrië en Irak zal vroeg of laat leiden naar een volledige onafhankelijkheid. Als Kosovo en Zuid-Soedan soevereine staten zijn, waarom dan geen Koerdistan? Ironisch genoeg zou de oprichting van een Koerdische staat het zaad zaaien voor een nieuw conflict waarin de vroegere vijanden bondgenoten zouden kunnen worden. Turkije kan zich verbinden met Iran (die zijn eigen onrustige Koerdische minderheid heeft) om deze nieuwe staat te stoppen om de kern te vormen voor een groter Koerdistan. Een mini-oorlog tussen pro-Assad krachten en Syrische Koerden is ook een mogelijkheid wanneer hun tactische alliantie voorbij is.

Midden-Oosten politiek worden gedefinieerd door instabiliteit en wisselende allianties. Het gebrek aan natuurlijke grenzen en het overwicht van zero-sum denken, waarbij het verlies van de ene staat de winst is van de ander, hebben wederzijds verdenken en wantrouwen versterkt. De oorlog vandaag in Syrië is nog maar het begin - meer regionale conflicten liggen in het verschiet.

Emmanuel Karagiannis is hoofddocent aan de King's Universiteit, Londens ministerie van Defensie Studies

Bron: Why the War in Syria Is Only the Beginning